لاله سرنگون

لالۀ سرنکون

ماهیت آن

اسم فارسی نباتی است معروف که در باغچها غرس می نمایند و پیاز دارد

افعال و خواص آن

پیاز آن را چون با دنبه بالمناصفه کوبیده با آب بجوشانند تا آب رفته روغن بماند طلای آن جهت عرق النسا مجرب یافته اند

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

بخور مریم . [ ب َ / ب ُ رِ م َرْ ی َ ] (ترکیب اضافی ) ۞ گیاهی است از تیره  پامچالها که از گلهای زینتی مرغوب است . گلهای آن دارای دم گل خمیده میباشد و ریشه اش ضخیم غده ای است . گلهایش برنگهای ارغوانی و قرمزِ تیره و سفید و صورتی میباشد. در ریشه  غده  گیاه مزبور ماده ای بنام سیکلامین که دارای اثر مسهلی شدید است وجود دارد و بعلاوه دارای مواد گلوسیدی و اسیدسیکلامیک میباشد. ریشه  غده  تازه و له شده  این گیاه را بصورت ضماد بر روی تومرهای خنازیری قرار می دهند. در اکثر نقاط دنیا از جمله نواحی شمالی ایران این گیاه می روید. گل نگونسار. شجره  مریم . بولف . عرطنیثا. خبزالمشایخ . ولف . رقف . رکف . اذن الارنب . هوم الیهودا. سیکلمه . سیکلامن . گل سیکلمه . قعلامنیس . آذریون . اذریون . اذریونه . ذهبیه . پنجه  مریم ۞ . (از فرهنگ فارسی معین ذیل «گل نگونسار»). باسیوس . فوفیلاطینوس . عرطنیثا. حرمل . (ترجمه  صیدنه  ابوریحان ). گیاهی است که به پنج انگشت ماند و خوشبو بود و آتش پرستان بوقت ستایش و پرستش بدست گیرند. گویند مریم مادر عیسی دست بر آن زد آن بصورت پنج انگشت شد و آن را شجره  مریم و بعربی خبزالمشایخ و بیونانی فعیلاسوس خوانند یرقان را نافع است . (ازبرهان قاطع) (از هفت قلزم ). کف مریم . رکفه . (یادداشت مولف ). و رجوع به تحفه  حکیم مومن و مخزن الادویه و تذکره  داود ضریر انطاکی ص 71 و پنجه  مریم شود.

[این ها همه محل تردید است]!

////////////////

لاله واژگون (نام علمی: Fritillaria) نام یک سرده از راسته سوسن‌سانان است.

عمر این گیاه بسیار کوتاه است. گل‌دهی آن از اوایل اردیبهشت آغاز می‌شود و در فصل بارش پایان می‌یابد. لاله واژگون از گیاهان علفی پیازدار و چندساله است که تا کنون ۱۵ گونه آن در ایران شناسایی شده است. گونه زرد کم‌رنگ متمایل به لیمویی این گل‌ها موسوم به لاله زاگرسی بین ۵۰ تا ۸۰ سانتی‌متر ارتفاع دارد.^[۱]

پیاز این گیاه به علت وجود موادی موسوم به آلکالوئیدهای ایمپریسین و فرتیسین مسکن درد است.^[۲]

تاکنون شصت گونه از این گیاه شناخته شده است. پیاز آن به صورت یک غده متورم، گوشت‌دار بوده و دارای مقدار زیادینشاسته و چندین عامل دارویی است و اگر تازه باشد، سمی بوده و قابل خوردن نیست، ولی در چین سمیت آن را گرفته و در آشپزی از آن استفاده می‌کنند.^[۳]

محتویات

  [نمایش] 

در اسطوره‌ها[ویرایش]

لاله واژگون یا لاله نگونسار، هم در نقش سرستون‌های ساسانی‌ها و هم در موزه طاق بستان در کنار نقش پادشاه ساسانی دیده می‌شود. گویند این گل در آن زمان که گلوی سیاووش با تیغ تیز گرسیوز آشنا می‌شد، شاهد ماجرا بود. از پس آن اندوه، گل‌گونه رخ، سر به زیر افکند تا آرام آرام اشک بریزد بر بی‌گناهی سیاوش.^{[نیازمند منبع]}

چو سرو سیاوش نگون‌سار دید		سراپرده دشت خون‌سار دید
بیفکند سر را ز انده نگون		بشد زان سپس لاله واژگون

در ایران[ویرایش]

نقشه توزیع ده گونه لاله واژگون در اروپا و غرب و آسیای مرکزی. (گسترش طبیعی فرض با توجه به منابع ویکیپدیا)

لاله واژگون اطراف ملایر

در برخی نقاط ایران، این گیاه را اشک مریم یا لاله اشک می‌خوانند. وجه تسمیه چنین نامی به داستان‌های اسطوره‌ای بازمی‌گردد. این که این لاله، شاهد مرگ سیاوش بوده و از غصه این اتفاق سربه زیر شده و اشک می‌ریزد. اشک‌های لاله واژگون در حقیقت شیره بی‌رنگی هستند که در درون لاله قرار دارند و گاهی به سمت پائین سرازیر می‌شوند.^[۴]

