دامغان


فهرست:


۱-نام گذاری
۲-پیشینه تاریخی
۳-معماری و بافت
۴-اطلاعات جغرافیا
۵-مردم و جمعیت شناسی
۶-بزرگان
۷-اماکن تاریخی و تفریحی
۸-حمل و نقل
۹-رسانه‌ها
۱0-ورزش و مسابقات
۱1-اقتصاد و صنعت
12-سیاست

توضیحات


1-نام گذاری


1-1-محل و نقشه
این شهرستان شامل شهرهای دامغان، امیریه و دیباج وکلاته رودباراست. از شمال با استان مازندران، جنوب استان اصفهان، از شرق شهرستان شاهرود و از سمت غرب با شهرستان سمنان و شهرستان مهدی شهرهمسایه‌است.

1-2-استان یا ایالت
این شهر در استان سمنان واقع شده است.
1-3-کشور
این شهر در کشور ایران واقع شده است
2-پیشینه تاریخی
دامغان، زمانی با نام صد دروازه (به یونانی: هکاتوم پیلس hecatom pylose) پایتخت دولت اشکانیان بوده‌است. قدیمی‌ترین مسجد ایران به نام مسجد تاریخانه در این شهر قرار دارد. نام کهن دامغان (گومش یا قومس) در کتیبه سارگون دوم آشوری پات نانه آمده است یعنی شهری که ۹۹ نگهبان دروازه‌ها دارد. فاصله آن از دریای تی تی (دریای نیلوفر آبی، منظور دریای مازندران) هفت روز راه به شمار رفته است.
دور شهر دامغان کاملاً دیوار کشیده شده‌است گفته می‌شود به قدری دیوارهای ستبری داشته که دو درشکه از کنار هم بر روی دیوار رد می‌شدند. بازمانده‌های آن دیوار هم اکنون هم دیده می‌شود؛ و به نام دیوار بارو مشهور است. دامغان دو گونه آب‌وهوا دارد. از جنوب به دشت کویر و از شمال به دامنه‌های جنوبی رشته کوه البرز متصل است. به همین دلیل بیشتر گونه‌های میوه در این شهر می‌رویند.



2-1-در اسطوره‌ها و روایات و قبل از تاریخ


2-1-پیش از اسلام(ایلامیان,ماد ها,هخامنشیان,سلوکیان,اشکانیان)


2-3-حمله اعراب به ایران(خلفای راشدین,بنی امیه,بنی عباس)


2-4-استقلال دوباره ایران(طاهریان,سامانیان,غزنویان,آل بویه,آل غور,صفاریان,سلجوقیان,خوارزم شاهیان)


2-5-حمله مغول ها به ایران(گورکانیان,ملوک الطوایف)


2-6-صفویه,زندیه,افشاریه,قاجاریه,پهلوی


3-معماری و بافت


3-1-سبک ساختمان ها


3-2-محله ها و تقسیمات
بخش مرکزی شهرستان دامغان
• دهستان حومه دامغان
• دهستان دامنکوه
• دهستان رودبار
شهرها: دامغان و دیباج و امیریه و کلاته رودبار
• بخش امیرآباد
• دهستان قهاب رستاق
• دهستان قهاب صرصر
• دهستان تویه دروار
شهر: امیریه




3-3-پل ها


3-4-فروشگاه ها


3-5-هتل ها و مسافر خانه ها


3-6-مراکز درمانی و بیمارستان ها


3-7-اماکن مذهبی(معابد,مساجد,کلیسا ها وکنیسه ها...)
• مسجد جامع
• آرامگاه پیرعلمدار
امامزادگان جعفرومحمد

3-8-مراکز آموزشی(مدارس,حوزه علمیه,دانشگاه هاو...)


