حق جوئی و گوئی

آیتالله جوادی آملی:
زندگی بدون اخلاق میسر نیست / مردم شیفته حق هستند
قم - خبرگزاری مهر: استاد برجسته حوزه علمیه قم با تاکید بر اینکه اخلاق یک امر مشترک جهانی است، گفت: چون جوامع اشتراکات فراوانی دارند و بدون اخلاق زندگی میسر نیست، این اخلاق مشترک باید مبانی مشترکی هم داشته باشد.
به گزارش خبرنگار مهر در قم، آیتالله عبدالله جوادی آملی بعدازظهر پنجشنبه در درس اخلاق خود که در بنیاد بینالمللی علوم وحیانی اسرا برگزار شد، اخلاق را یک امر مشترک جهانی دانست و تاکید کرد: هر انسانی اگر بخواهد سعادتمند باشد و هر جامعه بخواهد متمدن باشد باید اخلاق الهی را در خود فراهم کند.

وی اضافه کرد: انسانها چون با هم زندگی میکنند، باید اخلاق، عقاید، اوصاف و تعهدات مشترکی داشته باشند، زیرا ممکن نیست انسانی زندگی مشترک داشته باشد ولی اخلاق مشترک نداشته باشد.

استاد برجسته حوزه با یادآوری این نکته که اخلاق، تعهدات را عملی میکند و آنچه که حقوق یکدیگر را ادا میکند ضمانت اخلاقی است، تصریح کرد: چون جوامع اشتراکات فراوانی دارند و بدون اخلاق زندگی میسر نیست، و اخلاق مشترک بین همه است، این اخلاق مشترک باید مبانی مشترکی هم داشته باشد، زیرا مواد اخلاقی را از موازین اخلاقی استنباط میکنند.

جوادی آملی استقلال، آزادی، عدالت، رعایت امانت و وفای به عهد را از نمونههای موازین اخلاقی برشمرد و اظهار داشت: به استناد این مبانی، فروعات و مبانی اخلاقی استنباط میشود.

وی تاکید کرد: در اینکه موارد اشاره شده جزو مبانی اخلاقی است، شکی نیست و همه انسانها این مبانی را میپذیرند اما اینکه این مبانی از کجا گرفته میشود محل اختلاف است.

عدل لازم است نه مساوات و موازات

این مرجع تقلید به دیدگاههای این تعارضات اشاره کرد و گفت: متدینان عالم معتقدند عدل (وضع کل شیءٍ فی موضعه) است اما در اینکه جای اشخاص و اموال و اشیاء و قراردادها و حقوق را چه کسی باید مشخص کند محل اختلاف است. ما میگوئیم منابع ما قرآن و عترت است، یعنی او که جهان و انسانها را آفرید و پیوند بین این دو را برقرار کند باید بداند عدل چیست و هر کسی در جای خودش قرار دارد، اما آنها میگویند باید این مبانی را از فرهنگ و عادات مردم گرفت.

استاد برجسته حوزه خاطرنشان کرد: آنها خیال میکنند زن و مرد در همه امور یکسان هستند اما ما میگوئیم عدل لازم است نه مساوات و موازات.

اهل بیت باعث حیات علم هستند

آیتالله جوادی آملی در بخش دیگری از سخنان خود به تشریح خطبه 239 امیرالمومنین علیه السلام در نهجالبلاغه پرداخت و اظهار داشت: حضرت امیرالمومنین علیه السلام در این بیان نورانی درباره اهل بیت علیهم السلام فرمودند: (هم عیش العلم، و موت الجهل یخبرکم حلمهم عن علمهم)؛ خاندان عصمت و طهارت باعث حیات علم هستند و به وسیله آنها علم زنده میشود و جهل میمیرد.

استاد برجسته حوزه تصریح کرد: بر اساس فرمایشان امیرالمومنین علیه السلام، رفتار اهل بیت علیهم السلام حلیمانه است و حلم آنها نشان میدهد که خیلی عالم هستند و میدانند که نباید زود عصبانی شوند و اگر عصبانی شوند اثر مثبت از بین میرود.
وی در تشریح این جمله حضرت امیرالمومنین علیه السلام که فرمودند (و ظاهرهم عن باطنهم، و صمتهم عن حکم منطقهم. لا یخالفون الحق و لا یختلفون فیه و هم دعائم الاسلام، و ولائج الاعتصام) اظهار داشت: ساکت بودن اهل بیت علیهم السلام از حکمت داشتن آنها باخبر است، آنها پرحرف نیستند، هم خوب حرف میزنند و هم حرف خوب میزنند و سئوال کردن و جواب دادن آنها عالمانه است.

