نوشته نگاری

این مطلب پیش از این در دو هفته نامه تندیس، شماره 102/ 12 تیر 1386 منتشر شده است.

ایمان راد

نوشته نگاری

نوشته نگاری[1]، فن و هنر[2] طراحی نوشته، پرداخت حروف و ساماندهی نوشته[3] است. حروف به وسیله روش های گوناگون تصویرگری ساخته و پرداخته می شوند. ساماندهی نوشته عبارت است از انتخاب قلم، اندازه قلم، طول خط، فاصله بین خطوط و حروف.
نوشته نگاری به وسیله حروفچین ها، نوشته نگاران، طراحان گرافیک، مدیران هنری و کارمندان دفتری انجام می گیرد. تا پیش از عصر دیجیتال، نوشته نگاری پیشه ای تخصصی بود. دیجیتالیزه شدن، نوشته نگاری را برای نسل جدید طراحان و صفحه آرایان امکان پذیر کرد.

تاریخ

واژه شناسی: typography (نوشته نگاری) مرکب است از کلمه یونانی type = "اثر گذاشتن"، "ضرب کردن"، "چیزی که به وسیله آن چیزی منقوش می شود" و graphia = "نوشتن".
ریشه ی نوشته نگاری را می توان در باسمه های اولیه که در دوران باستان برای ساخت مهر و سکه استفاده می شده است، جستجو کرد. نوشته نگاری با حروف قابل تکثیر[4] از قرن 11 میلادی در چین آغاز شد. در قرن 13 میلادی در کره از حروف قابل تکثیر فلزی استفاده می شده است و در میانه قرن 15، با گسترش فنون ریخته گری و ساخت باسمه های کوچک حروف در تعداد بسیار زیاد که برای چاپ نسخه های متعدد متون قابل استفاده باشد، در اروپا توسعه یافت.

گستره

امروزه، حوزه ی عمل و آموزش نوشته نگاری بسیار گسترده است؛ تمام جنبه های طراحی حروف و کاربرد نوشته از جمله حروفچینی[5] و طراحی قلم[6]، دست نوشته[7] و خوشنویسی[8]، دیوارنوشته[9]، کتیبه و نقش برجسته در معماری، طراحی پوستر و سایر کاربری های نوشته در مقیاس بزرگ مانند تابلوهای راهنما و بیلبورد ها، ارتباطات تجاری، تبلیغات، نشانه نوشته ها[10]، طراحی برای پوشاک، طراحی بدنه وسائل نقلیه، نوشته نگاری پویا[11] برای تصاویر متحرک و تلویزیون، و به عنوان بخشی از طراحی صنعتی- نوشته های روی بدنه لوازم خانگی، قلم ها و ساعت های مچی را شامل می شود.
بعد از دیجیتالیزه شدن، بازه کاربری های نوشته نگاری بسیار متنوع شده و در صفحات وب، صفحه نمایش تلفن همراه و بازی های رایانه ای دستی نمودار شده است. حضور همه جانبه ی نوشته، براین اعتقاد نوشته نگاران صحه گذاشته است که: "نوشته همه جا هست".

تایپوگرافی متون[12]

در تایپوگرافی سنتی، متون به گونه ای تنظیم می شوند تا بدون جلب توجه خوانندگان، مجموعه ای خوانا، منسجم و یک تصویر راضی کننده را تشکیل دهند. حتی هرگونه عمل نو و خلاف عادت هم با هدف ایجاد وضوح و شفافیت صورت می گیرد.

خوانش و خوانایی

خوانش[13] و خوانایی[14] اغلب پیچیده و گیج کننده اند. خوانش عموماً برای توضیح سهولت خواندن و فهم زبان نوشتاری کاربرد دارد (این به دشواری های خود زبان بستگی دارد، نه شکل ظاهری متن). این موضوع بیشتر از آن که یک بحث نوشته نگارانه باشد، یک مبحث روان شناسانه است. عواملی که بر خوانش تاثیر دارند عبارتند از طول کلمات و جمله ها، و فراوانی کلمات نا متداول.
در مقابل، خوانایی، چگونه سهل و آسان خوانده شدن یک متن را توضیح می دهد. این ربطی به مضمون یا زبان متن ندارد و با اندازه و ظاهر متن چاپ شده یا نمایش داده شده مرتبط است.
خوانایی معمولا با سرعت خواندن، درعین فهم متن، سنجیده می شود (منظور خواندن عجولانه و عاری از دقت نیست).