3-9-قنات ها و چشمه ها
چشمه علی
چشمه علی که نام اصلی آن بنا به نوشته مورخین علی بولاغ است در شمال غربی دامغان و در مسیر راه دامغان ـ کیاسر ـ ساری و به فاصله ۳۲ کیلومتری از دامغان قرار گرفته است. در اطراف آن باغات و کوه‌های زیبا و سرسبزی وجود دارد که از آب چشمه علی آبیاری می‌شود. این چشمه از لحاظ تقسیمات جغرافیایی در حوزه دهستان رودبار قرار دارد و دارای دو دریاچه می‌باشد که اولی در شمال و دیگری در جنوب عمارت فتحعلی شاه قرار دارد. دریاچه شمالی بر تپه خاکی هموار با سنگ و شن متصل است که قسمت اعظم آب چشمه از این قسمت خارج می‌شود.
میزان آب دهی:
این رودخانه همانند رودخانه‌های دیگر دامغان فصلی بوده و از شاخه‌های دامغان رود و آستانه تشکیل می‌شود و به عبارتی دیگر از دره‌های جنوبی شاهکوه گرگان سرچشمه گرفته و به دشت کویر منتهی می‌گردد و مشتمل بر ۵۰ چشمه است که سالانه جمعاً ۳۰ میلیون متر مکعب آب را به دشت دامغان جاری می‌سازند.
انگیزه ساخت بنای چشمه علی:
در قسمت جنوبی مجموعه چشمه علی ساختمانی قرار دارد که تعمارت آغا محمد خان در قسمت جنوبی دریاچه چشمه علیوسط آغامحمد خان قاجار ساخته شده است. درسمت شمالی و در داخل دریاچه به فاصله قریب پانصد متر از تپه‌های آبده، ساختمانی است دو طبقه و دارای ایوان محصور در آب که توسط فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. طبقه فوقانی و تحتانی از دو طرف باز است و هر کس در آن بنشیند دو طرف دریاچه را می‌تواند مشاهده نماید. در تاریخ آمده است چون فتحعلی شاه قاجار در مولود خانه دامغان دیده به جهان گشود پس از رسیدن به سلطنت، علاقه زیادی به محل تولد خود پیدا کرد و چند دفعه به دامغان سفر نمود. وی در سفری که برای جلوگیری از پیشرفت نادر میرزا پسر شاهرخ نادری در مشهد، به طرف خراسان می‌رفت در چشمه علی توقف نموده و دستور ساخت عمارتی را بدون فوت وقت داد. در مراجعت با مشاهده عمارت چشمه علی، شعف و شادمانی وی را فرا می‌گیرد و شعرای وقت نیز فرصت را غنیمت شمرده و اشعار بسیار زیبایی را می‌سرایند و حکاکان آنها را بر سنگ حک کرده و در عمارت نصب می‌کنند.
ساخت مسجد:
پس از ساخت عمارت فوق، شاه اعلام کرد: <این عمارت کعبه ثانی نیاز دارد> و دستور داد مسجدی در کنار چشمه بسازند. پس در آن مسجدی در جوار عمارت، با طاق رومی ساخته شد که تا چندین سال قبل آثاری از آن مشاهده می‌شد. فتحعلی شاه در آن زمان دستور داد وقف نامه‌ای را برای چشمه علی بر دو سنگ حک و در مسجد نصب نمایند ولی به دلیل عدم کارایی و مخروبه شدن مسجد، آثار باقی‌مانده تخریب و مجدداً در همان محل مسجدی زیبا احداث گردید.
• چشمه‌های آب معدنی باداب سورت در ۶۸ کیلومتری شمال دامغان
• چشمه قل قل در ۵۰ کیلومتری شمال غرب دامغان روستای تویه دروار
• چشمه پیر خوشتر در شمال شهر کلاته رود بار واقع در شمال دامغان

