جايگاه سمعی و بصری در آموزش پزشكی
آنچه یک دیدن کند ادراک آن سالها نتوان نمودن با بیان (مولوی)
مقدمه:سیستمهای آموزشی در چند دهه گذشته شاهد دگرگونیهای عمده در مقابله با بحران بزرگ تعلیم و تربیت یعنی افزایش دانشجو و كمبود استاد و فضاهای آموزشی بوده است و در نتیجه دست نیاز به طرف لوازم، مواد و روشهای جدید ارتباطی دراز كرده اند.
استفاده از لوازم و موادی كه آموزش دانشجویان را در سطحی وسیع و با كیفیتی بهتر از آموزش به روش سنتی ممكن می سازد به تنهایی به از میان بردن یا تخفیف بحران كنونی تعلیم و تربیت نیست ولی این حقیقت را نمی توان نادیده گرفت، در حالیكه روشهای كنونی تدریس و آموزش روزبروز بیشتر عدم قابلیت خود را در مواجه با مشكلات روشن می سازد ارزش استفاده از وسایل و روشهای جدید ارتباطی نمایان تر می شود.
در سالهای قبل تدریس خوب به عنوان كلید یادگیری محسوب می شد، ولی رشد و توسعه تكنولوژی و پیشرفت علوم پیدا كردن راههای جدید و پویا در برابر روشهای كند و یكنواخت قدیمی را ضروری ساخته است. ابزار و امكانات سمعی و بصری كه در نتیجه پیشرفت علم و صنعت حاصل شده در فاصله زمانی كوتاهی بسرعت توسعه یافته و با توجه به نقش آنها در آموزش و تعلیم و تربیت در سطحی وسیع استفاده می شود.
تكنولوژی آموزشی بعنوان علمی كه سعی می كند تا با هماهنگی و یكپارچگی فعالیتهای آموزشی را در جهت رسیدن به اهداف مورد نظر تسریع و تقویت كند و استفاده از وسایل كمك آموزشی مثل عكس، اسلاید، نوار، كامپیوتر، رادیو تلویزیون بسیاری از مشكلات آموزشی را برطرف ساخته است. متاسفانه علم تكنولوژی آموزشی و استفاده از وسایل كمك آموزشی بعلل مختلف در مراكز آموزشی مخصوصا دانشگاه علوم پزشكی تهران رشد قابل توجهی نداشته است. براستی در دنیایی كه اساتید و دانشجویان در هر لحظه از فعالیتهای آموزشی خود با مقالات وكتب جدیدی در زمینه موضوع درسی خویش آشنا می گردند وآمادگی و مهارت ایشان برای بعهده گرفتن مسئولیت های مهم علمی و تحقیقاتی در گرو مطالعه وسیع و گسترده نوآوریهای دانش بشری است، چطور می توان پذیرفت كه دانشجوی ایرانی از میان این همه كتب و نشریاتی كه در دنیای علوم و فنون دست بدست می گردد تنها به ذره ای قناعت كند و وسیله آموزش و تعلیم او فقط جزوات و كپیهای دست نویس باشد. آموزش سمعی و بصری شامل موضوعات ومباحث فراوان و متنوعی است كه اولا اساتید و دانشجویان را از دید و گرایشی وسیع و مثبت نسبت به استفاده از وسایل و مواد سمعی بصری برخوردار میسازد و ثانیا با توجه به امكانات و محدودیت های موسسات مملكت استفاده صحیح و مطلوب تر از آنها را گوشزد می كند.امید است كه با شروع دوره جدید فعالیت مركز سمعی و بصری دانشكده پزشكی و تلاش مضاعفی كه در این زمینه با همكاری مركز پژوهشها و تحقیقات دانشجویان آغاز شده بتوانیم ضمن ارائه خدمات در زمینه های مختلف سمعی و بصری به اساتید و دانشجویان با انتشار مقالات و جزوات متنوع و برگزاری و تداوم دوره های آموزشی سمعی و بصری كه هم اینك در دانشكده پزشكی شروع شده در جهت رفع مشكلات آموزشی فردی و جمعی گام برداریم و در این راه پذیرای انتقادات و پیشنهادات سازنده اساتید و دانشجویان و سایر علاقمندان هستیم.
