کیاکو [گیاکو/گیاک!]*
بفتح کاف عجمی و یاء مثناه تحتانیه و الف و ضم کاف و واو
ماهیت آن
از ادویۀ جدیده است که از ارض جدید می آورند و قریب به پنجاه شصت سال می شود که بر منافع آن مطلع کشته اند و آن چوبی است جوزی رنک بسیار صلب و ریشهای آن بخلاف ریشۀ چوبهای اشجار دیکر بطول نیست بلکه مورب و صف بصف از یمین به یسار و از یسار به یمین رفته که کویا ریشهای بعضی صفها ریشهای بعضی صف دیکر را بزوایای حاده در طول و منفرجه در عرض تقاطع نموده و طعمی غالب ندارد و رائحه قوی نیز و بجهت صلابت کوئی مسطح وسط غرغرهای مراکب و جهازات و کشتیها را که بزبان فرنکی کپی نامند خواه بزرک و خواه کوچک که بدان ریسمانها و پردها و آلات مراکب و جهازات و اشیای احمال و اثقال را بالا می کشند و فرود می آورند در حمل و ثقل اکثر از ان چوب ساخته از ارض جدید می آورند و کهنه و شکسته آنها را در اکثر بنادر می فروشند و اطبا و داکتران ایشان و غیر ایشان خریده و براده نموده استعمال می نمایند و بهترین آن تازۀ نو آنست و کهنه مدتها آب و هوا و آفتاب بدان رسیدن بسیار ضعیف الاثر و قوت آن تا مدتی می ماند
طبیعت آن
یحتمل که تا اول دوم کرم و در سوم خشک باشد
افعال و خواص آن
ملطف و محلل و جالی و مصلح اخلاط محترقه و مجفف قوی و جهت اکثر امراض بلغمیه و سوداویه و دمویۀ فاسده مانند فالج و استرخا و اوجاع مفاصل و عرق النسا و نقرس و جذام و اقسام آتشک و قروح خبیثه و امثال اینها نافع و مجرب بلکه در اقسام آتشک و قروح خبیثه از چوب چینی و عشبۀ مغربیه اقوی است لهذا فرنکان درین اوقات چوب چینی صرف و همچنین عشبۀ مغربیه را بتنهائی بدون کیاکو استعمال نمی نمایند بلکه هر سه را باهم بتنهائی و یا با ادویۀ مناسبۀ دیکر بطریق نقوع بیشتر بکار می برند بخلاف مطبوخ که کم مستعمل دارند بلکه شنیده نشد و بهترین طرق استعمال آنکه مکرر بتجربه رسیده آنست که بکیرند چوب آن را و بسوهان براده نموده و با چهار وزن آن چوب چینی اعلی نیز براده نموده و در پنج وزن هر دو عرق قندی دو آتشه بلکه سه آتشه تند بخیسانند و در ظرف چینی و یا شیشۀ ضخیمی و سر آن را خوب مسدود نمایند که مطلقا بخار آن بیرون نرود و در آفتاب کذارند تا چهل روز و در بین برهم می زده باشند تا خوب کداخته و مضمحل کردد و هرچند آن عرق تندتر باشد و بهتر زودتر کداخته می کردد پس صاف نموده در شیشها کنند و سر آن را بسته در جای سرد نکاهدارند بلکه در ایام کرما میان رمل کذارند تا شیشه را نشکند و رنک اینکه خوب بعمل آمده باشد سرخ یاقوتی صاف شفاف می باشد و علامت کمال جودت و خوبی آن آنست که چون قدری از ان را در پیاله کنند و بران آب ریزند تمام آن برنک شیر سفید کردد و اکر آب نیم رنک کردد خوب ساخته نشده و ضعیف العمل است و عند الحاجت در امزجۀ متوسطۀ و امراض ضعیفه از یک توله تا یک و نیم توله هر روز و در