زاگرُس رشته‌کوهی است در غرب و جنوب ایران. این رشته‌کوه از کرانه‌های دریاچه وان در کردستان ترکیه آغاز شده و پس از گذشتن از استان‌های آذربایجان
غربی، کردستان، کرمانشاه، همدان، ایلام، اصفهان، کهگیلویه و
بویراحمد،چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان تا استان‌های فارس، کرمان و هرمزگان ادامه می‌یابد. دامنه این رشته‌کوه
به شمال عراق نیز امتداد دارد.
در حدود ۱۰۰٬۰۰۰ پیش از میلاد آثار بر جای
مانده از غارنشینی در کوه‌های زاگرس در غرب ایران بیانگر سکونت انسان در این مناطق
در دوره پارینه‌سنگی میانی (۳۰۰٬۰۰۰ تا ۳۰٬۰۰۰ سال پیش) است.
نام باستانی رشته کوه زاگرس کُر
یا کور است: بر طبق اسطوره شناسی سومری کور (کر) اساساً نام یک کوه یا کوه‌هایی
بوده، و معمولاً به کوه‌های زاگرس واقع در شرق سومر اطلاق می‌گردیده است.[۲] کور همچنین نام دیگر امپراطوری اکد است که از سه هزار سال پیش و قبل از
آن بر کل نواحی زاگرس گسترده شده بود..
بعضی معتقدند ریشه این نام اوستایی است. در زبان اوستایی زاگر Za-G'R' به معنای کوه بزرگ است. اما نظری
نیز هست این است که این کلمه از نام مهاجران هندواروپایی ساکن در این منطقه معروف به ساگارتی گرفته شده.
نام قدیمی این رشته‌کوه در زبان
فارسی «پاتاق» که نام
رشته کوهی معروف در استان کرمانشاه نیز هست بوده و پیش از آن «کهستان» (در عربی «جبال») و «پهله» بود.
واژه «زاگرس» یا «زاگروس» از بیش
از هشت دهه پیش و از اواخر دوره قاجار از طریق ترجمه آثار نویسندگان
اروپایی (و بعضاً از زبان یونانی) وارد زبان فارسی شده و سپس بر روی نقشه ایران
نیز گذاشته شد.
ظاهراً حسن پیرنیا اولین کسی است که واژه زاگرس را در حاشیه صفحه ۲ کتاب خود بنام «تاریخ ایران از آغاز تا انقراض ساسانیان» آورده‌است. او
خود تأکید نموده که اروپایی‌ها چنین (یعنی زاگرس) نامند.
بعد از نوشته پیرنیا بارها به
اشتباه از زاگرس به نام کوه یا دره نام برده شد که برداشت نادرستی
بوده است زیرا واژه زاگرس بخش گسترده‌ای از شمال غربی تا جنوب شرقی ایران را با
بیش از ۲۴۰ نام ازرشته کوه، دشت، دره، رود و شهر و بخش و روستا در استان‌های آذربایجان
غربی، کردستان، ایلام،کرمانشاه و اصفهان و کهگیلویه و
بویراحمد و چهارمحال و
بختیاری و خوزستان و بالاخره لرستان را شامل می‌شود.
واژه زاگرس در هیچ‌یک از کتاب‌های
تاریخی و جغرافیایی یا مسالک و الممالک و نوشته‌های دوره اسلامی نوشته نشده‌است.
در لغت‌نامه
دهخدا یا دائرةالمعارف
مصاحب نیز نکته‌ای مهم و اساسی درباره ریشه و اصل واژه زاگرس
بیان نشده‌است.
محمد قزوینی در صفحه ۴۸ از جلد ۵ کتاب خود می‌نویسد: «زاگرس نام یونانی سلسله جبال
غربی ایران به خصوص منطقه بختیاری در غرب ایران است.»
در واژه نامه یونانی به آلمانی که
سال م۱۸۸۶ در لایپزیگ به چاپ رسیده واژه Zagrio یا
Zagros را به‌عنوان «کوهی در دوران ماد» به نقل
از نوشته‌های استرابون و پولیبیوسآورده‌است.
در لغت نامه جغرافیایی Lexique
géographique در زیر واژه و عنوان «زاگرو»
(زاگرس) آمده‌است:
«حرکت عمومی قبایل ایرانی هنوز به پایان نرسیده بود که قبیله سومی از
قبیله‌های مهم ایرانی بنام «Zikirtu» یا
« ساگارتی» بسوی نواحی
شرقی تری رفته و مستقر شدند.»
«قبیله‌های دیگر که صحراگردند از این قرارند: داین‌ها، ماردها، دروپیک‌ها
و ساگارتی‌ها»
دیاکونوف نیز در کتاب تاریخ ماد خود در شرح حمله آشوری‌ها به پارسوا و به استناد کتیبه‌های خوانده شده
می‌نویسد:
«بطوری که در متن تصریح شده، آخرین نقطه لشکر کشی ظاهراً زاکروتی بود»
به استناد مطالب ذکر شده ریشه
واژه زاگرس از زبان اوستایی است و یونانی‌ها با افزودن S (س) به آخر آن این واژه را به شکل یونانی مبدل نمودند.
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%B3