مفهوم سمعی و بصریعبارت سمعی و بصری برای همه ما تا حدودی آشنا می باشد. در مدارس، دانشگاهها و سایر مراكز آموزشی اغلب بحث درباره این است كه به چه صورت می توان به كمك وسایل سمعی و بصری بر مشكلات تدریس و یادگیری فائق آمد. از نظر آشنایی عمومی با سمعی و بصری و وجود افراد متخصص و كارآزموده زیاد جای نگرانی نیست، اما سوال مهمی كه ذهن علاقمندان به استفاده صحیح و واقعی از وسایل سمعی و بصری در آموزش را به خود مشغول داشته این است كه اساتید، دانشجویان و مقامات مسئول چه برداشتی از سمعی و بصری داشته و به چه صورت آن را توجیه می كنند. ایا سمعی و بصری فقط مجموعه وسائلی چون پروژكتور، اسلاید، دوربین عكاسی و فیلمبرداری، اورهد (overhead) و اوپاك (opaque) است. ایا از این وسایل تنعا برای تبلیغات و جلوه و جلا بخشیدن به آموزش و تفریح و سرگرمی استفاده می شود. خیر، آموزش سمعی و بصری راهی است برای ایجاد ارتباط صحیح و مؤثر و پایدار و پیدا كردن طرق و راه حلهایی كه با استفاده از آنها مشكلات آموزشی و ارتباطی اساتید و دانشجویان از میان برداشته شود.
برای آشنایی با مفهوم صحیح آموزش سمعی و بصری می توان طرق مختلفی را در پیش گرفت.
برای آشنایی با مفهوم صحیح آموزش سمعی و بصری می توان طرق مختلفی را در پیش گرفت.
تعریف) از جهت لغوی سمعی و بصری را به صورت زیر تعریف می كنند:
سمعی: عبارت از كلیه تجارب آموزشی است كه از راه گوش درك می گردد.بصری: عبارت از كلیه تجارب آموزشی است كه از راه چشم درك می گردد.
چشم و گوش از سایر حواس، نقش مهم تری در یادگیری ایفا می كنند. سه درصد اطلاعاتی كه ما از جهان پیرامون خود به دست می آوریم از راه حس بویایی، ۳ درصد از راه ذائقه، ۶ درصد از راه لامسه، ۱۳ درصد از راه شنوایی و ۷۵ درصد بقیه از راه حس بینایی است.
با توجه به تعریف فوق در حقیقت آموزش سمعی و بصری شامل كلیه تجارب آموزشی از راه چشم و گوش می شود.
این تعریف كلیه وسایلی كه در تعلیم و آموزش نقش دارند مثل كتاب، فیلم و تخته سیاه را نیز در بر می گیرد، البته تعداد وسایل سمعی و بصری متنوع و فراوان است. بجز وسایل رایج مثل دوربین، پروژكتور، اورهد و اوپاك كه بر اثر اختراعات و ابتكارات هر روز انواع جدیدی از آنها به بازار می اید، هر مدرس در محیط كار خویش و با توجه به احتیاجات آموزشی خود و دانشجویان می تواند وسایل و مواد جدیدی ابداع كند كه قبلا اثری از آن نبوده است.
مدت زمانی است كه عبارت مواد كمك آموزشی رایج شده است. در اینكه وسایل سمعی و بصری نقش ارزنده ای در هموار ساختن راه دشوار تعلیم و تدزیس بازی می كند تردیدی نیست و كسانی كه در سیستمهای پیشرفته آموزشی امكان حداكثر استفاده از این وسایل و مواد را دارند بیش از هر كس به ارزش كمكی آنها اعتراف دارند. ولی آموزش سمعی و بصری را نمی توان و نباید فقط به توصیف وسایل و موادی كه در خدمت خویش دارد محدود ساخت. در سالهای اخیر كه آموزش سمعی و بصری بصورت یك مطالعه علمی مورد توجه محققین قرار گرفته به این نتیجه رسیده اند آمچه تاكنون به عنوان تعریفآموزش سمعی و بصری متداول بوده ناقص و در مواردی كاملا دور از واقعیت بوده است. از آنجا كه تعریف صحیح، اصولی و علمی هر نظام علمی پایه استواری برای استفاده از آن در زمینه های مختلف است و این كار در مورد آموزش سمعی و بصری انجام نگرفته در نتیجه سمعی و بصری از ایفای نقش مهم و اساسی خود باز مانده است. بسیاری از دانشمندان تعلیم وتربیتمعتقدند كه مهمترین خصوصیت یك مدرس خوب قدرت او در انتقال و تفهیم هدفهای آموزشی به شاگردان و برقراری ارتباط با ایشان است و مدرس موفق كسی است كه با استفاده از روشهای سمعی و بصری ارتباط صحیح و مؤثر با دانشجویان برقرار كند.
آموزش سمعی و بصری برخلاف تصور بعضی تنها مروج استفاده از علائم بصری مثل عكس و اسلاید و فیلم نیست بلكه در برقراری ارتباط صحیح و مؤثر استفاده از هر دو علامت بصری و لغوی را لازم و ضروری می داند. درست است كه به قول ضرب المثل قدیمی چینی ارزش یك عكس برابر با ارزش ده هزار لغت است، ولی گاهی عكس آنچنان مبهم و دور از واقعیت است كه برای شناخت آن باید از هزاران لغت و كلام استفاده كرد.
مدرس غیر از آشنایی با متن درس باید از هنر بزرگ ارتباط نیز بهرهمند باشد و بداند كه چگونه متن درس را جهت یادگیری بهتر به شاگردان منتقل كند.با استفاده از وسایل و مواد سمعی و بصری می توان نیرو و مهارت مدرس را در تدریس زیاد كرده و ضعف در ایجاد ارتباط و انتقال اطلاعات را به حداقل رسانید.