امزجه و امراض متوسطه روزی دو توله تا بیست و یک روز یا سی روز و در امزجۀ قویه و امراض شدیده دو توله تا دو نیم توله نهایت سه توله تا سی و یک روز و نهایت پنجاه روز بنوشند بعون اللّه تعالی در عشرۀ دوم و الا سوم نفع بین ظاهر می کردد و اکر جروح و قروح باشد هر نوع که بود رو بخشکی می آورد و بعضی خشک می کردد و خشک ریشه می بندد و در عشرۀ چهارم و پنجم بالکل زائل می کردد اکر بجای عرق قندی در عرقهای مناسبۀ دیکر مانند عرق کاوزبان و شاهتره و بادرنجبویه و امثال اینها بطریق نقوع چوب چینی بخیسانند و بنوشند نیز خوب است اما باید که غذا در ان ایام چلاو بی نمک با شیر باشد و چیزی دیکر نخورد و بجای آب نیز شیر نیمکرم بیاشامند و بعضی اوقات کباب و قلیه و یخنی با نان یا چلاو و پلاو نیز می تواند خورد و لیکن باید که همه بی نمک باشد و از هوا و اعراض نفسانیه و جسمانیه و حرکات آن هر دو و جماع و اکل حبوب و بقول و حموضات و آب سرد و نمک و غیرها اجتناب نمایند و بالجمله در امر پرهیز بدستوری است که در چوب چینی بتفصیل در قرابادین کبیر ذکر یافت چه در بین و چه بعد انفراغ و همچنین باید که بعد تنقیۀ تام بدن از اخلاط فاسده از فصد و مسهل و قئ و غیرها چه در ابتدا و چه در بین استعمال نمایند تا منتفع کردند و متضرر نشوند و در فصل زمستان در هند و بنکاله استعمال آن اولی است از فصول دیکر باقی العلم عند اللّه تعالی
مخزن الادویه عقیلی خراسانی
//////////////
گیّاک
اشاره
به فارسی گیّاک و در کتب طب سنتی با نامهای «گیاک» و «کیاکو» و «خشب القدیسین» (به چوب آن که مصرف دارویی دارد» آورده شده است. به فرانسویGaiac وGaiac officinal و به انگلیسیPockwood گفته می‌شود. گیاهی است از خانوادهZygophyllaceae نام علمی آنGuaiacum officinale L . و مترادف آنGuaiacum bijugum Stokes . میباشد.
مشخصات
درختچه‌ای است با شاخه‌های کمی متورم برگها متقابل مرکب از 3- 2 جفت برگچه، هر برگچه بی‌کرک تخم‌مرغی‌شکل به رنگ سبز روشن است. و گلهای آن آبی، میوه آن به شکل کپسول زرد مایل به قرمز دارای دو خانه که محتوی دانه‌های آن است.
این درخت بومی مناطق شمالی امریکای جنوبی، ونزوئلا، کلمبیا میباشد. چوب آن خیلی سخت و در نجاری زینتی مصرف دارد و ضمنا سابقا برای ساختن چرخهای آسیا و نظایر آن به کار می‌رفته است.
ترکیبات شیمیایی
در چوب درونی گیاه که مصرف دارویی دارد رزین مخصوصی یافت می‌شود که
معارف گیاهی، ج5، ص: 71
از عصاره آن ماده گایاکول 105] با بوی شبیه کرئوزوت و ماده گایاسن 106] با بوی شبیه بادام تلخ گرفته می‌شود. بررسی دیگری نشان می‌دهد که در رزین گیاه مقدار زیادی اسید گایاکونیک 107] از نوع آلفا و بتا وجود دارد و همچنین مقداری اسید گایارتیک 108] و اسید گایاسینیک 109]، اسید گایاسیک 110] و یک ماده زردرنگ و وانیلین 111] یافت می‌شود.
از نظر مصرف دارویی بیشتر چوب آن در بازار عرضه می‌شود ولی از پوست و گاهی از ریشه آن نیز استفاده می‌شود. چوب آن به شکل قطعاتی بریده‌شده منظم فروخته می‌شود. پوست آن خاکستری و چوب آن سخت و صمغی و دارای طعمی تلخ است. مغز چوب با رنگ زرد مایل به سبز و دارای بلورهای درخشنده‌ای از اسید بنزوئیک است. گایاکول که ماده عامل رزین آن است و در کرئوزوت نیز وجود دارد ماده‌ای ت خیلی ضدعفونی‌کننده و برای بی‌حسی موضعی بسیار مؤثر است. در دامپزشکی مصرف زیاد دارد.
خواص- کاربرد
گیاک از گیاهانی است که جدیدا یعنی در دو سه قرن اخیر در لیست گیاهان دارویی مشرق‌زمین وارد شده زیرا در کتب سنتی که یکی دو قرن اخیر نوشته شده و منتشر شده است نام این گیاه نیز برده شده و در مورد خواص آن بحث شده است. شاید هم قبلا در کشورهای دنیای جدید مورد بحث و فحص حکما بوده است. از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی چوب گایاک گرم و خیلی خشک است و از نظر خواص ضدعفونی‌کننده، خنک‌کننده و برای اکثر بیماری‌های بلغمی، سوداوی و خونی نظیر فلج، سستی، دردهای مفاصل، سیاتیک، نقرس، جذام، اقسام سیفیلیس و زخمهای بد نافع است. در مورد سیفیلیس و زخمهای بد معتقدند چوب گیاک اثری قوی‌تر از چوب چینی و عشبه مغربیه دارد و لذا در هر مورد که در نظر بوده است از
معارف گیاهی، ج5، ص: 72
گیاک دارویی
چوب چینی و عشبه برای معالجه سیفیلیس استفاده نمایند، خرده‌های چوب گیاک را با خرده‌های چوب چینی و عشبه مخلوط کرده و خیس‌کرده آن را مصرف می‌نموده‌اند.
روش تهیه این شربت این است که چوب گیاک را گرفته و با سوهان آن را کاملا ریز و خرد می‌نمایند و به صورت خاک ارّه درمی‌آورند و با چهار برابر وزن آن چوب چینی که آن را هم خرد کرده‌اند مخلوط کرده و مخلوط را در 5 برابر وزن هر دو چوب عرق تقطیری قند دو آتشه و سه آتشه می‌خیسانند و در ظرف چینی و یا شیشه‌ای ضخیمی ریخته و درب آن را خوب مسدود می‌نمایند که بخار از آن بیرون نرود و تا 40 روز در آفتاب می‌گذارند و مرتبا به هم می‌زنند پس از آن صاف کرده و در شیشه می‌ریزند. اگر خوب تهیه شده باشد، رنگ شربت حاصل سرخ یاقوتی شفاف میباشد و علامت خوبی آن این است که اگر قدری از آن را در فنجان ریخته و روی آب بریزند به رنگ شیر درمی‌آید. مقدار مصرف این شربت برای مزاجهای معتدل 40- 35 گرم
معارف گیاهی، ج5، ص: 73
در روز، برای اشخاص قوی 70- 60 گرم در روز است و باید 50- 30 روز این مقدار دارو را مصرف کنند. معمولا پس از 20 روز آثار بهبودی ظاهر می‌شود.
ممکن است به جای عرق قند سایر عرقهای مناسب مانند عرق گاوزبان، عرق شاهتره، عرق بادرنجبویه به کار رود و خرده چوب در آن ریخته و خیسانده شود. در دوران خوردن این شربت بیمار باید رژیم غذای بی‌نمک داشته باشد، آب نیم‌گرم بخورد خلاصه کلیه پرهیزهایی که دستور آن در بخش چوب چینی داده شده مراعات کند.
به علت گرم و خشک بودن گیاک در دوران مصرف آن عوارضی نظیر خشکی دهان، کم شدن اشتها بروز می‌نماید. مصرف زاید بر حد مجاز آن عوارض و ناراحتی‌هایی در جهاز هاضمه و معده و روده ایجاد می‌کند لذا باید مصرف آن زیر نظر پزشک و در حد مجاز باشد.
شربت ضد روماتیسم گیاک: رنده‌کرده چوب گیاک 3 واحد، قند 10 واحد، آب مقطر به مقدار کافی. چوب را در 30 واحد آب بجوشانند و صاف کنند و تفاله آن را در 30 واحد دیگر آب جوشانده و صاف کنند و دو صاف‌شده را مخلوط کرده تبخیر نمایند. تا 6 واحد بماند. بعد قند را افزوده و تبخیر کنند تا قوام آید و این شربت معرق و ضد روماتیسم است و مقدار خوراک آن 50- 30 گرم است.
جوشانده گیاک: 50 گرم چوب گیاک رنده‌شده را به مدت یک ساعت در مقداری آب بجوشانند که پس از صاف کردن 1000 گرم شود و بگذارند ته‌نشین شود و صاف روی آن را بردارند و فنجان فنجان مصرف کنند. اگر 10 گرم گرد مغز ریشه شیرین‌بیان به آن اضافه کنند اثر بهتری دارد و محرک و معرّق است.
جوشانده معرّق ضد روماتیسم گیاک: 40 گرم چوب رنده‌شده گیاک را در 1500 گرم آب بجوشانند تا نصف شود و صاف‌شده آن را 6 قسمت نمایند و روزی 3 قسمت صبح و ظهر و شب میل کنند. برای رفع نقرس و روماتیسم مفید است.
عصاره گیاک: چوب گیاک رنده‌کرده 1 واحد، آب مقطر 18 واحد. ابتدا چوب رنده‌شده را در 9 واحد آب مدت یک ساعت بجوشانند و صاف کنند و تفاله را در 9 واحد دیگر آب مدت یک ساعت بجوشانند و 12 ساعت بگذارند بماند و صاف روی آن را برداشته با صاف‌شده اولی مخلوط نمایند و تبخیر کنند تا به غلظت عصاره نرم درآید و بعد 8/ 1 واحد الکل 80 درجه به آن افزوده و خوب مخلوط نمایند و مجددا به قوام عصاره تبخیر نمایند و حفظ کنند. مقدار خوراک این عصاره که معرّق و ضد روماتیسم است 10- 1 گرم به‌طور حب میباشد.
معارف گیاهی، ج5، ص: 74
الکسیر ضد روماتیسم و نقرس: مرّمکی 3 واحد، رزین گیاک 4 واحد، صبر زرد 4 واحد و الکل 52 درجه 300 واحد. و هریک از مواد را جداگانه در 100 واحد الکل حل کنند و محلولها را مخلوط نموده با کاغذ صاف کنند برای رفع روماتیسم و نقرس هر روز صبح 30- 10 گرم از این الکسیر خورده شود. این الکسیر چون صبر زرد دارد به عنوان مسهل هم اثر خواهد داشت.
معارف گیاهی، ج5، ص: 75
///////////
گیاک. گیاهی است از خانوادهZygophyllaceae درختچه ای است با شاخه کمی متورم، برگ آن متقابل و مرکب از دو تا سه جفت برگچه، هر برگچه بی کرک و تخم مرغی شکل به رنگ سبز روشن است. گل آن آبی و میوه آن به شکل کپسول زرد مایل به قرمز می باشد که دارای دو خانه محتوی دانه آن است. چوب آن به شکل و قطعات بریده شده منظم به بازار عرضه می شود. پوست آن خاکستری و چوب آن سخت و صمغی و دارای طعمی تلخ است، مغز چوب با رنگ زرد مایل به سبز و دارای بلور درخشنده میباشد. این درختچه بومی مناطق شمالی آمریکای جنوبی، ونزوئلا و کلمبیا است.
نام دیگر گیاک
کیاکو – خشب القدیسین.
چوب گیاک
طبیعت
گرم و خیلی خشک است.
