بیست و یکم
غلوار، مسجد حوض کرباس
محل
چهار کیلومتری غرب هرات، سر راه غوریان.[1]
نقشه کف
( ش 21.1) مسجد زمستانی، با چهار دهانه طولی گنبد دار. پوگاچنکوا تحلیل و توصیف موجزی از ویژگی های اصلی آن انجام داده است.[2] مسجد زمستانی در غرب یک صحن بزرگ امروزی قرار گرفته است. سه تا از دهانه ها اصیل به نظر می رسد و سقف دهانه مرکزی را طاقی متشکل از شبکه سه کنج پوشانده که به گنبدی دوازده ترک منتهی می گردد، در حالی که دو دهانه جانبی را با شبکه سه کنج ها پوشانده اند که تشکیل گنبد های هشت گوش می دهد. این مهم با استفاده از طاق های پر شیب در طرفین هر دهانه عملی شده است.[3]
تزئینات
روی برونسوی طاق هائی که دهانه ها را تقسیم می کند آثاری از تزئینات هندسی به صورت گچ بری به چشم می خورد( لوحه 21.3). تزئیناتی مشابه چند سال بعد به نحوی موثر در تالار وعظ و خطابه مدرسه خرگرد و در گنبدخانه ای هم عصر، در مدرسه تومان آغا، کُهسان[4] به کار رفته است.
با این حال نفیس ترین تزئینات در محراب و قاب بند تزئینی چهارگوش مقابل آن به کار رفته است ( لوحه های21.2 و 5-21.4). در عکس ارتفاع[5] و قدرت محراب به درستی نشان داده نمی شود؛ کتیبه عریض خارجی آن را به لحاظ عمودی کوچک تر می کند اما به بهترین نحو سنتوری و طاق کوچک تر درونی را به هم کرده فضائی فسیح در اختیار خوشنویس می گذارد تا آزادانه به نمایش هنر خویش پردازد.
دو خصیصه بدیع محراب شایان ذکرند. اولا" پشت بغل های طاق کوچک از پیچک های گل دار آبی و سفید روی زمینه زرد کهربائی تشکیل شده است. این در حالی است که در کاشی معرق به ندرت از زرد کهربائی استفاده شده است. در این جا طیف رنگ ها که پیوسته تغییر فام می دهد و بیش از هر رنگ دیگر در زرد کهربائی دیده می شود آینه خوبی بهر نمایش گل های ظریف در اختیار می گذارد.
کتیبه ها
کتیبه ها به خط ثلث عالی است. هروی گوید احتمالا" کار جلال جعفر[6] است و بسا که چنین باشد، زیرا هیچ نشانی از کار جلال جعفر در فاصله سال 841/8-1437، سالی که مدرسه گوهرشاد در آن تکمیل شد و سال 848/5-1444 وقتی که کتیبه های مدرسه خرگرد و بقعه شیخ زین الدین در تایباد به پایان رسید، نداریم. می دانیم که مدرسه کُهسان تنها بنای عمده ای است که در فاصله این دو تاریخ به همت دربار و سالی جلوتر از مسجد غلوار ساخته شده است. حتی با این فرض که جلال جعفر در کُهسان کار کرده باشد باز هم فرصت فراوان بهر طراحی معدود کتیبه های غلوار پیدا می کرد و کیفیت آنها قطعا" به کارهایش در نقاط دیگر پهلو می زند. کتیبه خارجی محراب مرکب است از آیة الکرسی، آیه 255 سوره دوم. سنتوری که چهار سانتیمتر بلندتر از بقیه محراب است با قوله تعالیآعاز می شود و در پی آن آیه سی و هشتم [ یا سی و نهم] قرآن تا محراب: " فنادته الملائکة و هو قائم یصلی فی المحراب" می اید.