اهل بیت نه مخالفند و نه اختلاف دارند

استاد برجسته حوزه با بیان اینکه اهل بیت علیهم السلام نه مخالفند و نه اختلاف دارند، به تشریح این دو مقوله پرداخت و افزود: فرق مخالف و اختلاف این است که مخالف گاهی وجود دارد و گاهی وجود ندارد اما اختلاف همیشه هست.

وی با بیان اینکه مردان الهی درباره صراط مستقیم نه تخلف دارند و نه اختلاف، ادامه دادند: اینها نه تنها ستونهای دین هستند، بلکه پناهگاه هم دارند.

جوادی آملی در ادامه تفسیر این خطبه نورانی امیرالمومنین علیه السلام اظهار داشتند: حضرت امیر در این خطبه فرمودند: (بهم عاد الحق الی نصابه ، وانزاح الباطل عن مقامه)؛ به وسیله آنها حق به نصاب خود رسید و زبان باطل از آنجایی که نمو میکند کنده میشود.

وی به این جمله حضرت امیرالمومنین علیه السلام که فرموده بودند (وانقطع لسانه عن منبته عقلوا الدین عقل و عایه و رعایه، لا عقل سماع وروایه فان رواه العلم کثیر، و رعاته قلیل) اشاره کرد و گفت: اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام دین را با دو ویژگی تعقل کردند؛ آن بزرگواران هم ظرف دانش بودند و هم رعایتکننده دانش.

استاد برجسته حوزه تصریح کرد: علم از یک گوش برخی افراد وارد میشود و از گوش دیگر بیرون میرود، این افراد ظرف علم نیستند اما اهل بیت علیهم السلام علاوه بر اینکه ظرف علم هستند بلکه در برابر علوم عمل میکنند، نه اینکه مثل برخی افراد فقط گوش دهند و یا برای دیگران نقل کنند.

مردم شیفته حق هستند

جوادی آملی تاکید کرد: بسیاری از افراد که در حوزه و دانشگاه درس میخوانند، میخواهند مطلبی را بشنوند و یادداشت کنند که در کجا این مطالب را بنویسند و یا برای کسانی بازگو کنند.

استاد برجسته حوزه به جایگاه والای علمای دین اشاره کرد و گفت: خیلی از افراد کم حرف هستند ولی سنت و روش و منش آنها جامعه را زنده میکند.

وی پذیرش حق را سرمایه بزرگ بشر دانستند که از سوی خداوند متعال در فطرت آنها قرار داده است و در همین رابطه اظهار داشت: مردم شیفته حق هستند و هر کجا که حق را دیدند میپذیرند. بشر وقتی فهمید که شخصی درست حرف میزند و خودش هم عمل میکند، حرفش را میپذیرد.

علومی که در حوزه و دانشگاه تدریس میشود «شهر» نیست

آیتالله جوادی آملی در تفسیر بیشتر خطبه 239 نهج البلاغه به فرمایشات پیامبر اکرم صلوات الله علیه اشاره کردند و افزودند: رسول خدا فرمودند (انا مدینه العلم و علیٌ بابها)؛ یعنی من شهر علم هستم و علی علیه السلام در این شهر.

وی تاکید کرد: علومی که در حوزه و دانشگاه تدریس میشود مفاهیم ذهنی است و کسی این علوم را «شهر» نمیداند اما اگر این علوم از ذهنیات بیرون آمد و عملی شد، آن وقت «شهر» میشود.

ولایت و امامت باب علم است

استاد برجسته حوزه منظور پیامبر اکرم صلوات الله علیه از اینکه امام علی علیه السلام را در شهر علم دانستند را مربوط به ولایت و امامت آن حضرت عنوان کرد و یادآور شد: ولایت و امامت باب علم است که در وجود مبارک امام علی علیه السلام و 13 معصوم دیگر وجود داشته است. این علم جامعه را زنده میکند و وقتی جامعه زنده شد «عیش العلم» است و جهل از آن جامعه رخت بر میبندد.

مرجع تقلید شیعیان اظهار داشت: علم و حیات علمی جامعه به وسیله ائمه اطهار علیهم السلام است، به خاطر اینکه این بزرگواران حجت الهی هستند و حق را از زبان مردم نگرفتهاند.

وی افزود: مرحوم کلینی از وجود مبارک امام حسن مجتبی علیه السلام نقل میکند که آن حضرت فرمود: دو کار را انجام دهید، یکی اینکه عالم شوید و راه خودتان را مشخص کنید و دیگری اینکه چراغ هدایت باشید تا دیگران را راهنمایی کنید.

آیتالله جوادی آملی تاکید کرد: جانتان را ظرف دانش قرار دهید و لبریز کنید و آن وقت نگوئید که ظرف آن پر شده است، چراکه خود علم ظرف جانتان را توسعه میدهد.