3-10-استخر ها


3-11-رستوران ها


3-12-بازار ها و مراکز خرید


4-اطلاعات جغرافیا
شهرستان دامغان از شهرستان‌های استان سمنان است. مرکز آن شهر دامغان است و شامل دو بخش مرکزی و امیرآباد است.
دامغان کهن‌ترین و باستانی‌ترین شهر پارتی ایران است. نام قدیم آن ده مغان و صد دروازه بوده است و دارای آثار باستانی فراوانی از جمله تاریخانه می‌باشد. دامغان پایتخت اشکانیان بوده است. این شهر مرکز شهرستان دامغان است. جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۵۹٬۳۰۰ نفر بوده‌است دامغان از شهرهای بسیار کهن و قدیمی ایران است و نام آن در گذشته صددروازه بوده‌است. مردم دامغان به زبان فارسی و لهجه دامغانی تکلم می‌کنند
4-1-آب و هوا
آب‌ و هواي‌ شهر دامغان‌ به‌ علت‌ وزش‌ بادهاي‌ شديد شمالي‌ و بارندگي‌هاي‌ ناشي‌ از بادهاي‌ نواحي‌ گرگان‌ و مازندران‌ زمستان‌هاي‌ سرد و تابستان‌هاي‌ معتدل‌ دارد در فصول گرم سال این شهر از خنکترین شهرهای ایران بشمار میرود

4-2-جلگه ها


4-3-رود ها


4-4-کوه ها و رشته کوه ها


4-5-تالاب ها


4-6-دریاچه ها


4-7-سد ها


4-8-زیست بوم ها


4-9-آلودگی محیط


5-مردم و جمعیت شناسی


5-1-اقوام


5-2-زبان



5-3-دین


5-4-فرهنگ


5-5-جمعیت
جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۸۴٫۶۸۰ نفر بوده‌است

5-6-آداب و رسوم


8-7-غذا ها محلی


8-8-سوغات ها
پسته
محصول پسته این شهرستان بسیار مشهور است.

6-بزرگان
• منوچهری دامغانی
• آیت الله سید مسیح شاهچراغی
• احمد مهدوی دامغانی
• فریده مهدوی دامغانی
• ابوالفضل حسن بیکی
• حسن سبحانی
• محمود قنبری
• خسرو دانشجو
• فرهاد دانشجو
• محمدعلی معلم دامغانی
• کامران دانشجو
• عبدالرحمن شاه حسینی
• علیرضا طاری بخش
• سعدالله مسعودیان
• حسین امیرعبدالهیان




6-1-دانشمندان



6-2-معماران


6-3-نویسندگان




6-4-شاعران
• علی معلم
• ملا مهدی صحاف
6-5-استادان و معلمان



6-6-سیاست مداران



6-7-پزشکان و دکتران

6-8-نوازندگان


6-9-خوانندگان
• علی اصحابی
• سیدجواد طباطبائی
6-10-بازیگران
• محسن تنابنده
• عبد الرضا امیراحمدی
• هما خاکپاش

6-11-ورزشکاران
• علیرضا منصوریان

6-12-روزنامه نگاران



6-13-نویسندگان


6-14-روحانیون ,علماء و افراد مذهبی


7-اماکن تاریخی و تفریحی
غار شیربند - چشمه علی - جنگل سیاه خانی - تنگه زندان - منطقه <جهان نما>
• برج چهل‌دختران
• گنبد زنگوله
• تپه‌حصار
• برج طغرل مهماندوست
• غار شیربند
• روستای قوشه و کارونسرای قوشه
بقایای مرکز ایالت قومس در جنوب روستای قوشه و غرب امیریه

7-1-قصر ها


7-2-قلعه ها


7-3-دروازه ها


7-4-موزه ها


7-5-باغ ها


7-6-پارک ها


7-7-بازار ها
• بازار بزرگ (بازارچه) دامغان

7-8-آبشار ها


7-9-جنگل ها
جنگل سیاه خانی
جنگل سیاه خانی در شمال شهرستان دامغان و در کنار جاده دامغان ـ دیباج ـ گلوگاه ـ بهشهر قرار گرفته است. جاده گلوگاه یکی از نزدیکترین راه‌های ارتباطی بین دامنه‌های جنوبی و شمالی البرز می‌باشد که بخشی از آن در محدوده شهرستان دامغان قرار گرفته است.