روی دیوار مقابل قاب بندی تزئینی از کاشی قرار دارد با کتیبه به خط ثلث در سه سطرکه دو سطر نخست ازسعدی است و آخری تاریخ ساخت بنا را بازگو می کند[7]:
بماناد سالها این نظم و ترکیب
ز ما هر ذره خاک افتاده جائی
غرض نقشیست کز ما بازبماناد
که هستیرا نمی بینم بقائی
مگر صاحب دلی روزی به رحمت کند در کار مسکینان دعائی[8]
تمت هذه العمارة المبارکة الشریفة فی شهور سنه خمس و اربعین و ثمانمائه
قبلا" نسخه ای از گلستان سعدی در کتابخانه بایسنغر [9]گشاده دستانه مصور شده بود، پس تعجبی ندارد که اشعار او روی بناهای این دوره دیده شود. احساسات بیان شده به یک اندازه مناسب حال شعر و معماری است.[10] یک مورد استفاده مقدم بر این در فلز کاری، و روی لگنی برنجی در مسجد جامع (776/5-1374)[11] صورت گرفته بود و تنها چند سال جلوتر از آن یکی از شاهان مظفری امر به نقر این اشعار روی درگاه مزین ورودی کاخ داریوش در تخت جمشید داده بود.[12]
وضعیت
خوب، در سال 1975. به گزارش پرفسور نیک دانزینگر که به سال 1984 از هرات دیدن کرد " حوض کرباس ... ( در نتیجه بمباران شوروی) به کلی ویران شده و تنها یک خانه هنوز پا بر جاست."[13]
تاریخ نگارش
ژانویه 1975.
تاریخ بر گردان به فارسی
شنبه بیستم مهرماه یکهزار و سیصد و هشتاد و هفت.
--------------------------------------
[1]- حافظ ابرو، غلوار را حومه منطقه انجیل ذکر می کند: حافظ ابرو، ویراسته کراولسکی، ص 24.
2- پوگاچنکوا، " A l' Etude"، صص31-28. بخشی که در صفحه 28 در مورد شکل شبکه سه کنج ها آورده کاملا" غیر دقیق است.
3- طاق های مشابه را می توان در حرم خواجه احمد یساوی (799/1397)، مدرسه الغ بیگ، غجدوان( 836-1433) مشاهده کرد. نگ.
به ترتیب به پوگاچنکوا، "عشرت خانه،" ص 180 و همو زودچستوو(؟)، ص 72.
4- برای استفاده از بحث مفصل تر این نوع گچ بری نگ. اُ کین، "تزئینات گچ بری تیموری."
5- ارتفاع آن اندکی کمتر از چهار متر است.
6- هروی، هنر و مردم، ص 50.
7- هروی کتیبه را با خطاهای زیر نقل کرده است: "بماند" به جای "بماناد"(کذا)، "ترتیب" به جای "ترکیب"(کذا)، "خاک" به جای"خال"
(کذا) و"یاد"(کذا) به جای "باد"(کذا)!؟
8- ترجمه تا حدودی بر اساس کار رهاستک(؟) (Rehatsek) است.
9- دوبلین، کتابخانه چستر بیتی، ص 119.
10- بسنجید با چکامه هوراس: ". monumentum aere perennius"
11- ملکیان شیروانی، "باسین"، ص 7.
12- همو، " پادشاهی،" ص22؛ مصطفوی، ترجمه شارپ، پارس، ص 220. همچنین این اشعار بعدها در قرن پانزدهم روی درب امام در اصفهان به چشم می خورد: هنر فر، گنجینه، ص 434.
13- هم اندیشی افغانستان، XIII ( ژانویه 1975)، به نقل از خبرنامه مرکز اطلاع رسانی افغانستان.
کتابشناسی
Pugachenkova, "A l'Etude," pp. 28-31.
Eadem, Zodchestvo, pp.64-5.
Eadem, Chefs-d' oeuvre, pp. 42, 44, 148-9.
Haravi, "Az shahkarha," Hunar va Mardum, pp. 50-2.