نوشته نگاری نمایشی

نوشته نگاری نمایشی[15]، در جایی که نگرانی کمتری از بابت خوانایی و ظرفیت بیشتری برای استفاده هنرمندانه از نوشته وجود دارد، عنصری نیرومند در طراحی گرافیک است. نوشته با فضای منفی، عناصر گرافیکی و عکس درآمیخته است وارتباط و گفتگوی میان کلمات و تصاویر[16] را شکل می دهد. نوشته نگاری نمایشی؛ پوسترها، جلد کتاب ها، نشانه نوشته ها، بیلبوردها، بسته بندی، نوشته نگاری روی محصولات، خوشنویسی، دیوارنوشته، کتیبه و نقش برجسته در معماری، کاربری های نوشته در اندازه بزرگ مانند تابلوهای راهنما، ارتباطات تجاری، تبلیغات، تایپوگرافی پویا برای تصاویر متحرک و تلویزیون، صفحه نمایش ماشین های فروش خودکار، محیط وب و صفحه نمایش رایانه ها را شامل می شود.

پی نوشت:

Typography1-
در این متن سعی کرده ام تا برای واژه هایی که در فارسی معادل ندارند، یا اگر دارند معادل دقیقی نیست، واژه های مناسب تری بیابم و در متن جایگزین کنم. مهم ترین آن ها کلمه "نوشته" است که برابر با "type" قرار داده ام. type پیش از این در متون مختلف تخصصی به "حروف چاپی" ترجمه شده است که ترجمه صحیحی برای کارکرد امروزی این واژه نیست. در واقع واژه ی type کارکردی جامع دارد وهر شکلی از نوشته را شامل می شود (همان گونه که در این متن هم آمده است). بنابراین لازم بود تا معادلی برای آن گذاشته شود تا به همین اندازه دارای گستردگی دلالت باشد. بر همین اساس واژه ی "نوشته نگاری" را نیز برابرنهاد "typography" قرار دادم چرا که typography هم از همان جامعیت type برخوردار است و به کار کردن بر روی تمام گونه های نوشته اطلاق می شود. typography پیش از این به واژه هایی مانند "حروف نگاری" یا "طراحی با حروف" ترجمه شده است. اما "نوشته نگاری" از چند نظر جایگزین دقیق تری برای typography است. نخست از آن جهت که به لحاظ گستردگی دلالت معنایی با معادل لاتین آن برابری می کند. و دیگر آنکه ساخت صورت های دستوری گوناگون را میسر می سازد؛ برای مثال "نوشته نگار" برای "typographer" و "نوشته نگارانه" برای "typographic". پیش از این نیز در برابرنهادی مشابه واژه "logotype"، توسط مرتضا ممیز، به "نشانه نوشته" برگردانده شده است.
این متن گرچه بسیار کوتاه و خلاصه است، با این وجود، در عین سادگی بیان، بسیار دقیق و پیراسته است. من نیز سعی کردم تا در عین حفظ روانی متن، ترجمه ای تا حد ممکن شفاف و دقیق داشته باشم. از این رو، همین متن کوتاه، بارها و بارها بازخوانی و اصلاح گردید که در این امر از مشاوره ی آریا کسایی، رضا عابدینی، شهرزاد چنگلوایی و فرهاد فزونی بهره ی بسیار بردم.

2-art and technique 3-type 4-moveable type 5-typesetting 6-typeface design 7-handwriting 8-calligraphy 9-graffiti 10-logotype 11-kinetic typography 12-text typography 13-readability 14-legibility 15-display typography 16-image

منابع:

- Bringhurst, Robert (2002). The Elements of Typographic Style (version 2.5). Vancouver: Hartley & Marks.
- Heller, Steven and Meggs, Philip B. Texts on Type: Critical Writings on Typography (c) 2001, Allworth Press, Allworth Communications, New York
- Lexique des règles typographiques en usage à l'Imprimerie nationale, Imprimerie nationale, 2002
- Swanson, Gunnar Graphic Design and Reading: explorations of an uneasy relationship (c) 2000, Allworth Press, Allworth Communications, New York.
- Alexander Lawson, Anatomy of a Typeface , first published in 1990, devotes entire chapters to the development and uses of individual or small groupings of typefaces.
- White, Alex W. (1999). Type in Use - Effective typography for electronic publishing (version 2.0). W.W. Norton & Company, Inc. New York .