7-10-سایر اماکن دیدینی

منطقه <جهان نما>
منطقه حفاظت شده جهان‌نما که از نام یک دهکده ییلاقی در دامنه آن اقتباس شده است، در سال هزار و سیصدو پنجاه و دو براساس مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست با وسعتی معادل سی هزار و ششصد و پنجاه هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید.
این منطقه در ارتفاعات نوار شمالی دامغان به سمت استان گلستان و در حد فاصل دیباج (منطقه چهارده رودبار) به سمت سرخ گریوه در مسیر توسکا چشمه در جاده دامغان - گلوگاه قرار گرفته است. پست‌ترین نقطه آن ششصد متر و بلندترین نقطه آن هزارو شصت و هشت متر از سطح دریا ارتفاع دارد از قدیم الایام محل تفریح و گردش و یکی از شکارگاه‌های منطقه بوده است فاصله این منطقه از دامغان در حدود ۱۰۰ کیلومتر است. پوشش گیاهی منطقه به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب بسیار متنوع است، ولی متأسفانه در اثر دخل و تصرفات انسانی و چرای مفرط و بی‌رویه دام‌ها و احداث جاده‌ها و امثالهم دچار تغییرات و مشکلات شده است. به طور کلی جامعه غالب گیاهی منطقه عبارتند از:
درختان پهن برگ همراه با علفزارها و بوته‌زار و گونه‌های ارس و درختچه‌های پهن برگ شامل راش، آزاد، زرشک، ممرز، سرخدار، کلاه میرحسن، بلندبازو، نمدار، گل‌گاوزبان، کچف، ارس و درمنه. از زیستگاه‌های عمده منطقه، ترکت را می‌توان نام برد که بخشی از منطقه امن جهان‌نما را تشکیل می‌دهد و زیستگاه عمده مرال شوکا، پلنگ، خرس، خوک وحشی و گرگ است.
یکی دیگر از زیستگاه‌ها چلستان است که در محدوده آن مرال، خرس، گرگ، پلنگ و قوچ و میش و کل و بز یافت می‌شود. البته گاو موزیکش و زیستگاه‌های اطراف آن منطقه مناسبی برای مرال، شوکا، خرس، پلنگ و دیگر گونه‌های جنگل‌زی است که در جنوب آن قوچ و میش زیست می‌کند. زیستگاه‌های قلقله، آق‌رضا، چکل گدا، لندهکوه، تالو، خوش‌دستی، لندو و مغزی از زیستگاه‌های کل و بز و قوچ و میش است و در بعضی از قسمتهای آن مرال نیز زیست می‌کند.
زیستگاه‌های شربت، کولیجال، سوته و گرمه توهم محل زندگی خرس، شوکا، مرال و پلنگ است و در قسمتهای صخره‌ای آن کل و بز زیست می‌کنند. منطقه حفاظت شده جهان‌نما به علت کوهستانی بودن منطقه و پوشش بوته‌زاری و علفزاری در کنار درختزارهای تنک، گونه‌های بسیار باارزشی از پرندگان را در خود جای داده است که در بین آنها کبک دری، عقاب طلایی و هما نیز دیده می‌شود.
در جهان‌نما گونه‌های مختلفی از پرندگان مانند شکاری‌ها، لاشخورها، طرقه‌ها، جغدها، کبوترها، زنبورخورها، سسکها، سعوها، عقاب‌ها، کلاغ‌های زرد پره‌ها و غیره را می‌توان مشاهده کرد.