با توجه به تعریف فوق در حقیقت آموزش سمعی و بصری شامل كلیه تجارب آموزشی از راه چشم و گوش می شود.
این تعریف كلیه وسایلی كه در تعلیم و آموزش نقش دارند مثل كتاب، فیلم و تخته سیاه را نیز در بر می گیرد، البته تعداد وسایل سمعی و بصری متنوع و فراوان است. بجز وسایل رایج مثل دوربین، پروژكتور، اورهد و اوپاك كه بر اثر اختراعات و ابتكارات هر روز انواع جدیدی از آنها به بازار می اید، هر مدرس در محیط كار خویش و با توجه به احتیاجات آموزشی خود و دانشجویان می تواند وسایل و مواد جدیدی ابداع كند كه قبلا اثری از آن نبوده است.
مدت زمانی است كه عبارت مواد كمك آموزشی رایج شده است. در اینكه وسایل سمعی و بصری نقش ارزنده ای در هموار ساختن راه دشوار تعلیم و تدزیس بازی می كند تردیدی نیست و كسانی كه در سیستمهای پیشرفته آموزشی امكان حداكثر استفاده از این وسایل و مواد را دارند بیش از هر كس به ارزش كمكی آنها اعتراف دارند. ولی آموزش سمعی و بصری را نمی توان و نباید فقط به توصیف وسایل و موادی كه در خدمت خویش دارد محدود ساخت. در سالهای اخیر كه آموزش سمعی و بصری بصورت یك مطالعه علمی مورد توجه محققین قرار گرفته به این نتیجه رسیده اند آمچه تاكنون به عنوان تعریفآموزش سمعی و بصری متداول بوده ناقص و در مواردی كاملا دور از واقعیت بوده است. از آنجا كه تعریف صحیح، اصولی و علمی هر نظام علمی پایه استواری برای استفاده از آن در زمینه های مختلف است و این كار در مورد آموزش سمعی و بصری انجام نگرفته در نتیجه سمعی و بصری از ایفای نقش مهم و اساسی خود باز مانده است. بسیاری از دانشمندان تعلیم وتربیتمعتقدند كه مهمترین خصوصیت یك مدرس خوب قدرت او در انتقال و تفهیم هدفهای آموزشی به شاگردان و برقراری ارتباط با ایشان است و مدرس موفق كسی است كه با استفاده از روشهای سمعی و بصری ارتباط صحیح و مؤثر با دانشجویان برقرار كند.
آموزش سمعی و بصری برخلاف تصور بعضی تنها مروج استفاده از علائم بصری مثل عكس و اسلاید و فیلم نیست بلكه در برقراری ارتباط صحیح و مؤثر استفاده از هر دو علامت بصری و لغوی را لازم و ضروری می داند. درست است كه به قول ضرب المثل قدیمی چینی ارزش یك عكس برابر با ارزش ده هزار لغت است، ولی گاهی عكس آنچنان مبهم و دور از واقعیت است كه برای شناخت آن باید از هزاران لغت و كلام استفاده كرد.
مدرس غیر از آشنایی با متن درس باید از هنر بزرگ ارتباط نیز بهرهمند باشد و بداند كه چگونه متن درس را جهت یادگیری بهتر به شاگردان منتقل كند.با استفاده از وسایل و مواد سمعی و بصری می توان نیرو و مهارت مدرس را در تدریس زیاد كرده و ضعف در ایجاد ارتباط و انتقال اطلاعات را به حداقل رسانید.
تاریخچه سمعی و بصری تاریخچه آموزش سمعی و بصری از تاریخچه آموزش و پرورش در قرون جدید جدا نمی باشد. از قرن هفدهم به بعد دانشمندان و محققینی كه با افكارانقلابی خویش لزوم تغییرات بسیار سریعی را در نحوه آموزش و تعلیـم یادآوری و توجیه می كردند به استـفاده از حواس شاگرد اشـاره كرده و از همین جهت می توان پاره ای از ایشان را مروجین اولیه استفادهاز اصول آموزش سمعی وبصری به حساب آورد. اولین مربی بزرگی كه ارزش لوازم و مواد سمعی و بصری را در تدریس مورد توجه قرار داد كمنیوس دانشمند چك بود كه توجه این دانشمند به اهمیت كتب درسی مصور در امر تعلیم و یادگیری باعث شد كه از همان دوران فكر تهیه كتب درسی مصور در بین مسئولین آموزشی قوت گرفت.
پاره ای از عقاید و نظریات این دانشمند بزرگ كه به موضوع استفاده از وسایل و مواد سمعی و بصری نیز مربوط می گردد عبارتند از:۱) آموزش و تعلیم نباید برای یادگیرنده تولید خستگی نماید.
