persian navigation
شهرهای در حال فرورفتن: از جاکارتا تا استانبول و چگونه توکیو این مشکل را حل کرده است
آغنیا آدزکیا، آندرو ساینی، آروین سوپریادی، آیوی ایجایا - بخش جهانی بیبیسی
۵ ژوئن ۲۰۲۵
غیرفعال کردن انیمیشن
«این خانه مدتهاست که دارد در زمین فرو میرود». این حرف اِرنا است که میگوید ۲۲ سال پیش بیرون خانه که میایستاد پنجرهها به موازات سینهاش بود؛ اما حالا به سطح زانوهایش رسیده.
اِرنا در جاکارتا، پایتخت اندونزی زندگی میکند؛ از جمله شهرهای جهان که با بیشترین سرعت در حال فرونشست است. یکی از مناطقی که بیشترین میزان فرونشست را در جاکارتا داشته شمال این شهر است که خانه ارنا در آنجاست. خانه حالا پایینتر از سطح جاده قرار گرفته و وقتی باران شدید میبارد آب به داخل خانه سرازیر میشود.
اِرنا ۳۷ سال دارد و اینجا بزرگ شده است. او بندر و مسجد شلوغ محله را به یاد دارد که حالا دیگر مدتهاست برای همیشه زیر آب فرو رفتهاند.
دیوارهای خانه اِرنا که در دهه ۱۹۷۰ ساخته شده ترک دارند و در داخل میتوان دید که لایههای ضخیمی از بتن به کف آن اضافه کردهاند – چیزی حدود ده بار از زمانی که خانه ساخته شده - تا آن را به سطح زمین برگردانند.
ضخامت لایه بتنی اضافی روی کف اولیه خانه در بعضی از اتاقها حالا به یک متر میرسد. اما خانه هنوز در حال فرو نشست است و اِرنا توان مالی برای نقل مکان به جایی دیگر ندارد.
اِرنا و مادرش سونی بارها مجبور شدهاند سطح خانهشان را بالا بیاورند
بنا به پژوهشی که دانشگاه صنعتی نانیانگ (سنگاپور) انجام داده این یکی از دهها منطقه ساحلی است که با سرعتی نگرانکننده در حال فرونشست هستند.
این گروه، فرونشست زمین در داخل و اطراف ۴۸ شهر ساحلی واقع در آسیا، آفریقا، اروپا، و آمریکای شمالی و جنوبی را بررسی کرده. اینها مناطقی هستند که بطور خاص در برابر افزایش سطح دریا، که عمدتا ناشی از تغییرات اقلیمی است و همچنین فرونشست زمین، آسیبپذیرند.
بر اساس این مطالعه و دادههای جمعیتی سازمان ملل، بیبیسی تخمین میزند که نزدیک به ۷۶ میلیون نفر در بخشهایی از این شهرها زندگی میکنند که بین سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ به طور متوسط حداقل یک سانتیمتر در سال فرونشست داشتهاند.
تأثیر این امر بر زندگی آنها میتواند بسیار زیاد باشد - به عنوان مثال در تیانجین در شمال شرقی چین، سه هزار نفر در سال ۲۰۲۳ از ساختمانهای آپارتمانی مرتفع تخلیه شدند، پس از آنکه فرونشست ترکهای بزرگی در خیابانهای اطراف ایجاد کرد.
همه ۴۸ منطقه شهری روی این کره مشخص شدهاند. شدیدترین موارد فرونشست زمین در شهر تیانجین مشاهده شده. شهر تیانجین در چین در قرن حاضر شاهد توسعه سریع صنعتی و زیرساختی بوده. بخشهایی از شهر که بیشترین آسیب را دیده بین سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ بطور میانگین ۱۸/۷ سانتیمتر در سال نشست کردهاست.
برای مشاهده میزان فرونشست شهر مورد نظر، یک شهر را در زیر انتخاب کنید. نقشهای که بیشترین مناطق فرونشست را در آن شهر نشان میدهد، با رنگ سبز نمایش داده میشود و شامل جزئیات عوامل مؤثر در فرونشست هم است.