* متن کامل این مقاله را در دایره المعارف ویکی پدیا زیر عنوان Typography جستجو کنید.

Typography (from the Greek words τύπος (typos) = form and γραφή (graphe) = writing) is the art and technique of arranging type in order to make language visible. The arrangement of type involves the selection of typefaces, point size, line length, leading (line spacing), adjusting the spaces between groups of letters (tracking) and adjusting the space between pairs of letters (kerning). Type design is a closely related craft, which some consider distinct and others a part of typography; most typographers do not design typefaces, and some type designers do not consider themselves

تایپوگرافی چیست؟

تایپوگرافی تکنیکی در گرافیک است که با حضور چاپ در عرصه نشر کتاب به وجود آمده است. با آمدن چاپ، برای تلطیف کردن کلمات چاپی که خشک به نظر می رسیدند، حرکاتی در بخش هایی از لغات و برجسته کردن آن ایجاد می کردند.

تایپوگرافی اصطلاحی است که این روزها در مجامع هنری گرافیکی زیاد شنیده می شود. گاهی آن را با خوشنویسی (کالیگرافی) اشتباه می گیرند. هرچند که استفاده از این تکنیک پیشینه حداقل 50 ساله در ایران دارد. در تایپوگرافی خوانا بودن مهم است زیرا در زمینه ای استفاده می شود که اطلاع رسانی وجه بارز آن است، ولی در خوشنویسی زیبایی در اولویت قرار دارد.

عقیده بر این است طراحان وظیفه انتقال ذهنیات خود و پیام موضوع را در طرح هایشان بر تصویر و حروف قرار می دهند. اینک خط ، در روند تحولات جدید ، وظیفه خود را خوانایی و سهولت نگارش نمیداند و کم و بیش به فرمی زیبا تبدیل شده است که در درجه اول مفهوم نوشته را قبل از خوانده شدن ، بیان میکند.

در این دوره با رواج تایپوگرافی که سعی در تقویت ویژگی بصری حروف و نزدیک کردن نوشته به تصویر دارد ، برخی آن را با "خط نگاره" ، "خط نگاری" ، " کالیگرافی" و "طراحی حروف" هم مسیر می دانند. در حالی که تایپوگرافی ، اثری گرافیکی است که حروف، ساختار اصلی آن را تشکیل میدهد و از فونتهای موجود با دخل و تصرفاتی که در آنها برای کشف ویژگیهای بصری حروف انجام می شود ، استفاده می کند. اما طراحی حروف به معنای آنست که الفبایی را طراحی کنیم که قابلیت تایپ در موقعیتهای گوناگون را داشته باشد.

در حالی که تایپوگرافی هدف دیگری دارد ، برخلاف مسولیتی که در دنیای سنتی به خط واگذار شده بود تا با سهلترین و خواناترین صورت ، مفهوم خود را بیان نماید و در نگاه اول محتوا و مفهوم فرم یکجا به بیننده و خواننده القا شود.

اینک هنرمندان بدعت و شگفتی را به همراه زیبایی ، از اهداف مهم بصری تعیین کردهاند ، آنهم با سه اقدام مهم یعنی تغییر شکل در حروف (دفرماسیون) ، اغراق در حروف (اگزجریشن) و سادهسازی حروف (استیلزیشن) ، تا بتوانند زیبایی ، قدرت ارایه و روح تبلیغگرای آن را بالا ببرند.