Ghauvas, Rahnama, p.39.
Idem, Timurid Heart, p. 20.
Allchin and Hammond, eds., p. 383, fig. 7.22.
Ball, Gazetteer, No.349.
O'Kane, "Timurid Stucco," p. 75, Pl. VIIb.
[1]- حافظ ابرو، غلوار را حومه منطقه انجیل ذکر می کند: حافظ ابرو، ویراسته کراولسکی، ص 24.
2- پوگاچنکوا، " A l' Etude"، صص31-28. بخشی که در صفحه 28 در مورد شکل شبکه سه کنج ها آورده کاملا" غیر دقیق است.
3- طاق های مشابه را می توان در حرم خواجه احمد یساوی (799/1397)، مدرسه الغ بیگ، غجدوان( 836-1433) مشاهده کرد. نگ.
به ترتیب به پوگاچنکوا، "عشرت خانه،" ص 180 و همو زودچستوو(؟)، ص 72.
4- برای استفاده از بحث مفصل تر این نوع گچ بری نگ. اُ کین، "تزئینات گچ بری تیموری."
5- ارتفاع آن اندکی کمتر از چهار متر است.
6- هروی، هنر و مردم، ص 50.
7- هروی کتیبه را با خطاهای زیر نقل کرده است: "بماند" به جای "بماناد"(کذا)، "ترتیب" به جای "ترکیب"(کذا)، "خاک" به جای"خال"
(کذا) و"یاد"(کذا) به جای "باد"(کذا)!؟
8- ترجمه تا حدودی بر اساس کار رهاستک(؟) (Rehatsek) است.
9- دوبلین، کتابخانه چستر بیتی، ص 119.
10- بسنجید با چکامه هوراس: ". monumentum aere perennius"
11- ملکیان شیروانی، "باسین"، ص 7.
12- همو، " پادشاهی،" ص22؛ مصطفوی، ترجمه شارپ، پارس، ص 220. همچنین این اشعار بعدها در قرن پانزدهم روی درب امام در اصفهان به چشم می خورد: هنر فر، گنجینه، ص 434.
13- هم اندیشی افغانستان، XIII ( ژانویه 1975)، به نقل از خبرنامه مرکز اطلاع رسانی افغانستان.
کتابشناسی
Pugachenkova, "A l'Etude," pp. 28-31.
Eadem, Zodchestvo, pp.64-5.
Eadem, Chefs-d' oeuvre, pp. 42, 44, 148-9.
Haravi, "Az shahkarha," Hunar va Mardum, pp. 50-2.
Ghauvas, Rahnama, p.39.
Idem, Timurid Heart, p. 20.
Allchin and Hammond, eds., p. 383, fig. 7.22.
Ball, Gazetteer, No.349.
O'Kane, "Timurid Stucco," p. 75, Pl. VIIb.
[1]- حافظ ابرو، غلوار را حومه منطقه انجیل ذکر می کند: حافظ ابرو، ویراسته کراولسکی، ص 24.
2- پوگاچنکوا، " A l' Etude"، صص31-28. بخشی که در صفحه 28 در مورد شکل شبکه سه کنج ها آورده کاملا" غیر دقیق است.
3- طاق های مشابه را می توان در حرم خواجه احمد یساوی (799/1397)، مدرسه الغ بیگ، غجدوان( 836-1433) مشاهده کرد. نگ.
به ترتیب به پوگاچنکوا، "عشرت خانه،" ص 180 و همو زودچستوو(؟)، ص 72.
4- برای استفاده از بحث مفصل تر این نوع گچ بری نگ. اُ کین، "تزئینات گچ بری تیموری."
5- ارتفاع آن اندکی کمتر از چهار متر است.
6- هروی، هنر و مردم، ص 50.