از ۱۰ نوع لاله واژگون ۴ نوع: لاله واژگون ایرانی، لاله واژگون کردی، لاله واژگون ترکی و لاله واژگون اشک مریم، در ایران می‌روید

دشت‌های لاله واژگون در ایران[ویرایش]

• دشت لاله‌های واژگون شهرستان کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری مشهورترین دشت لاله ایران است که در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت به گل می‌نشیند. گونه‌ای از لاله واژگون که در این دشت می‌روید، بسیار نادر است و در یک اثر طبیعی ملی به شمار می‌آید. لاله‌های واژگون یورتیچه در دامنه کوه جهان بین هفشجان نیز از دیگر نمونه‌های این اثر در استان چهارمحال و بختیاری است.
• دشت لاله‌های واژگون فریدون‌شهر در شهرستان فریدون‌شهر در غرب استان اصفهان
• دشت لاله‌های واژگون دره‌بید در روستای دره بید شهرستان خوانسار در غرب استان اصفهان
• دشت لاله‌های واژگون گلستان‌کوه در شهرستان خوانسار در غرب استان اصفهان
• دشت لاله‌های واژگون افوس در در شهرستان بوئین و میاندشت در غرب استان اصفهان
• دشت لاله‌های واژگون روستای بنواستکی در از توابع شهرستان کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری^{[نیازمند منبع]}
• دشت لاله‌های واژگون الیگودرز در شهرستان الیگودرز در شرق استان لرستان^{[نیازمند منبع]}
• دشت لاله‌های واژگون شهرستان بدره در استان ایلام^{[نیازمند منبع]}

از مناطق دیگر در ایران، اقلید، کوه‌های استان کرمانشاه، ایوان، آبدانان، دره‌شهر، ایلام، ارتفاعات کبیرکوه است که لاله‌های زیادی دارد. در شهرستان الیگودرز نیز دشت وسیعی مشهور به دشت لاله‌ها وجود دارد که در اردیبهشت ماه، زیبایی لاله‌های واژگون آن چشم‌نواز است. در منطقه دیگری از همین شهرستان یعنی در میان کوه‌های ویلو و ویلک، واقع در شمال روستای گندمینه (حد فاصل استان‌های اصفهان و لرستان) نیز در چند سال اخیر مملو از لاله‌های واژگون بود ولی متأسفانه امروزه به طور کامل از میان رفته‌اند.

نگارخانه[ویرایش]

• 

Fritillaria imperialis(لاله واژگون زرد) at kurdstan, Iran

• 

Fritillaria imperialis(لاله واژگون زرد) at kurdstan, Iran

• 

Fritillaria imperialis(لاله واژگون) at kurdstan, Iran

• 

لاله‌های واژگون افوس درشهرستان بوئین و میاندشت استان اصفهان

• 

لاله واژگون در دشت لاله‌های واژگون

• 

لاله واژگون از گونه لاله گرگانی در شهر لیوواردنهلند

• 

لاله واژگون در کتاب گیاهان بریتانیا،^[۵] نوشته جان ادواردز، ۱۷۶۹.

• لاله واژگون کوه جهان بین و چشم انداز شهر هفشجان

• 

لاله واژگون کله‌ماریگونه‌ای که در در اروپا می‌روید.

پیوند به بیرون[ویرایش]

• پونه زار، تصاویری زیبا ازدشت لاله واژگون عالی مکان شهرستان فریدونشهر

منابع[ویرایش]

1.      پرش به بالا↑ خبرگزاری میراث فرهنگی، بازدید: آوریل ۲۰۰۹.

2.      پرش به بالا↑ روزنامه آفتاب یزد، بازدید: آوریل ۲۰۰۹.

3.      پرش به بالا↑ گوناگون، بازدید: آوریل ۲۰۰۹.

4.      پرش به بالا↑ طبیعت گردی اسپیلت، لاله‌های واژگون کوهرنگ.

5.      پرش به بالا↑ The British Herbal

• شبکه آموزشی سیما

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهلاله واژگون موجود است.

متن مقاله‌ای مرتبط در 1911 Encyclopædia Britannica درویکی‌نبشته انگلیسی موجود است.

[نهفتن] ن ب و لاله‌ها و زنبق‌ها و گونه‌های مجاور در ایران سرده‌ها تمشکین جام زرین خیارک زعفران سریش سگ دندان سنبل سورنجان شیرمرغ کوله‌خاس کلاغک گل برفی گرمینه گلایول لاله لاله واژگون مهر سلیمان نجم‌آبی نجم طلایی نرگس والک دانه برفی گونه‌های لاله آتشی ارومیه مروارید ایرانی باغچه‌ای بیشه‌زار حافظی خط‌دار ریزه کوهی نیلوفرآبی هفت‌رنگ گونه‌های زنبق ارومیه ایرانی پروانه‌ای خراسانی توری دماوند دورنگ سیمین‌رگه شفاف کمانی گل‌چمنی گل‌درشت لیمویی ماد نمکزار نیمروز گونه‌های لاله واژگون ایرانی حنائی زاگرس شطرنجی غرب قوزی گونه‌های زعفران آلمه بنفش جوقاسم زعفران خوراکی خزر

...