قضیب ذهب [روئینه زرین] دکتر علی زرگری

روئینه زرّین چنین اند نامهایش در زبانهای بیگانه: 1- علمی: Solidago Virguarea L 2- فرانسه: Solidage des bois 3- انگلیسی: Golden Wings, Common Goldenrod, Goldenrod 4- آلمانی: Echte Goldruthe, Gemeine Goldruthe, Goldruthe 5- ایتالیایی: Verga aurea. E, Pagana, Erba giudaica, Verga d'oro 6- عربی: قضیب ذهب (علف زرّین) گیاهی است پایا به بلندای 60 تا 100 سانتیمتر که خودروی نواحی خشک، بخشهای بی درخت جنگلها و چمنزار های طبیعی و نواحی سنگلاخ است. پراکندگی اش به گونه ای است که در بیشتر نواحی اروپا تا 2800 متری ارتفاعات آلپ، بعضی نقاط آسیا و آمریکای شمالی یافت می شود. این گیاه ریشه ای دراز و منشعب و برگهائی ساده، بیضوی دراز، نوک تیز و کمی خشن دارد. کاپیتولهای متعدد آن برنگ زرد، مجتمع بصورت خوشه و مرکب از دو نوع گل، یکی لوله ای، نر-ماده و دیگری زبانه ای و ماده است. گلهای اخیر به درازای یک سانتیمتر بوده در حاشیه نهنج منظره ای زیبا بدان می دهند. در خارج کاپیتولها، انولوکری مرکب از براکته های نامساوی با حاشیه نازک و غشائی دیده می شود ضمن اینکه در فاصله کاپیتولها برگهای منفرد کوچک جای دارد که به تناسب نزدیک شدن به رأس گل آذین کوچکتر و باریک تر می گردند. میوه اش فندقه است به رنگ زرد پوشیده از تار و دارای زوایای مشخص [از همین رو یک نام دیگر فارسی آن گردوی انگلیسی است! چه ها می کنند توده های مردم!]. زنبور عسل تمایل بسیار به گلهای فراوان و نوش این گیاه داشته پیوسته خود را به گل آذینش می رساند. قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه و سرشاخه های گلدارش است هرچند بررسی های کنِکو=Knekow نشان داده ریشه تأثیر درمانی بیشتری دارد. ترکیبات شیمیائی- کلیه قسمتهای گیاه (بویژه گلها) دارای تانن، موسیلاژ، مواد تلخ، به مقدار کم اسانس، یک ساپونین، نوعی آلکالوئید و اسید سالیسیلیک است. در ریشه اش اینولین نیز یافت می شود. میوه اش حدود پانزده در صد روغن قابل استخراج و روان دارد. اسانس سرشاخه های گلدار دارای بورنئول و پنین است. خواص درمانی- مدر، آرام کننده، قابض و بادشکن است و هم از اینرو در درمان اسهالهای ساده، ورم روده، و بطور کلی رفع ناراحتی های دستگاه گوارش که با بروز حالات اسهالی همراه است اثرات مفید ظاهر می نماید. مصرف آن برای درمان اسهال مسلولین و کودکان، در زمان ظاهر شدن دندان توصیه شده است. با مصرف فرآورده های این گیاه نه تنها التهاب مخاط دهان بلکه التهاب دستگاه گوارش و مجاری ادرار نیز درمان می گردد و خونریزی های داخلی متوقف می شود. فرآورده های این گیاه دارای اثر دفع اوره و کاهش کلسترول خون است. در درمان بیماری های عفونی مجاری ادرار (کلی باسیلوز، ورم مثانه، ورم کلیه ها و دفع سنگ کلیه (اوراتها) موثر است. در استعمال خارجی جوشانده برگهای خشک گیاه به صورت غرغره جهت رفع التهاب مخاط دهان، درد گلو و ورم لثه ها بکار می رود. اگر گرد برگهای خشک گیاه بر روی زخم و جراحات پاشیده شود در خشکاندن ترشحات و بهبودشان موثر است. قطعات له شده برگ گیاه نیز در طب عوام جهت مداوای زخم بر روی آن گذارده می شود. صور داروئی- جوشانده 10 تا 50 در هزار سرشاخه گلدار یا ریشه به مقدار 3 تا 5 فنجان در روز میان دو وعده غذائی (پس از 2 دقیقه جوشاندن به مدت ده دقیقه گرم کنند)؛ شربت حاصل از جوشاندن 100گرم سرشاخه گلدار خشک در یک لیتر آب و افزودن 1600گرم قند برای درمان بیماری های کودکان به مقدار یک قاشق سوپ خوری در هر ساعت (Dr. H. Leclerc)؛ تنتور حاصل از خیساندن 20 قسمت سرشاخه گلدار تازه گیاه در 100قسمت الکل30 درجه به مقدار دو قاشق قهوه خوری در روز؛ جوشانده 50 تا 100 در هزار گیاه برای استعمال خارجی. برای جلوگیری از کاهش اثر درمانی فرآورده های این گیاه 100گرم سرشاخه گلدار تازه آنرا در نیم لیتر آب به ملایمت می جوشانند بطوری که محلول به نصف تقلیل یابد و در شیشه های در بسته نفوذ ناپذیر ریخته بهنگام نیاز 1 تا 3 قاشق آنرا در شربت ساده یا دم کرده زیزفون حل کرده مصرف می کنند (Botan). محل رویش در ایران- گیلان: نواحی مجاور دریای خزر، اسالم، بین اسالم و خلخال در ارتفاعات 350؟ متری، دره لیزار. مازندران: بین نمازیه و زانوس، منطقه کجور، در ارتفاع 2800 متری، کلاردشت در 1660متری، نی دشت، در نزدیکی رامسر در 1000متری، پل زنگوله در 2300 متری، سیاه بیشه در دره چالوس (ارتفاعات 1500-2200 متری)، نزدیک اهر، آذربایجان، قره داغ، علی آباد در 20 کیلومتری جنوب کلیبر در ارتفاع 2300-2500 متری. دو گیاه زیر که هیچکدام در ایران نمی رویند اثرات درمان مشابه دارند و هم زنبوران را سود کنند هم فزودن پیشاب را: * Solidago Canadensis L. * Solidago serotina Ait زرگری، علی. گیاهان داروئی، ج. 3، صص 171-169.