چشمه‌سارهای زیادی در داخل منطقه حفاظت شده و محیط‌های اطراف آن وجود دارد که سرچشمه بسیاری از رودخانه‌های بزرگ و کوچکی است که به عنوان ذخایر منابع آبی محسوب می‌شود که به خارج از منطقه جریان می‌یابند. در ذیل به تعدادی از رودخانه و چشمه‌های مهم منطقه حفاظت شده جهان‌نما اشاره می‌شود: رودخانه‌های، ترکت، مغزی، چهارباغ. چشمه‌های زیارت، مغزی، مارسنگ، اسبومرگاه، شاه‌پسند، ترکت، حاجی‌آباد، گچیان، مراد چشمه، قل‌قله، وارا، خوش‌دستی، کلی چال، قورمه‌تو، پاییزین، قلعه سرک.
تنگه زندان
تنگه زندان از جمله جاذبه‌های بی‌بدیل و نمونهٔ کوهستان شهرستان دامغان است که در طول سال، گردشگران و طبیعت‌دوستان فراوانی را به سوی دیدنی‌های بی‌شمار خود جذب می‌کند. این تنگه در ۱۷ کیلومتری شرق شهر دیباج واقع شده‌است و دسترسی به آن آسان است. جهت اصلی این تنگهٔ رؤیایی و خیال‌انگیز جنوبی و شمالی است و در دامنه‌های جنوبی کوه سترگ کهکشان واقع شده‌است. تنگه دارای دیوارهای صخره‌ای و سنگی مرتفعی است که بسیار جذاب و سحرانگیز است. آب بسیار خنک و گوارایی در مسیر تنگه جریان دارد. وجود این آب و فراز و نشیب تنگه، زمینهٔ ایجاد آبشارک‌ها و آبشار زیبایی را فراهم آورده‌است که بر جذابیت‌های بی‌شمار تنگه افزوده‌است. در بهار و تابستان مسیر تنگه و بیرون آن همه‌جا مشحون از علفزارهای سرسبز و گیاهان معطر و رنگارنگ کوهستانی است و بازدیدکننده بی‌تردید از دیدن آن‌همه تنوع و بوهای شامه‌نواز خیره و مسحور می‌شود.
غار شیربند
غار شیربند یکی از زیباترین نمونه‌های غارهای ایران است که در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی شهر دامغان واقع شده است. برای دسترسی مناسب به این غار ۱۰ کیلومتر جاده قدیم آب بخشان به گردنه بشم را طی نموده تا به مزرعه خوش آب و هوای شیربند برسید سپس ۵/۱ کیلومتر جاده‌ای که در قسمت شرقی مزرعه است به طرف روستای جزن ادامه داده در ادامه جاده فرعی جدیدالاحداث سمت چپ خود را ۵۰۰ متر به طرف شمال می‌پیمایید. دهانه غار در کمرکش کوهی صخره‌ای که از بستر رودخانه ۵۰ متر ارتفاع دارد واقع گردیده است. ساختمان این غار چون در یک رشته فلات آهکی قرار گرفته است دارای سازندگی‌های فوق‌العاده زیبا می‌باشد. مسیر اصلی غار به سوی شمال ۳۵۰ متر امتداد دارد اما شعبه‌های فرعی متعددی به صورت تنگه‌های کوچک و مسدود و غیر مسدود از جناح‌های چپ و راست قرار دارند. در این غار قندیل و ستون‌های زیبای آهکی به رنگ و اندازه‌های مختلف از سقف غار آویزان است زمین شناسان قدمت سنگ و ستون‌های این کوه و غار را به ۱۳۶ تا ۱۹۰ میلیون سال قبل نسبت می‌دهند. در دیواره‌های غار در اثر رسوب کربنات کلسیم محلول در آب اشکال بسیار سپید و زیبایی همانند گچ بری‌های کاخ‌ها و منازل بصورت گل کلمی و اجتماع بلورهای سوزنی شکل، مناظر جالب توجه و زیبایی را بوجود آورده است که از شاهکارهای آفرینش است.