۲) تدریس گروهی در كلاس از جهت آموزش به تعداد شاگردان بیشتر به تعلیم فردی برتری دارد.
۳) برای تدریس بهتر و مفیدتر وجود كتب عكس دار و متنوع لازم وضروری است.
۴) در تدریس قبل از هر چیز باید اشیای حقیقی و واقعی مورد استفاده قرار گیرد.
۵) برای تدریس مسائل و موضوعات جدید باید ذهن و فكر شاگردان را آماده ساخت
۶) محیط خوشایند و مناسب برای یادگیری مناسب است.بعد از كمنیوس، ژان ژاك روسو دانشمند معروف فرانسوی گامهای مؤثری در بوجود آوردن عقاید و ایده های نو در تعلیم و آموزش برداشت.
فیلسوف سوئیسی بنام پستالوزی مثل كمنیوس معتقد بود كه پایه و اساس آموزش را باید بر تاثرات احساسی یا تاثیرات حسی قرار دارد.
پستالوزی این حقیقت را یكبار دیگر مورد تاكید قرار داد كه بر خلاف افكار رایج كلمات و لغات تنها علامات و سمبلهایی از عالم واقع و خقیقت هستند و معنی و مفهومی ندارند، مگر اینكه با تجارب حقیقی مرتبط شوند. حصول این تجارب نیز تنها از راه درك اشیا و موجودات ذاتی و مملوس امكانپذیر خواهد بود.خلاصه كلام این كه مشهورترین پیشروان تعلیم و تربیت دنیای جدید برای تجدید بنای سیستم آموزشی استفاده بهتر از چشم و گوش در تعلیم و برقراری ارتباط را توصیه كرده اند
پاره ای از عقاید و نظریات این دانشمند بزرگ كه به موضوع استفاده از وسایل و مواد سمعی و بصری نیز مربوط می گردد عبارتند از:۱) آموزش و تعلیم نباید برای یادگیرنده تولید خستگی نماید.
۲) تدریس گروهی در كلاس از جهت آموزش به تعداد شاگردان بیشتر به تعلیم فردی برتری دارد.
۳) برای تدریس بهتر و مفیدتر وجود كتب عكس دار و متنوع لازم وضروری است.
۴) در تدریس قبل از هر چیز باید اشیای حقیقی و واقعی مورد استفاده قرار گیرد.
۵) برای تدریس مسائل و موضوعات جدید باید ذهن و فكر شاگردان را آماده ساخت
۶) محیط خوشایند و مناسب برای یادگیری مناسب است.بعد از كمنیوس، ژان ژاك روسو دانشمند معروف فرانسوی گامهای مؤثری در بوجود آوردن عقاید و ایده های نو در تعلیم و آموزش برداشت.
فیلسوف سوئیسی بنام پستالوزی مثل كمنیوس معتقد بود كه پایه و اساس آموزش را باید بر تاثرات احساسی یا تاثیرات حسی قرار دارد.
پستالوزی این حقیقت را یكبار دیگر مورد تاكید قرار داد كه بر خلاف افكار رایج كلمات و لغات تنها علامات و سمبلهایی از عالم واقع و خقیقت هستند و معنی و مفهومی ندارند، مگر اینكه با تجارب حقیقی مرتبط شوند. حصول این تجارب نیز تنها از راه درك اشیا و موجودات ذاتی و مملوس امكانپذیر خواهد بود.خلاصه كلام این كه مشهورترین پیشروان تعلیم و تربیت دنیای جدید برای تجدید بنای سیستم آموزشی استفاده بهتر از چشم و گوش در تعلیم و برقراری ارتباط را توصیه كرده اند
نقشی كه مواد سمعی وبصری بعهده دارند در اینجا سخن از نقش مواد آموزشی یا خدماتی است كه وسائل و مواد سمعی و بصری انجام می دهند. تذكر این نكته ضروری است كه هیچیك از وسایل و مواد سمعی و بصری از عهده انجام تمام خدماتی كه در این قسمت از آنها نام برده می شود بر نمی اید و وسایل و موادی هستند كه در موارد مختلف از عهده انجام بیش از یك نقش بر می ایند.
در آموزش سمعی و بصری بیشتر از آنچه به انتخاب متن و موضوع درس توجه داشته باشیم علاقمند هستیم با بهترین و مؤثرین روشهای انتقال و ارتباط آشنا شویم. بعبارت دیگر می خواهیم ببینیم كه یك مدرس به چه طریقی یا طرقی می تواند متن درس خود را به دانشجویان بنحو بهتر و مؤثری انتقال بدهد و دراین انتقال مواد و وسایل سمعی و بصری چه نقشی را بازی می كنند و به چه صورت به مدرس كمك می كنند.
سالیان درازی است كه محققین و دانشمندان علوم تربیتی بخصوص كسانی كه در رشته تخصصی آموزش سمعی و بصری كار می كنند درپی آن هستند كه از راه تحقیق علمی ارزش استفاده از وسایل سمعی و بصری را آشكار ساخته و از این راه معلمان و مدرسین را وادار به استفاده صحیح و مؤثرتر از این مواد و وسایل نمایند.