ترکیبات
در رزین آن ماده گایاکول، ماده گایا سن، اسید گایاکونیک از نوع آلفا و بتا، اسید گایارتیک، اسید گایاسینیک، اسید گایاسیک، وانیلین و یک ماده زردرنگ وجود دارد.
تهیه دارو از چوب گیاک
چوب گیاک را با سوهان نرم بسایید و با چهار برابر وزن آن چوب چینی ساییده مخلوط کنید و به آنها پنج برابر وزن هر دو چوب عرق تقطیری قند دو آتشه و سه آتشه و یا عرق گاوزبان یا عرق شاهتره یا عرق بادرنجبویه اضافه کرده و بخیسانید، بعد در ظرف شیشه ضخیمی ریخته و درب آن را خوب و محکم مسدودکنید و تا چهل روز در آفتاب قرار دهید، روزی یک تا سه بار آن را خوب به هم بزنید و پس از چهل روز آن را صاف کرده و آب آن را در شیشه سربسته نگهداری کنید. کسانی که مزاج معتدل دارند، سی و پنج تا چهل گرم و اشخاص قوی شخصت تا هفتاد گرم از آن را در روز بخورند و در دوران مصرف این دارو از مصرف نمک، آب سرد، ترشی، میوه ترش و خوراک نفاخ پرهیز کنند.
درمان با چوب گیاک
اگر این دارو خورده شود، ضدعفونی کننده و خنک کننده است، برای درمان اکثر بیماری بلغمی و سوداوی و خونی نظیر فلج، سستی، درد مفاصل، سیاتیک، نقرس، جذام، اقسام سفلیس و زخم بد نافع می باشد.
///////////
///////////
///////////
گیّاک
نام فارسی: گیّاک
نام عربی: جياك طبي، عود الأنبياء، خشب النبي
نام انگلیسی: Pockwood
نام محلی:
نام فرانسوی: Gaïac و Gaïac officinal
نام علمی: Guaiacum officinale L.
نام در کتب طب سنّتی: «گیاک» و «کیاکو» و «خشب القدیسین» (چوب آن که مصرف دارویی دارد(
مترادف: Guaiacum bijugum Stokes.
خانواده: Zygophyllaceae
جنس:
مشخصات و ویژگی ها
درختچه‌ای است با شاخه‌های کمی متورم، برگها متقابل مرکب از 3 ـ 2 جفت برگچه، هر برگچه بی‌کرک تخم‌مرغی شکل به رنگ سبز روشن است و گلهای آن آبی، میوۀ آن به شکل کپسول زرد مایل به قرمز دارای دو خانه که محتوی دانه‌های آن است. چوب آن خیلی سخت و در نجاری زینتی مصرف دارد و ضمناً سابقاً برای ساختن چرخهای آسیا و نظایر آن به‌کار می‌رفته است.
//////////////
پاک‌چوب زبْرْپوسته (Guaiacum officinale) یکی از درخت‌هایی است که از آن چوب محکمی به نام پاک‌چوبه به‌دست می‌آید. این درخت یکی از گونه‌های گیاهان گلدار است. این درخت بومی کارائیب و سواحل شمالی آمریکای جنوبی است. درخت همیشه سبزی و کوچکی با رشد بسیار کند است. طول آن حداکثر به ۱۰ متر و قطر تنه آن ۶۰ سانتیمتر می‌رسد. گلهای آبی رنگ آن دارای ۵ گلبرگ هستند. پوست میوه آن به رنگ زرد مایل به نارنجی و گوشت آن قرمز رنگ با دانه‌هایی سیاه است.
پاک‌چوب زبرپوسته گل ملی کشور جامائیکا است.[۲]
پانویس[ویرایش]
پرش به بالا ↑ "Guaiacum officinale L.". Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2003-03-05. Retrieved 2010-10-03.
پرش به بالا ↑ “National Symbols”. Jamaica Information Service. Archived from the original on 7 July 2012. Retrieved 7 July 2012.
///////////////
قس جياك طبي، عود الأنبياء، خشب النبي در عربی:
جياك طبي[عدل]
جياك طبي
| |
 | |
النطاق:
| |
المملكة:
| |
الفرقة العليا:
| |
القسم:
| |
الشعبة:
| |
الشعيبة:
| |
العمارة:
| |
الطائفة:
| |
الطويئفة:
| |
الرتبة العليا:
| |
الرتبة:
| |
الفصيلة:
| |
الأسرة:
| |
الجنس:
| |
النوع:
|
جياك طبي
|
الجياك الطبي أو عود الأنبياء أو خشب النبي (الاسم العلمي:Guaiacum officinale) هو نوع نباتي يتبع جنس الجياك
يستعمل الخشب والقلف والجذور والراتنج المستخرج من هذا النبات في الطب، حيث إكتشفه الأندلسيون عام 1508 بعد عودتهم من أمريكا. وأكثر نفع الخشب في علاج مرض الزهري. ويحتوي خشب الحياة على نسبة (20-25%) مواد راتنجية بالإضافة إلى زيوت طيارة وأصماغ وبروتين وألياف، وأملاح وحمض (جاياسيك) ونسبة بسيطة من الفانيللا.
ويستعمل شجر الجيّاك في علاج النقرس والروماتيزم وكمنبه موضعي وكمادة معرقة وقابضة. ويسوق راتنج خشب الحياة تجاريا على هيئة كتل منتظمة، سهلة التفتيت، لامعة المكسر، متوسطة الشفافية، خفيفة الوزن، وقد تكون معتمة لخلطها برمل كثير، ذات لون أسمر، لها رائحة مقبولة تشبه رائحة الجاوي.
محتويات
[أظهر]
شجر شديدة الصلابة, جميل الشكل، أوراقه ريشية، أزهاره زرقاء اللون. يبلغ ارتفاع الشجرة حوالي ثلاثة عشر مترا
يكثر شجر الجيّاك في أمريكا الجنوبية، وجزر الهند الغربية.
سمي قديما بالخشب الهندي. وتسمية خشب الحياة من اللاتيني Lignum vitae. خشب القديسين, خشب الأنبياء, خشب النبي, خشب هندي, خشب مقدس, باكوت, غاياك, جاياك, غاياكم, جاياكم, گواياكوم.
- ^ مذكور في : القائمة الحمراء للأنواع المهددة بالانقراض 2017.1 — القائمة الحمراء للأنواع المهددة بالانقراض: 33701 — تاريخ الاطلاع: 11 يونيو 2017 — العنوان : The IUCN Red List of Threatened Species 2017.1
- ^ تعدى إلى الأعلى ل:أ ب مذكور في : الأنواع النباتية، الإصدار الأول، المجلد 1 — معرف مكتبة تراث التنوع البيولوجي: http://
biodiversitylibrary.org/page/ 358400— المؤلف: كارولوس لينيوس — العنوان : Species Plantarum — المجلد: 1 — الصفحة: 381 - ^ موقع لائحة النباتات جياك طبي تاريخ الولوج 10 مارس 2013
|
- أنواع مهددة بالانقراض حسب القائمة الحمراء للاتحاد العالمي للحفاظ على الطبيعة ومواردها
- أشجار الدومينيكا
- أشجار المارتينيك
- أشجار بورتوريكو
- أشجار جامايكا
- أشجار سورينام
- أشجار غوادلوب
- أشجار غيانا
- أشجار فنزويلا
- أشجار كوبا
- أشجار كولومبيا
- أشجار هيسبانيولا
- أنواع نباتية
- جياك
- رموز جامايكا الوطنية
- قديسية
- لارياوات
- نباتات جامايكا
- نباتات سانت فينسنت والغرينادين
- نباتات طبية
- نباتات مهددة بالانقراض
- نباتات وصفت في 1753
///////////////
Guaiacum officinale
From Wikipedia, the free encyclopedia
Guaiacum officinale
| |
 | |
Kingdom:
| |