8-حمل و نقل


8-1-بزرگ راه ها


8-2-پایانه ها


8-3-فرود گاه ها


8-4-تاکسی رانی


8-5-اتوبوس داخل شهر


8-5-مترو


8-7-راه آهن


9-رسانه ها


9-1-صدا و سیما


9-2-رادیو


9-3-مخابرات


9-4-نشریات


9-5-تلفن همراه


9-6-اینترنت


9-7-سالن های همایش


10-ورزش و مسابقات


10-1-تیم های ورزشی

10-2-سالن ها و مکان های ورزش

10-3-مسابقات بین المللی



11-اقتصاد و صنعت


11-1-کارخانه ها


11-2-محصولات کشاورزی
مهم‌ترین فراورده کشاورزی آن پسته است که مرغوب‌ترین پسته در ایران و در جهان بشمار می‌رود. پسته دامغان به سراسر جهان صادر می‌شود.

11-3-محصولات دام و طیور


11-4-گردشگری

• چشمه علی در ۲۵ کیلومتری شمال دامغان که از تفرجگاه‌های شاهان قاجار بود
• مسجد تاریخانه قدیمی‌ترین مسجد ایران
تاریخانه (به معنای خدایخانه، خانهٔ خدا) از آثار باستانی دامغان است که طبق تحقیقات اداره کل باستان‌شناسی، پیش از تسلط اعراب بر ایران، آتشکده بوده و بعداً به مسجد تبدیل شده است. ساختمان بنای مجدد آن مربوط به قرن دوم هجری است و اسلوب ساختمان آن نیز به سبک بناهای دوره ساسانیان می‌باشد. تاریخانه در ترکی به معنای خانهٔ خداست
این مسجد نمونهٔ بسیار زیبا و کاملی از مساجد قرون اولیه اسلام به شمار می‌رود. شیوهٔ معماری مسجد مأخوذ از معماری ساسانی است. ساختمان مسجد شامل یک صحن یا حیاط مرکزی است که اطراف آن را رواق‌های سرپوشیده احاطه کرده است. شبستان مسجد بر روی هجده ستون مدور (سه ردیف شش تایی) استوار شده است. این ستون‌ها یک متر و نیم قطر دارند و از نظر ویژگی‌های معماری مشابه ستون‌های کاخ‌های ساسانی هستند. طاق‌های مسجد از آجر است و به طاق‌های دورهٔ قبل از اسلام، یعنی عهد ساسانی شباهت بسیار دارد
در طی قرون، تاریخانهٔ دامغان بارها مرمت و بازسازی شده است. مناره‌ای آجری در عهد سلجوقیان به این مجموعه اضافه شده است که اکنون ۲۵ متر ارتفاع دارد و بدنهٔ آن با آجرکاری تزیین شده است
مسجد تاریخانه مربوط به قرن ۲ و ۳ و ۵ ه‍. ق است و در دامغان، خیابان ایستگاه راه آهن واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
• چشمه‌های آب معدنی باداب سورت در ۶۸ کیلومتری شمال دامغان که در دنیا بی نظیر است.
مهم‌ترین تفریحگاه این شهر چشمه علی است. تپه حصار نیز یکی از آثار به جای مانده از روزگاران کهن است و حدود ۷۰۰۰ سال قدمت دارد و تا به حال کاوشهای باستانی در آن صورت گرفته که نشان می‌دهد شهری است که در اثر زلزله بر سر مردمانش خراب شده‌است
کاوشهای باستانی اخیر نشان می‌دهد که هفت هزار سال پیش در این منطقه فولاد تولید می‌شده‌است. نخستین بار در سال ۱۳۱۲ پروفسور اسمیت در تپه حصار حفاری‌های باستان‌شناسی خود را انجام داد و به آثار ارزشمندی از تمدن این منطقه دست یافت.

11-5-تولید انرژی


11-6-منابع و ذخایر معدنی


11-7-صنایع دستی


12-سیاست


12-1-وقایع مهم سیاسی


12-2-ادارات و اماکن سیاسی

----------