اما این روند در بعضی مواقع تا جایی پیش میرود که مانند نقاشی ، به حروف بعنوان فرم محض نگاه شده است. شاید این دید در نقاشی مشکلی نداشته باشد ، اما هنرمند گرافیست در روند کاربردهای روزمره ، زیبایی را باسودمندی وگویایی ترکیب میکند تا بتواند ذائقه بصری انبوه مخاطبان خود را که اغلب شهروندان معمولی هستند ، تغییر و ارتقا دهد. در این صورت است که بیننده و مخاطب با مشارکت فعال خود در فهم و خواندن خط جدید ، تلاشمی نماید و این یکی از مهم ترین ویژگی های تایپوگرافی در خط معاصر است.

تحولات فرمی خط در ایران از سرلوحه های روزنامه ها شروع شد و خوشنویسان که در آن زمان عهدهدار طراحی عنوان نشریات بودند ، به این مهم آگاهی داشتند که با باید برای طراحی عنوان ، زبان بصری جدیدی خلق نمود. آنها از خطهایی چون طغری و نستعلیق برای نوشتن عنوان ها استفاده کردند و در ترکیب و نوع اتصالات آنها تغییراتی دادند. البته در پیشینه خوشنویسی ایران نمونه هایی از این گونه تلاش را به وفور می توان در دوره های مختلف دید. تلاشی که برای ابداع شکلهای نوین و کشف ظرفیتهای بصری نوشتار انجام گرفته است و در آن خط و نقش به گونهای همساز درهم میآمیزند. طراحی عنوان ، نوعی ویترین و نمایانگر فضا و روحیه مطلب است که امروزه کمتر به آن توجه می شود.

از طرف دیگر ، شاید هدف اصلی تایپوگرافی ، سرعت بخشیدن به ارسال هرچه سریعتر پیام و برقراری ارتباط بصورت زبان بصری نسبت به نوشتار عادی باشد و مضمونی که از تایپوگرافی در اذهان جای گرفته ، آنست که حروف را بصورت درهم ریخته بر روی کار قرار گیرند. در صورتی که تایپوگرافی چنین نیست. تایپوگرافی به معنای کشف ارزشهای بصری حروف برای بیان مفهومی جدید است و شاید بدلیل آنکه حروف چاپی فارسی به اندازه کافی دارای تنوع قلم و کاراکتر نیست ، اهمیت هماهنگی شکل و حروف با موضوع ، در جامعه ما بدرستی شناخته نشده و کمتر کسی به این نکته توجه کردهاست.

ولی بطور طبیعی ، شکل حروف باید طوری انتخاب شود که دارای هماهنگی تصویری با محتوای آن باشد و در نتیجه درک مطلب برایش بهتر و مطبوعتر میشود. همان طوری که " کیوستی واریس" چشمانداز فنلاند و گذشته آن را سرچشمه طراحی هنری و گرافیک فنلاند میداند ، ما نیز باید از جامعه و گذشته هنریمان تاثیر بگیریم.

تایپوگرافی فقط جابجا کردن خط کرسی حروف نیست و باید به ظرفیتهای حروف فارسی آشنا باشیم. حروف فارسی بخاطر فرم خاصی که دارد برخلاف حروف لاتین ، اگر فواصل بین حروف برداشته شود و بهم نزدیک یا به یکدیگر بچسبند ، خوانایی خود را از دست نداده و می توان فرمهای خاصی را از ترکیب فونتهای امروزی براساس ترکیبات خوشنویسی گذشته بدست آورد. باید به این نکته توجه داشت که الفبا و حروف بعنوان نمادهایی که عهدهدار بار فرهنگی و عاطفی هستند ، چیزی فراتر از نمایش الفبایی حروف هستند و این تجربیات برای حروفچینی صفحات نیست ، بلکه برای طراحی عنوان فیلم ، کتاب ، پوستر و . . . است.

ما برای رشد و پیشرفت تایپوگرافی باید با شناخت و توجه به ملاکهای زیباییشناسی این هنر بر پایه گرایشهای بومی و ملی ، آن را در فضایی جهانی جستجو کنیم و با فهم صحیح از هنر ایران ، بویژه خوشنویسی ، تایپوگرافی ایران را از تایپوگرافی غربی متمایز کنیم

بخش هنری تبیان

منبع: سایت خانه هنر

تایپوگرافی یا حروف نگاری

در جامعه، طراحان گرافیک ما تایپوگرافی را به حروف نگاری تشبیه کرده اند درصورتی که این به هیچ وجه نمی تواند ترجمه کامل و درستی باشد. هرکدام از بزرگان گرافیک ایران برای تایپوگرافی تعریف خاصی ارائه داده اند ولی این تعاریف در طول زمان تغییر می کند و از فرم کلاسیک خود دور می شود.

تایپوگرافی یا حروف نگاری

واژه تایپوگرافی با ایجاد ترکیب بندی با ترکیب تصویر و نوشته شروع شد ولی امروزه همین تعریف اولیه نیز دستخوش تغییرات زیادی شده است. تایپوگرافی دو کارکرد پیدا کرده است که هر دو می تواند درست باشد و اتفاقاً هر دو تعریف در ایران درحال اتفاق افتادن است. اول کار با حروف به طوری که حروف همچنان به ماهیت حروفی خود پایبندند و خوانایی خود را حفظ کرده اند و دیگری هم کار با حروفی که صرفاً یک فضای ترکیبی و ترکیب بندی ایجاد می کنند که در این شرایط حروف خوانا نیستند.

در تایپوگرافی طراح باید آنچنان هوشمندانه کار کند که نوشته ماهیت و هویت خویش را کاملاً حفظ نماید و درعین حال یک ترکیب خوب نیز ایجاد شود. وقتی خطوط خوانا باشد، مخاطب می تواند در مقام قیاس قرار گیرد تا ببیند طراح چقدر ماهیت نوشته را به ماهیت تصویر پیوند داده و آیا توانسته بین نوشتار و تصویر محتوا و فرم ایجاد کند یا خیر؟ اگر گرافیک را تصویر و تصویرسازی، معنی کنیم و تایپ را هم نوشتار، تایپوگرافی یک تعریف لغوی پیدا می کند که درواقع ایجاد تصویر و فضای تصویری با حروف تایپی است. درمورد این تعریف، هنرمندی مثل قباد شیوا حرف های زیادی دارد و معتقد است که نوشتاری مانند نستعلیق نمی تواند تایپوگرافی باشد. «پاول رند» (طراح و نظریه پرداز هنری) در مورد تایپوگرافی می گوید: تایپوگرافی خوب، آمیزشی از داشته ها و الهامات، هشیاری و ناخودآگاه، دیروز و امروز، وهم و واقعیت کار، بازی و مهارت و هنر است.

چندی است حرفه گرافیک کشور، میزبان مقوله ای چالش برانگیز به نام تایپوگرافی است که حساسیت عجیبی در همگان ایجاد کرده است. از طرفی تب کار با حروف در طراحان متأخر و جوان تر به وضوح مشاهده می شود و از دیگر سو هجمه ای از انتقاد و انتقام شنیده یا خوانده می شود که آشکارا این جهتگیری جدید فضای طراحی گرافیک کار را مورد خطاب قرار می دهند. بخش اعظمی از این نقدها ترکیبی است از تعصبات خشک و احساسات گذرا و تاکنون به این مقوله بصری از منظر دانش تصویری و شالوده عملی نگریسته نشده است. این گونه شیوه تاخت و تاز به هر پدیده ای نوظهور، دیرپایی است که از زمان سنگ اندازی به قطار تا عصر رایانه همواره مشاهده شده است.

مسئله رایانه و شیوه برخورد با این تکنولوژی گواه این مدعی است. علیرغم کثرت کاربردی که رایانه در بین طراحان گرافیک دارد، این ابزار بیش از هر جای دنیا در کشور ما بدنام است.

متأسفانه در اغلب موارد رهیافت مشابهی اختیار می شود و شیوه برخورد و نگاه تایپوگرافی نیز این گونه است. یکی از دلایل این نگاه پرهیز از نقد اصولی و وجود احترام آمیخته با تعصبی است که همواره خطاطی و خوشنویسی در کشور ما از آن در جهت انزوا و انحطاط استفاده کرده است. اگر نگاهی آمیخته با شالوده علمی و قواعد بصری به خوشنویسی داشته باشیم درمی یابیم که در گالری و نمایشگاه های ما جز جلوه ای عبوس و تکراری از «اقلام سته» و کپی های خلاق و نسخه برداری کورکورانه از نسخه هایی نخ نما شده و تکراری وجود ندارد. امیدواریم این اتفاق برای تایپوگرافی و به طور عام حرفه گرافیک ما نیفتد.

آفتاب/گردآوری:گروه هنر سایت تبیان زنجانhttp://www.tebyan-zn.ir/Art.html

MAY 31 2013

This Week in Fonts

Delicate yet solid curves courtesy of Sudtipos, a sturdy serif from FontFont, a cosy type family by FDI, a whiskey & gin inspired face from Hold Fast Foundry, tetragonal splinters from Benoît Bodhuin, a Dieter Rams inspired face by The Northern Block, a minimalist sans from Mostardesign, a dotted typeface by Nina Stössinger, a versatile sans from Hoftype, and a new softened slab by Insigne.

Continue reading this article

MAY 17 2013

This Week in Fonts

A deco style numbers font from Joshua Mayfield, a calligraphic text family byDistrict, a ligature packed display face from Nootype, a contemporary stencil by Atlas Font Foundry, a family of contradictions from Typotheque, a flexible gothic digitized for the first time by Hamilton Wood Type, and a single face with 9 fonts within from DSType.

Continue reading this article

MAY 2 2013

This Week in Fonts

A no-nonsense sans from Lineto, a layered type system by Latinotype, a charming hand made face from Voltage LTD, delicate and flowing curves courtesy of Typesenses, a contemporary sans by VirusFonts, a classic titling serif from Domahoka, a Swiss inspired sans by Wordshape, and a modern sans from Nootype.

Continue reading this article

APR 25 2013

Making waves with Magasin

I’ve always been fascinated by typefaces based on fluid handwriting, and as an amateur calligrapher of copperplate, I decided to design a display font based on this experience.

Continue reading this article

APR 12 2013

This Week in Fonts

A bright slab serif by Typofonderie, a massive system from Typonine, a text face with flavour and a hardworking family from Rosseta Type, a casual face by HVD Fonts, an expansive family from Lost Type Co-op, a type designer’s typeface by Emigre, a warm and rugged face from Fountain, a geometric slab serif by The Northern Block, and a humanist grotesque from Atlas.

Continue reading this article

APR 6 2013

Socialist TV Typeface Videtur Finally Freed

In the 1980s, the German Democratic Republic’s state television broadcasting service commissioned Axel Bertram to develop a custom typeface. The result was “Videtur,” a remarkably independent serif design that was intended to define the on-screen graphics of East German television for years to come. But by the beginning of the 1990s, the GDR no longer existed. With it went its state broadcasting service – and Videtur, too. Another 20 years in the now reunified Germany would have to pass by beforeAndreas Frohloff could finally help bring a modernized FF Videtur to market.

Continue reading this article

MAR 28 2013

This Week in Fonts

A new book typeface by DSType, a deluxe script from Sudtipos, compact forms from Optimo, a modern slab by Rene Bieder, a vintage inspired face byHold Fast Foundry, a classic sans from Plau, some fine curves fromGestalten, and a friendly serif by Borutta.

Continue reading this article

MAR 18 2013

This Week in Fonts

An industrial sans by Scribble Tone, a homage to Spanish calligraphy byReType, an art deco inspired sans by Typetantic, a crisp icon font fromSymbolset, a space saving serif by Outras Fontes, a sans inspired by the golden era of surf by Kyle Wayne Benson, a retro-chic display face by Type-Ø-Tones, and a Bauhaus influenced sans by The Northern Block.

Continue reading this article

MAR 14 2013

A compulsive tribute to Giambattista Bodoni

In 2013 to mark the bicentenary of Bodoni’s death, designers Riccardo Olocco and Jonathan Pierini will publish the Parmigiano Typographic System which has the ambition of being the most extended family of fonts ever to have been inspired by the great punchcutter and printer who spent most of his life in Parma. Compulsive Bodoni is the name of the project designed to communicate the Parmigiano Typographic System. It introduces the font and follows its development with a series of multidisciplinary events.

Continue reading this article

MAR 5 2013