میزان فرونشست از یک نقطه مرجع در هر شهر اندازهگیری میشود که دانشمندان آن را پایدارتر از سایر شهرها میدانند - میتوانید در انتهای این مقاله اطلاعات بیشتری در مورد روش مطالعه بخوانید.
پیامدهای خطرناک برداشت آبهای زیرزمینی
شریل تای محقق ارشد پژوهش دانشگاه صنعتی نانیانگ میگوید: «فرونشست زمین در بسیاری از شهرها امری معمول است».
به گفته او « یکی از شایعترین عوامل آن برداشت آبهای زیرزمینی است».
آبهای زیرزمینی در زیر سطح کره زمین در داخل شیارها و منافذ داخل شن و خاک و صخرهها یافت میشوند.
این آبها تقریبا نیمی از آب مورد مصرف خانگی از جمله آب آشامیدنی را در جهان تامین میکنند و برای آبیاری محصولات کشاورزی هم ضروریاند.
اما رشد و توسعه شهرها کمبود منابع آب شیرین را در پی دارد. در بعضی جاها مثل جاکارتا خانوارها و صنایع خودشان حفاری میکنند و چاه میزنند و بیش از حد آب استخراج می کنند.
برداشت آب به مقادیر بیش از حد به این شیوه در درازمدت منجر به فشرده شدن خاک میشود و در نهایت باعث میشود که سطح زمین و هر چیزی که روی آن بنا شده فرو برود یا نشست کند.
خانم تای میگوید: «بسیاری از شهرهایی که در حال فرونشست هستند در آسیا یا آسیای جنوب شرقی واقع شدهاند. دلیلش احتمالا این است که در این مناطق به دلیل رشد بسیار سریع جمعیت و توسعه گسترده شهری تقاضا برای آب بسیار بالاست».
این امر به گفته او «میتواند منجر به برداشت بیش از حد آبهای زیرزمینی شود و به نوبه خود به مشکلات بیشتری دامن بزند... یعنی سیلابهای بیشتر، شدیدتر، و طولانیمدتتر در آینده». او توضیح میدهد که به علاوه ممکن است «نفوذ آب شور اتفاق بیافتد و به زمینهای کشاورزی و کیفیت آب آشامیدنی آسیب بزند.»
بعضی از انواع زمین بیشتر از بقیه نشست میکنند و خانم تای معتقد است که خطر فرونشست در شهرهای ساحلی که روی دلتاهای پست بنا شدهاند بالاست یعنی جایی که رودخانهها قبل از اینکه به دریا برسند تقسیم میشوند. جاکارتا، بانکوک، هوشیمین، و شانگهای از جمله این شهرها هستند.
در حال حاضر نیمی از شهر جاکارتا پایینتر از سطح دریا قرار دارد. موقعیت این شهر روی زمینی باتلاقی که در آن ۱۳ رودخانه به اقیانوس میریزند آن را بسیار آسیبپذیر کرده است.
به گفته خانم تای ترکیب فرونشست زمین و بالا آمدن سطح دریا به روند «افزایش نسبی سطح دریا» سرعت میبخشد. او میگوید: «دو عامل اینجا دخیل است: پایین رفتن زمین و بالا آمدن آب.»
سیل در جاکارتا مناطق مسکونی و اداری شهر را به زیر آب فرو برده
سازمان هواشناسی اندونزی اعلام کرده که «چرخه سیل که سابقا هر پنج سال یک بار رخ میداد ممکن است به دفعات بیشتری تکرار شود.» چون «روند کلی بارندگیهای شدید در اندونزی همزمان با بالا رفتن دمای سطح زمین و تراکم گازهای گلخانهای در حال افزایش است.»
در طول دهه گذشته دهها نفر در جاکارتا جانشان را در سیل از دست دادهاند و حداقل ۲۸۰ هزار نفر مجبور شدند تا پایین آمدن سطح آب خانههای خود را ترک کنند.
از آنجایی که بخشهایی از شهر جاکارتا در حال حاضر چهار متر پایینتر از سطحشان در سال ۱۹۷۰ قرار دارند دولت اندونزی تصمیم گرفته روی جزیرهای دیگر پایتختی جدید بنا کند؛ شهر نوسانتارا روی جزیره بورنئو به فاصله ۱۲۰۰ کیلومتر (۷۵۰ مایل) از پایتخت کنونی.
پایتخت جدید فاصله زیادی با دریا خواهد داشت و برای ذخیره آب رودخانه و آب باران به سد و مخزنی بزرگ متکی خواهد بود. هدف این است که آب تصفیه و به همه خانهها و ادارات شهر توزیع خواهد شود و به این ترتیب نیاز به استخراج آبهای زیرزمینی از بین خواهد رفت.
اما تاسیس پایتخت جدید بحثبرانگیز بوده و ساخت آن کند پیش میرود. هزینه ۳۴ میلیارد دلاری این کار و همینطور تاثیر زیست محیطی آن بر این منطقه - از جمله مناطقی در کره زمین که بیشترین تنوع زیستی را دارند - مورد انتقاد قرار گرفته است.
ساختمانهایی در منطقه ابوت متا در شهر لاگوس که روکایات در آن زندگی میکند و در حال فرونشست است. خط نقطهچین سفید موقعیت قبلی ساختمان را نشان میدهد
پنج تا از شهرهایی که تیم دانشگاه صنعتی نانیانگ (سنگاپور) دربارهاش تحقیق کردند در آفریقا قرار دارند، از جمله شهر لاگوس در نیجریه. سال گذشته بیش از ۲۷۵ هزار نفر از ساکنان شهر گرفتار سیل شدند.
روکایات که ۲۸ سال دارد سه سال قبل در جستجوی شغل و زندگی بهتر به منطقه ابوت متا در شرق لاگوس نقل مکان کرد.
اما وسع او فقط به اجاره در منطقهای رسید که زمینش در حال فرونشست است - یکی از مناطقی که در پژوهش دانشگاه صنعتی نانیانگ مشخص شده است.
او میگوید: «زندگی در جایی که با هر بارندگی شدید و طوفان آب به داخل خانه سرازیر میشود سخت است. مجبورم از راهرو آب خالی کنم.»
دیوارهای خانه او ترک دارد، زمینش مرطوب است، و سقفش چکه میکند. به گفته متخصصان این وضعیت در مناطقی که زمین در حال فرونشست است پدیده رایجی است.
هم در لاگوس و هم در جاکارتا توسعه شهری بسرعت جریان دارد و جمعیت در حال افزایش است. بیش از نیمی از مردم به آب لولهکشی دسترسی ندارند. در چنین شهرهایی است که مردم و صنایع خودشان دست به پمپاژ آبهای زیرزمینی میزنند و میزان بالای فرونشست زمین در همین جاها دیده میشود.
پمپاژ آبهای زیرزمینی یکی از دلایل اصلی فرونشست زمین در نیمی از ۴۸ شهر ساحلی است که تحقیق دانشگاه صنعتی نانیانگ به آن اشاره کرده و بیبیسی هم آن را بررسی کرده است. فعالیتهای دیگر انسانی مثل ساختمانسازی و حفاری معدن هم میتواند در آن نقش داشته باشد.
عوامل طبیعی از جمله حرکت صفحات پوسته زمین، زمینلرزه، و تراکم خاک – یعنی فشرده شدن خاک و سفت شدن آن در طول زمان – هم میتواند در فرونشست زمین تاثیر داشته باشد اما برخی کارشناسان معتقدند که تاثیر این عوامل کمتر از فعالیتهای انسانی است.
پدیدده نشست کاسهای
در حالی که بسیاری از شهرهای ساحلی همزمان با دو پدیده فرونشست زمین و افزایش آب دریاها مواجهند، به دنبال راه حل هم میگردند. اما راه حلها گاه به مشکلات دیگری دامن میزند.
برخی شهرها مثل جاکارتا، اسکندریه در مصر، و هوشیمین در ویتنام آببند، دیوار، و موانع شنی ساختهاند تا جلوی سرازیر شدن آب به شهرها را بگیرند.
یک سد دریایی در شمال جاکارتا ساخته شده تا از ورود آب دریا به خانهها جلوگیری شود
در اسکندریه موجشکنهای بتنی ساختهاند تا از شهر در برابر آب دریا محافظت کنند
اما به گفته پروفسور پیترو تئاتینی از دانشگاه پادوای ایتالیا، دیوارهای بلند و بزرگ میتواند منجر به پدیدهای به نام «نشست کاسهای» شود یعنی احتمال دارد آب باران و رودخانه در آنجا جمع شود و نتواند به دریا بریزد. این امر میتواند به جاری شدن سیل کمک کند.
بنابراین برای تخلیه آب اضافی، در جاکارتا و هوشیمین ایستگاههایی برای پمپ آب دائر کردهاند.
اما این کار تاثیری بر عوامل نشست زمین یا سیل ندارد.
در توکیو چگونه مشکل را حل کردند؟
وقتی متوجه شدند که بخشهایی از شهر توکیو در حال فرونشست است رویکرد متفاوتی برگزیدند و تصمیم گرفتند به ریشه مشکل بپردازند.
با وضع قوانین سختگیرانه برای پمپاژ آبهای زیرزمینی سرعت فرونشست زمین در دهه ۱۹۷۰ به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا کرد.
سیستمی هم برای مدیریت منابع آب برقرار کردند که به عقیده دانشمندان موثرترین راه برای جلوگیری از نشست زمین است.
پژوهش دانشگاه صنعتی نانیانگ نشان داد که زمین شهر توکیو بسیار پایدارتر از قبل است، گرچه بخشهای کوچکی از شهر بین سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۲۰ از ۰/۰۱ سانتیمتر تا ۲/۴ سانتیمتر در سال نشست کردهاند.
سیستمی که در توکیو ایجاد کردند چطور کار میکند؟
اما به گفته پروفسور میگل استبان از دانشگاه واسدا (ژاپن) با وجود کارآمد بودن سیستم توکیو، تردید وجود دارد که بشود آن را به شهرهای دیگر تعمیم داد چون هزینه ساخت و حفظ ونگهداری آن بالاست.
ولی او اضافه میکند که با این وجود برخی شهرهای آسیایی هنوز رویکرد توکیو را الگو قرار میدهند.
به عنوان مثال در دهه ۱۹۷۰ میزان استخراج آبهای زیرزمینی را در شهر تایپه پایتخت تایوان کاهش دادند که به نوبه خود به کاهش میزان فرونشست زمین کمک کرد.
بسیاری شهرهای دیگر از جمله هیوستن، بانکوک، و لندن هم پمپاژ آبهای زیرزمینی را با دقت کنترل میکنند تا مطمئن شوند که نه خیلی کم و نه خیلی زیاد باشد.
برخی شهرها شیوههای دیگری بکار گرفتهاند. مثلا به گفته پروفسور تئاتینی شانگهای «شیوه تزریق آب را پیش گرفته که خیلی هم موثر بوده.»
در این شیوه آب تصفیه شده از رود یانگتسه را از طریق چاههایی که قبلا برای برداشت آبهای زیرزمینی استفاده میشد به زمین تزریق میکنند.
در جاهای دیگر مثل شهر چونگچینگ در چین و سانسالوادور در ال سالوادور اصل شهرهای اسفنجی را بکار گرفتهاند.
در این روش بجای اینکه برای سطح پیادهروها و جاهای دیگر صرفا از بتن غیرمتخلخل و آسفالت استفاده کنند از سطوحی استفاده میشود که بطور طبیعی آب جذب میکنند مثل خاک، چمن و درخت. احداث پارک، تالاب، و فضاهای سبز در اولویت قرار میگیرد، همینطور دریاچه و برکه تا در فصلهای بارانی آب به آنجا سرازیر و ذخیره شود.
بام این ساختمان که در حاشیه شهر چونگچینگ قرار دارد طوری طراحی شده که آب را جذب و بارش شدید را کنترل کند
مجتمع مسکونی در شهر برلین که بخشهایی برای جذب و ذخیره آب دارد
پروفسور منوچهر شیرزایی از دانشگاه ویرجینیا تک میگوید که این شیوه میتواند «راه حلی بادوام و پایدار باشد چون هزینهاش فقط یک دهم ساخت سد است».
اما منتقدان آن میگویند که اضافه کردن این ویژگیها به ساختمانهای کنونی دشوار است و اغلب در مقیاس وسیعی نصب نمیشوند تا تاثیر ملموسی داشته باشند.
و به گفته پروفسور شیرزایی در پشت هر سرمایهگذاری باید تعهد سیاسی درازمدت هم وجود داشته باشد.
او میگوید: «فرونشست زمین در طول زمان بتدریج اتفاق میافتد بنابراین برای مقابله با آن باید تصمیمهای دشواری گرفت که دههها پابرجا بماند، حتی اگر محدودیت پمپاژ در ابتدا خوشاید رایدهندگانی نباشد که برای تامین آب به چاهها و آبکشی وابستهاند.
کارشناسان هشدار میدهند که اگر تغییر صورت نگیرد افراد بیشتری مثل اِرنا در مبارزهای بیهوده شاهد از دست رفتن تدریجی خانهشان خواهند بود.
درباره شیوه پژوهش
دانشگاه صنعتی نانیانگ برای پژوهش خود جوامع شهریای را انتخاب کرد که حداکثر ۵۰ کیلومتر (۳۰ مایل) از ساحل فاصله داشتند و جمعیتشان در سال ۲۰۲۰ حداقل پنج میلیون نفر بوده. دراین پژوهش تصاویر ماهوارهای بررسی و دادههای مربوط به سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ مقایسه شد تا میزان تخمینی فرونشست زمین بدست آید.
میزان فرونشست از یک نقطه مبدأ در هر شهر که دانشمندان تصور میکنند پایدارتر از بقیه جاهاست اندازهگیری میشود. اما اگر خود نقطه مبدأ هم دچار فرونشست باشد یا سطحش در حال بالا آمدن باشد، بقیه قسمتهای شهر ممکن است با سرعت بیشتر یا کمتری نسبت به نتیجه اندازهگیریها دچار فرونشست شوند.
این امر میتواند بر تخمین بیبیسی درباره تعداد افرادی که محل زندگیشان دچار فرونشست است تاثیر بگذارد.
بنابراین عددی را که در اینجا از میزان فرونشست زمین بدست آمده باید نسبی تلقی کرد. این کمک میکند تشخیص بدهیم چه مناطقی احتمالا بیشتر از بقیه دستخوش این پدیده شدهاند.
دستاندرکاران تهیه گزارش:
گزارشگر و تهیه کننده بخشهای تعاملی:آغنیا ادزکیا
همکاری در تهیه گزارش و تحقیق:دامیلولا اوجتونده، لئونی رابرتسون، سواتی جوشی، کارلا روش، فیلیپا جوی، رافائل چاکون
طراحان:آندرو ساینی، آروین سوپریادی
تهیه برای وب:ایو ویدیانینگسیه آیدجاجا
ویراستاران:کارول اولونا، آستودسترا آجنگراستری، نیک اریکسون، آلیسون گی، الکس ترین
عکسها:آگنیا آدزکیا، جاشوا آکینیمی، ویندا پارویتاساری، آژانس آنادولو از طریق گتی ایمجز، خبرگزاری فرانسه از طریق گتی ایمجز، بلومبرگ از طریق گتی ایمجز، لایت راکت از طریق گتی ایجز، گتی ایمجز
همکاری در زمینه دادهها و روششناسی:شریل تای از دانشگاه فناوری نانیانگ در سنگاپور، پروفسور میگل استبان از دانشگاه واسدا در ژاپن، پروفسور منوچهر شیرزایی از دانشگاه ویرجینیا تِک در ایالات متحده، پروفسور پیترو تیتینی از دانشگاه پادووا در ایتالیا، لورا پدرتی از دانشگاه پاویا در ایتالیا، رابرت نیکولز از دانشگاه ایست آنگلیا در بریتانیا، دکتر آلخو او اسفریسو از دانشگاه بوئنوس آیرس در آرژانتین، دانیل ملنیک از دانشگاه آسترال در شیلی، گابریل آلر از دانشگاه کاتولیک پرو، پروفسور شهاب دی خان از دانشگاه هیوستون در ایالات متحده، مت وی دانشیار دانشگاه رود آیلند در ایالات متحده، مدیریت آب توکیو
درههایی عمیق محلههای بزرگ را یکجا میبلعندآگهی خود را به ما بسپاریدCopyright © 2025 بی بی سی. بی بی سی مسئول محتوای سایت های دیگر نیست. سیاست ما درباره لینک دادن به سایت های دیگر.