بررسی این تحقیقات كه بیشتر در كشور های غربی صورت گرفته دارای دو فایده مهم خواهد بود. اول اینكه استاد در موقع استفاده از وسایل سمعی وبصری می داند كه تنها بخاطر همرنگ جماعت شدن و یا پیروی از مد روز به این كار دست نزده و این وسایل و مواد به او فرصت خواهند داد مطالب خود را بهتر، زودتر و با عمق بیشتر به دانشجویان یاد دهد. ثانیا با ارائه نتایج این تحقیقات به مسئولین و مدیران آموزشی می توان آنها را قانع ساخت كه بودجه ای كه صرف خرید لوازم و ابزار سمعی و بصری می شود نه تنها به هدر نمی رود بلكه برعكس با توسعه امكانات سمعی و بصری و استفاده بیشتر از آنها فواید و امتیازات بسیاری عاید مدرس و دانشجو می شود. بقول پروفسور ادگاردیل اگر بیست سال پیش كسی می پرسید كه وسایل و مواد سمعی و بصری چه خدمتی در امر آموزش و یادگیری می كنند جواب ما بیشتر متكی به حدسیات و مفروضات بوده است. امروزه پس از سالها تحقیق و مطالعه آنچه می گوییم پایه و اساس محكمتری دارد. در سال ۱۹۴۹، كمیته اجتماع ملی مطالعه تعلیم و تربیت در آمریكا پس از بررسی و مطالعه كلیه تحقیقاتی كه به مدت سی سال در زمینه آموزش سمعی و بصری صورت گرفته بود نتیجه كلی آنها را به این صورت خلاصه نمود:
در آموزش سمعی و بصری بیشتر از آنچه به انتخاب متن و موضوع درس توجه داشته باشیم علاقمند هستیم با بهترین و مؤثرین روشهای انتقال و ارتباط آشنا شویم. بعبارت دیگر می خواهیم ببینیم كه یك مدرس به چه طریقی یا طرقی می تواند متن درس خود را به دانشجویان بنحو بهتر و مؤثری انتقال بدهد و دراین انتقال مواد و وسایل سمعی و بصری چه نقشی را بازی می كنند و به چه صورت به مدرس كمك می كنند.
سالیان درازی است كه محققین و دانشمندان علوم تربیتی بخصوص كسانی كه در رشته تخصصی آموزش سمعی و بصری كار می كنند درپی آن هستند كه از راه تحقیق علمی ارزش استفاده از وسایل سمعی و بصری را آشكار ساخته و از این راه معلمان و مدرسین را وادار به استفاده صحیح و مؤثرتر از این مواد و وسایل نمایند.
بررسی این تحقیقات كه بیشتر در كشور های غربی صورت گرفته دارای دو فایده مهم خواهد بود. اول اینكه استاد در موقع استفاده از وسایل سمعی وبصری می داند كه تنها بخاطر همرنگ جماعت شدن و یا پیروی از مد روز به این كار دست نزده و این وسایل و مواد به او فرصت خواهند داد مطالب خود را بهتر، زودتر و با عمق بیشتر به دانشجویان یاد دهد. ثانیا با ارائه نتایج این تحقیقات به مسئولین و مدیران آموزشی می توان آنها را قانع ساخت كه بودجه ای كه صرف خرید لوازم و ابزار سمعی و بصری می شود نه تنها به هدر نمی رود بلكه برعكس با توسعه امكانات سمعی و بصری و استفاده بیشتر از آنها فواید و امتیازات بسیاری عاید مدرس و دانشجو می شود. بقول پروفسور ادگاردیل اگر بیست سال پیش كسی می پرسید كه وسایل و مواد سمعی و بصری چه خدمتی در امر آموزش و یادگیری می كنند جواب ما بیشتر متكی به حدسیات و مفروضات بوده است. امروزه پس از سالها تحقیق و مطالعه آنچه می گوییم پایه و اساس محكمتری دارد. در سال ۱۹۴۹، كمیته اجتماع ملی مطالعه تعلیم و تربیت در آمریكا پس از بررسی و مطالعه كلیه تحقیقاتی كه به مدت سی سال در زمینه آموزش سمعی و بصری صورت گرفته بود نتیجه كلی آنها را به این صورت خلاصه نمود:
مواد و وسایل سمعی و بصری:۱- اساس قابل لمسی را برای تفكر و ساختن مفاهیم فراهم می سازد و در نتیجه از میان عكس العمل های گفتاری دانشجو می كاهند.
۲- مورد علاقه زیاد و فراوان دانش آموزان بوده و توجه آنها را به مو.ضوع اصلی معطوف می سازد.
۳- اساس لازم برای یادگیری تدریجی و تكمیلی آماده می سازد و درنتیجه یادگیری را دائمی می كنند.
۴- تجارب واقعی و حقیقی را در ااختیار شاگردان قرار می دهد و در نتیجه موجب فعالیت آنها می شوند.
۵- پیوستگی افكار ار موجب می شوند.
۶- در توسعه و رشد ذهنی در ذهن شاگردان مؤثر هستند و به فزونی مجموعه لغات او كمك می كنند.
۷- مهارتی را به طور موازی و كامل به شاگردان می آموزند.
۸- تجاربی را در اختیار دانشجو قرار می دهند كه از راههای دیگر امكان ندارد و درنتیجه به تكامل و عمق و تنوع یادگیری می افزایند. این تجارب عبارت هستند از:
۲- مورد علاقه زیاد و فراوان دانش آموزان بوده و توجه آنها را به مو.ضوع اصلی معطوف می سازد.
۳- اساس لازم برای یادگیری تدریجی و تكمیلی آماده می سازد و درنتیجه یادگیری را دائمی می كنند.
۴- تجارب واقعی و حقیقی را در ااختیار شاگردان قرار می دهد و در نتیجه موجب فعالیت آنها می شوند.
۵- پیوستگی افكار ار موجب می شوند.
۶- در توسعه و رشد ذهنی در ذهن شاگردان مؤثر هستند و به فزونی مجموعه لغات او كمك می كنند.
۷- مهارتی را به طور موازی و كامل به شاگردان می آموزند.
۸- تجاربی را در اختیار دانشجو قرار می دهند كه از راههای دیگر امكان ندارد و درنتیجه به تكامل و عمق و تنوع یادگیری می افزایند. این تجارب عبارت هستند از:
الف) جریاناتی كه به دلیل كندی حركت و پیدایش، آشنایی با جزئیات آنها دشوار است مثل تقسیم شدن سلولی و حركت حشرات (با استفاده از تكنیك خاص فیلمبرداري) ب) جریاناتی كه به دلیل سرعت حركت و پیدایش آشنایی با جزئیات آنها دشوار است مثل بال زدن زنبور (باا استفاده از تكنیك فیلمبرداری سریع)
ج) آنچه به دلیل حجم زیاد حاضر كردنش در كلاس غیر ممكن است (مثل اطاق عمل)
د) آنچه بعلت كوچكی اندازه نمی توان با چشم غیر مسلح دید (مثل میكرب)
هـ) آنچه به دلیل فاصله مكانی و زمانی از دسترس ما دور است (مثل مراكز علمی خارج از كشور) و) انچه اصولا در حالت عادی دسترسی به آن غیر ممكن است (مثل حركت خون در رگها)
در سالیان اخیر تجارب اساتید در زمینه استفاده از وسایل و مواد سمعی و بصری بدست آورده اند موجب آشنایی ایشان با ارزشهای دیگری شده كه وسایل و مواد سمعی و بصری عبارتند از:۱) پای افراد متخصص را به كلاس درس باز می كند.
۲) بر وسعت افق تجارب دانشجو می افزاید.
۳) دانشجو را وادار به فراگیری بیشتر می سازد و در حقیقت محركهایی برای یادگیری محسوب می شود.
۴) اطلاعات و منابع فراوانی را در اختیار اساتید و دانشجویان قرار می دهد.هر یك از امتیازات وسایل و مواد سمعی و بصری موضوع جداگانه ای برای مبحث و تشریح است كه در مقالات اینده به آنها پرداخته خواهد شد.
ج) آنچه به دلیل حجم زیاد حاضر كردنش در كلاس غیر ممكن است (مثل اطاق عمل)
د) آنچه بعلت كوچكی اندازه نمی توان با چشم غیر مسلح دید (مثل میكرب)
هـ) آنچه به دلیل فاصله مكانی و زمانی از دسترس ما دور است (مثل مراكز علمی خارج از كشور) و) انچه اصولا در حالت عادی دسترسی به آن غیر ممكن است (مثل حركت خون در رگها)
در سالیان اخیر تجارب اساتید در زمینه استفاده از وسایل و مواد سمعی و بصری بدست آورده اند موجب آشنایی ایشان با ارزشهای دیگری شده كه وسایل و مواد سمعی و بصری عبارتند از:۱) پای افراد متخصص را به كلاس درس باز می كند.
۲) بر وسعت افق تجارب دانشجو می افزاید.
۳) دانشجو را وادار به فراگیری بیشتر می سازد و در حقیقت محركهایی برای یادگیری محسوب می شود.
۴) اطلاعات و منابع فراوانی را در اختیار اساتید و دانشجویان قرار می دهد.هر یك از امتیازات وسایل و مواد سمعی و بصری موضوع جداگانه ای برای مبحث و تشریح است كه در مقالات اینده به آنها پرداخته خواهد شد.
موانع و مشكلاتمشكلاتی كه اساتید و مسئولین اموزشی در موقع استفاده از وسایل و مواد سمعی و بصری با آنها روبرو هستند از دیرباز توجه مروجین آموزش سمعی و بصری را بخود جلب نموده است. از آنجا كه این مشكلات بیشتر جنبه محلی دارد و از یك كشور به كشور دیگر نوع و خصوصیات آن فرق می كند، طبق تحقیقاتی كه از عده ای از دانشجویان در مورد معایب و مشكلات استفاده از مواد و وسایل سمعی و بصری شد موارد زیر مطرح شده است:۱) استفاده از مواد و وسایل سمعی و بصری و تهیه آنها مستلزم به صرف مخارج و بودجه ای است كه در بیشتر موارد واحد های آموزشی فاقد آن هستند.
۲) اكثر اساتید و مسئولین آموزشی به ارزش این مواد و وسایل در آموزش ایمان نداشته و برای استفاده صحیح از آنها راهنمایی نشده اند.
۳) در اكثر مراكز آموزشی افرادی كه بتوانند طرز كار وسایل و مواد را به اساتید بیاموزند و در مواردی كه خود وظیفه بكارانداختن دستگاهها و تهیه مواد ساده و ارزان قیمت را بعهده بگیرند وجود ندارند.
۴) اساتید جهت استفاده از مواد و وسایل سمعس و بصری باید وقت و انرژی بیشتری مصرف كنند و این وقت زیاد در برنامه كار آنها پیش بینی نشده است.
۵) استفاده از مواد و وسایل سمعی و بصری در كلاس مشكلاتی را برای استاد ایجاد می كند. از قبیل: حاضر كردن قبل از وقت وسایل و آمادگی برای بكار انداختن و استفاده صحیح از آنها.
۶) محیط كلاسها برای استفاده صحیح از این وسایل آماده می شود و اساتید دراین جهت با مشكلاتی بزرگ مواجه می شوند (مثل نبودن پریز برق و....). در ضمن اكثر كلاسها كوچك بوده و استفاده از وسایل به نحو صحیح در آنها مشكل است.
۷) نقل و انتقال بسیاری از وسایل موجود به كلاس درس مشكل بوده و امكان آسیب به آنها وجود دارد. با تهبه مركز مناسب برای نگهداری و استفاده از این وسایل این نقیصه جبران می شود.
۸) وسایل و مواد نسبت به تعداد اساتید و كلاسها و تعداد دفعات استفاده از آنها بسیار كم بوده و كفاف احتیاجات لازم را نمی دهد.
۹) مسئولین مركز آموزشی به توسعه و ترویج صحیح آموزش سمعی و بصری توجه كمی مبذول می دارند و رسیدگی به سایر مسائل آموزشی را مقدم می دانند.
سیاری از افراد از وسایل و مواد سمعی و بصری تصور غلطی دارند و آنها را بازیچه و جزو وسایل تجملی در آموزش می دانند.
۲) اكثر اساتید و مسئولین آموزشی به ارزش این مواد و وسایل در آموزش ایمان نداشته و برای استفاده صحیح از آنها راهنمایی نشده اند.
۳) در اكثر مراكز آموزشی افرادی كه بتوانند طرز كار وسایل و مواد را به اساتید بیاموزند و در مواردی كه خود وظیفه بكارانداختن دستگاهها و تهیه مواد ساده و ارزان قیمت را بعهده بگیرند وجود ندارند.
۴) اساتید جهت استفاده از مواد و وسایل سمعس و بصری باید وقت و انرژی بیشتری مصرف كنند و این وقت زیاد در برنامه كار آنها پیش بینی نشده است.
۵) استفاده از مواد و وسایل سمعی و بصری در كلاس مشكلاتی را برای استاد ایجاد می كند. از قبیل: حاضر كردن قبل از وقت وسایل و آمادگی برای بكار انداختن و استفاده صحیح از آنها.
۶) محیط كلاسها برای استفاده صحیح از این وسایل آماده می شود و اساتید دراین جهت با مشكلاتی بزرگ مواجه می شوند (مثل نبودن پریز برق و....). در ضمن اكثر كلاسها كوچك بوده و استفاده از وسایل به نحو صحیح در آنها مشكل است.
۷) نقل و انتقال بسیاری از وسایل موجود به كلاس درس مشكل بوده و امكان آسیب به آنها وجود دارد. با تهبه مركز مناسب برای نگهداری و استفاده از این وسایل این نقیصه جبران می شود.
۸) وسایل و مواد نسبت به تعداد اساتید و كلاسها و تعداد دفعات استفاده از آنها بسیار كم بوده و كفاف احتیاجات لازم را نمی دهد.
۹) مسئولین مركز آموزشی به توسعه و ترویج صحیح آموزش سمعی و بصری توجه كمی مبذول می دارند و رسیدگی به سایر مسائل آموزشی را مقدم می دانند.
سیاری از افراد از وسایل و مواد سمعی و بصری تصور غلطی دارند و آنها را بازیچه و جزو وسایل تجملی در آموزش می دانند.
پیشنهادات۱) تقویت مركز سمعی و بصری دانشكده پزشكی و تجهیز آن به وسایل مدرن بعنوان هسته مركزی سمعی و بصری تا بتواند ضمن برآوردن نیاز های اساتید، دانشجویان در جهت تجهیز و راه اندازی واحد های سمعی و بصری در بیمارستانهای تابعه فعالیت كنند.
۲) تقویت ارشیو مركزی عكس، اسلاید، نوار و فیلم در دانشكده و تاسیس آرشیو های موضعی در هر كدام از واحد های تابعه و راه اندازی ویدئو كلاب فیلمهای آموزشی.
۳) ایجاد كلاسهای آموزشی سمعی و بصری جهت اساتید و دانشجویان و دوره های بازآموزی برای پرسنل سمعی و بصری برای آشنایی با تكنولوژی جدید كه این مهم در حل انجام است.
ایجاد تشكیلات جدید سمعی و بصری در دانشكده پزشكی و بیمارستانهای تابعه كه در آن مراكز سمعی و بصری تمام واحد ها تحت نظر مركزیت سمعی و بصری دانشكده در حوزه معاونت پژوهشی باشند.
۲) تقویت ارشیو مركزی عكس، اسلاید، نوار و فیلم در دانشكده و تاسیس آرشیو های موضعی در هر كدام از واحد های تابعه و راه اندازی ویدئو كلاب فیلمهای آموزشی.
۳) ایجاد كلاسهای آموزشی سمعی و بصری جهت اساتید و دانشجویان و دوره های بازآموزی برای پرسنل سمعی و بصری برای آشنایی با تكنولوژی جدید كه این مهم در حل انجام است.
ایجاد تشكیلات جدید سمعی و بصری در دانشكده پزشكی و بیمارستانهای تابعه كه در آن مراكز سمعی و بصری تمام واحد ها تحت نظر مركزیت سمعی و بصری دانشكده در حوزه معاونت پژوهشی باشند.
خدمات و سرویس دهی بخش سمعی و بصری دانشكده پزشكی بشرح زیر می باشد:۱) مدیكال فتو گرافی:
تهیه اسلاید رنگی و سیاه و سفید
چاپ عكس رنگی و سیاه و سفید
تهیه ویدئو تیپ آموزشی
تهیه اسلاید های آموزشی
آرشیو اسلاید فیلم ویدئویی
تهیه اسلاید رنگی و سیاه و سفید
چاپ عكس رنگی و سیاه و سفید
تهیه ویدئو تیپ آموزشی
تهیه اسلاید های آموزشی
آرشیو اسلاید فیلم ویدئویی
۲) آموزش پزشكی:
تهیه كنفرانس بطریقه ((ساوند اسلاید))
نمایش فیلمهای آموزشی – ویدئو كلاب
پخش برنامه های آموزشی از تلویزیون مدار بسته
همكاری در برگزاری كنگره ها و كنفرانسهای علمی
تهیه كنفرانس بطریقه ((ساوند اسلاید))
نمایش فیلمهای آموزشی – ویدئو كلاب
پخش برنامه های آموزشی از تلویزیون مدار بسته
همكاری در برگزاری كنگره ها و كنفرانسهای علمی
۳) خدمات جنبی:
آموزش فتومدیكال به پزشكان علاقمند
تربیت تكنیسین مدیكال فتو گرافی
آموزش سخنرانی و فن بیان
آموزش كامپیوتر و خدمات كامپیوتری
آموزش فتومیكروگراف
آموزش فتومدیكال به پزشكان علاقمند
تربیت تكنیسین مدیكال فتو گرافی
آموزش سخنرانی و فن بیان
آموزش كامپیوتر و خدمات كامپیوتری
آموزش فتومیكروگراف
منابع: ۱) رشید پور ابراهیم آموزش سمعی و بصری، جلد اول چاپ سوم ۱۳۵۱
۲) رشید پور ابراهیم آموزش سمعی و بصری، جلد دوم چاپ دوم ۱۳۵۲
۲) رشید پور ابراهیم آموزش سمعی و بصری، جلد دوم چاپ دوم ۱۳۵۲
3) Whitaker. VB (1992). The technical presentation insight. Oct, 17(3):9-18.4) Malik. G.M. (1991). How we teach. Practical Skills in an underaduate Medical cueeiculum: 5 years of Experience … Medical teaching. 13(1):67-715) Gibson. D.A. (1991). Media for the education of health professionals . west . Indian. Med. J. mar . 40(1):3-66) Chessell. G. (1990). Audiovisual resources for learning. J. Audio Media. Jan. 13(1):9-177) Soudarssnane. M.B. (1991). Teaching acute respiratory infection using low-cast aids Med. Teach. 13(4):369-70
نویسنده: دکتر ابراهیم رزم پا
© 1380، 1392 دکتر ابراهیم رزم پا. | تمامی حقوق مادی و معنوی متعلق به دکتر ابراهیم رزم پا می باشد.