7- هروی کتیبه را با خطاهای زیر نقل کرده است: "بماند" به جای "بماناد"(کذا)، "ترتیب" به جای "ترکیب"(کذا)، "خاک" به جای"خال"
(کذا) و"یاد"(کذا) به جای "باد"(کذا)!؟
8- ترجمه تا حدودی بر اساس کار رهاستک(؟) (Rehatsek) است.
9- دوبلین، کتابخانه چستر بیتی، ص 119.
10- بسنجید با چکامه هوراس: ". monumentum aere perennius"
"
11- ملکیان شیروانی، "باسین"، ص 7.
12- همو، " پادشاهی،" ص22؛ مصطفوی، ترجمه شارپ، پارس، ص 220. همچنین این اشعار بعدها در قرن پانزدهم روی درب امام در اصفهان به چشم می خورد: هنر فر، گنجینه، ص 434.
13- هم اندیشی افغانستان، XIII ( ژانویه 1975)، به نقل از خبرنامه مرکز اطلاع رسانی افغانستان.
کتابشناسی
Pugachenkova, "A l'Etude," pp. 28-31.
Eadem, Zodchestvo, pp.64-5.
Eadem, Chefs-d' oeuvre, pp. 42, 44, 148-9.
Haravi, "Az shahkarha," Hunar va Mardum, pp. 50-2.
Ghauvas, Rahnama, p.39.
Idem, Timurid Heart, p. 20.
Allchin and Hammond, eds., p. 383, fig. 7.22.
Ball, Gazetteer, No.349.
O'Kane, "Timurid Stucco," p. 75, Pl. VIIb.
2- پوگاچنکوا، " A l' Etude"، صص31-28. بخشی که در صفحه 28 در مورد شکل شبکه سه کنج ها آورده کاملا" غیر دقیق است.
3- طاق های مشابه را می توان در حرم خواجه احمد یساوی (799/1397)، مدرسه الغ بیگ، غجدوان( 836-1433) مشاهده کرد. نگ.
به ترتیب به پوگاچنکوا، "عشرت خانه،" ص 180 و همو زودچستوو(؟)، ص 72.
4- برای استفاده از بحث مفصل تر این نوع گچ بری نگ. اُ کین، "تزئینات گچ بری تیموری."
5- ارتفاع آن اندکی کمتر از چهار متر است.
6- هروی، هنر و مردم، ص 50.
7- هروی کتیبه را با خطاهای زیر نقل کرده است: "بماند" به جای "بماناد"(کذا)، "ترتیب" به جای "ترکیب"(کذا)، "خاک" به جای"خال"
(کذا) و"یاد"(کذا) به جای "باد"(کذا)!؟
8- ترجمه تا حدودی بر اساس کار رهاستک(؟) (Rehatsek) است.
9- دوبلین، کتابخانه چستر بیتی، ص 119.
10- بسنجید با چکامه هوراس: ". monumentum aere perennius"
"
11- ملکیان شیروانی، "باسین"، ص 7.
12- همو، " پادشاهی،" ص22؛ مصطفوی، ترجمه شارپ، پارس، ص 220. همچنین این اشعار بعدها در قرن پانزدهم روی درب امام در اصفهان به چشم می خورد: هنر فر، گنجینه، ص 434.
13- هم اندیشی افغانستان، XIII ( ژانویه 1975)، به نقل از خبرنامه مرکز اطلاع رسانی افغانستان.
کتابشناسی
Pugachenkova, "A l'Etude," pp. 28-31.
Eadem, Zodchestvo, pp.64-5.
Eadem, Chefs-d' oeuvre, pp. 42, 44, 148-9.
Haravi, "Az shahkarha," Hunar va Mardum, pp. 50-2.
Ghauvas, Rahnama, p.39.
Idem, Timurid Heart, p. 20.
Allchin and Hammond, eds., p. 383, fig. 7.22.
Ball, Gazetteer, No.349.
O'Kane, "Timurid Stucco," p. 75, Pl. VIIb.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر