داستان "زن خاموش"
اهمیت نفقه زن در دوره سومریان
عدالت نزد سومریان
کهن ترین رویه قضائی
نویسنده : Samuel Noah Kramer
ترجمه : دکتر داود رسائی (1)
در حدود سال 1850 پیش از میلاد، قتلی در سرزمین سومر، رخ داد. جریان واقعه ازاین قرار بود که سه تن که یکی از آنان، باغبان و دیگری آرایشگر و سومی شغلش بر ما معلوم نیست، شخصی را بنام "لو- اینانا" - از کارکنان معبد - به قتل رساندند. قاتلین جریان قتل را به عللی که ذکر نشده، به همسر مقتول "نین دادا " اطلاع دادند.
عجب آنکه همسرمقتول راز این جنایت را مکتوم داشت و مقامات مسئول را مطلع نکرد.
ولی چون چنگال عدالت، گاهی تواناست، خاصه در کشور پیشرفته و متمدنی چون سومر. خبر جنایت را در پایتخت سومر " ایسین = isin " به عرض پادشاه رساندند، وی موضوع را به "مجمع همشهری ها" در "نیپور" احاله کرد.
در دادگاه، نه نفر مامور تعقیب متهمین گشتند. نظر آنان چنین بود که : نه فقط مرتکبین اصلی جرم بایستی تعقیب شوند، بلکه همسر مقتول نیز بعنوان شریک جرم بایستی تعقیب گردد، چون در واقع، وی با سکوت خود در جرم شرکت جسته است.
دفاع از همسر مقتول را دو تن بعهده گرفتند. وکلای مدافع اعلام داشتند که : مقتول نفقه همسر خود را نمی پرداخته و سکوت زن ناشی از بیمهری مرد بوده است. این زن بهیچ نحو در قتل شوهرش دخالت نداشته و از این رو نباید مجازات شود.
اعضای "مجمع همشهریها"، نظر وکلای مدافع را پذیرفتند و پس از شور چنین رای دادند: کیفر جنایت متوجه مباشرین جرم و مجازات آنان اعدام است، اما زوجه مقتول از اتهامات وارده مبرا میباشد.
جریان محاکمه بالا، بر روی لوحه ای از گل به زبان سومری نوشته شده است و در سال 1950 توسط هیئت مشترک باستان شناسی موسسه شرقی دانشگاه شیکاگو و موزه دانشگاه پنسیلوانیا کشف شد. این قضیه درحقوق سومر بعنوان داستان "زن خاموش" شناخته شده است و این حقیقت که دو نسخه از این ماجرا بر روی الواح جداگانه بدست آمده، نشان میدهد که این اتفاق در محافل قضائی سومر - همانطور که امروز در اکثریت کشورها معمول است - بعنوان یک رویه قضائی مورد استناد قرار می گرفته است، .
اینک ترجمه لفظ به لفظ سند :
"نناسیگ" فرزند "لو – سین" و "کو- انلیل" فرزند " کوسننا" که ارایشگر است و " انلیل – انام" برده و باغبان "ادا- کالا" ، "لو– اینانا" فرزند "لوگال- ایپندو" را بقتل رساندند .
پس از آنکه " لو- اینانا" فرزند " لوگال- اپیندو" به قتل رسید، ماجرا را به اطلاع همسرش "نین– دادا" دختر "لو- نینورتا" رساندند.
"نین- دادا" دختر " لو– نینورتا" مهر سکوت بر لب زد و خاموش نشست .
جریان قتل در شهر "ایسین" بعرض شاه رسید، شاه "اور– نینورتا" فرمان داد که موضوع در مجمع نیپور رسیدگی شود.
در دادگاه "اور- گولا"، فرزند "لوگان" و "دودو" که شغلش شکار پرندگان بود و "الی– الاتی" که نوکر بود، برخاسته و چنین گفتند:
آنانکه بزندگانی انسانی خاتمه داده اند، شایسته زنده ماندن نیستند. سه مرد قاتل و آن زن باید در برابر اقامتگاه "لو – اینانا" فرزند "لوگال- اپیندو" کارمند "نیشاکو" کشته شوند .
سپس "شو...– لیلوم" کارمند "ننورتا" و "اوبار– سین " باغبان، در برابر محکمه، چنین گفتند: گیرم شوهر"نین دادا" دختر "لو – نینورتا" به قتل رسیده باشد، گناه این زن چیست که باید کشته شود؟
آنگاه اعضای دادگاه نیپور چنین گفتند: زنی که شوهرش نفقه نمی پردازد، بفرض آنکه دشمن وی را بشناسد و از مرگ او مطلع شود، چرا خاموش نماند؟ آیا این زن قاتل شوهر خود میباشد؟ کیفر این جنایت باید نصیب کسانی گردد که در واقع مرتکب قتل شده اند .
بر حسب تصمیم مجمع نیپور نناسیگ" فرزند "لو – سین" و "کو- انلیل" فرزند " کوسننا" آرایشگر و " انلیل – انام" برده و باغبان "ادا- کالا" تسلیم جلاد شدند. این قضیه در محکمه نیپور مورد رسیدگی قرار گرفت.
*****
اکنون که از ترجمه سند بالا فارغ شدیم، شایسته است که حکم دادگاه نیپور را با احکامی که امروزه در موارد مشابه با آن صادر میشود مقایسه کنیم. بنابراین ترجمه را نزد شادروان "ا. و . ن . ج . روبرتس Owen j. Roberta " رئیس وقت دانشکده حقوق دانشگاه پنسیلوانیا و عضو دیوانعالی کشور ایالات متحده در سالهای 1930 – 1945 فرستادم و نظرایشان را جویا شدم . پاسخ آقای روبرتس بسیار جالب بود. چون معلوم شد قضات هم عصر ما و قضات سومر در این قضیه، نظر واحدی دارند. عین پاسخ ایشان را در اینجا میاوریم : " بموجب قوانین ما همسر مقتول شریک جرم شناخته نمی شود، صرف اطلاع از وقوع جرم، کسی را مجرم نمی سازد، شریک جرم کسی است که بمجرم پناه دهد، یا در کار قتل معاونت کند یا وسایل آسایش و نگهداری مجرم را فراهم سازد. " (2)
انتخاب : محمد مهدی حسنی
پانوشت ها :
1 - مقاله حاضر با اندکی دخل و تصرف از مجلّه حقوق امروز، شماره هفتم، دوره دوم، 17 مسلل، آخر اسفندماه 1344 ، ص 90 (1312) الی 92 (1314) نقل شده است.
2 – در پاسخ نقل شده از آقای روبرتس،آنجا که گفته است، کسی که به متهم پناه دهد و یا وسایل آسایش و نگهداری وی را فراهم کند، شریک جرم متهم محسوب میشود. اگر مراد، مساعدت و یاری دان متهم پس از وقوع جرم باشد، با آموزه های حقوق جزا و نیز مقررات لازم الاجرای ما مغایرت دارد. زیرا چنین شخصی بزه جداگانه (عمل پنهان کردن فرد فراری و تحت تعقیب – موضوع ماده 553 قانون مجازات اسلامی) را مرتکب شده است.
۳ - تصاویر به ترتیب بر گرفته از سایت های : orientarch.uni-halle.de و pro.corbis.com و amazon.com
