دیدگاه
درآمدهای نفتی که صرف بدهی دولت می‌شود
در حالی که وزیر نفت ایران از دو برابر شدن درآمدهای صادرات نفت و محصولات نفتی در سال گذشته خبر داده، سخنگوی دولت می‌گوید ماهانه ۱۰ هزار میلیارد تومان صرف تسویه بدهی‌های دولت می‌شود.
جواد اوجی وزیر نفت ایران روز سه‌شنبه ۳۰ فروردین اعلام کرد سال گذشته مجموع درآمد صنعت نفت از محل صادرات نفت، میعانات گازی، فرآورده‌های نفتی و غیره ۴۳ میلیارد دلار بوده است.
آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که این رقم در سال ۱۳۹۹ حدود ۲۱ میلیارد و ۴۳ میلیون دلار بوده؛ به عبارتی، صادرات نفت، محصولات نفتی و گاز ایران در سال گذشته نسبت به سال قبل آن بیش از دو برابر شده است.
چنین رشدی در صادرات نفتی ایران قابل انتظار بود، چرا که آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها، از جمله تانکر ترکرز، نشان می‌دهد که متوسط صادرات روزانه نفت ایران در سال گذشته روزانه حدود ۷۰۰ هزار بشکه بوده و ایران حدود ۴۵۰ هزار بشکه نیز صادرات محصولات نفتی داشته است. در مجموع صادرات نفت و محصولات نفتی ایران در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۰ درصد افزایش یافته و به رقم ۱ میلیون و ۱۵۰ هزار بشکه رسیده که ۴۰ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
از طرفی متوسط قیمت نفت برنت در بازارهای جهانی نیز در سال گذشته خورشیدی حدود ۸۰ دلار بوده که تقریبا دو برابر سال ۱۳۹۹ است.
اوجی توضیح نداده چرا به رغم افزایش ۴۰ درصدی حجم صادرات نفت و محصولات نفتی، همچنین افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت نفت، درآمدهای صادرات نفتی ایران بجای افزایش ۱۴۰ درصدی (۲.۴ برابر شدن) تنها دو برابر شده است؛ اما با توجه به گزارش‌های متعدد منتشر شده در رسانه‌های بین‌المللی از تخفیف چشمگیر ایران به چین برای فروش نفت، همچنین هزینه‌های دور زدن تحریم‌ها، این موضوع چندان عجیب نیست.
موضوع دیگر اینکه اوجی توضیح نداده چه میزان از درآمدهای ۴۳ میلیارد دلاری صادرات نفت و محصولات نفتی وارد کشور شده، چه میزان صرف تهاتر نفت با کالا شده و چه میزان در خارج کشور است.
آنچه که مشهود است، دو برابر شدن صادرات نفتی و رشد بیشتر از ۴۰ درصدی صادرات غیرنفتی کشور نتوانسته بازار ارز را مهار کند.
متوسط نرخ دلار در سال گذشته خورشیدی ۲۶ هزار و ۵۰۰ تومان بوده که ۱۵ درصد بیشتر از سال ۱۳۹۹ و بیش از دو برابر سال ۱۳۹۸ است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
بدهی دولتی
هم‌زمان با اظهارات آقای اوجی، علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت اعلام کرد ماهانه ۱۰ هزار میلیارد تومان صرف تسویه بدهی‌های دولت قبل می‌شود.
قبلا مسعود میرکاظمی رئیس سازمان برنامه و بودجه ایران آبان ماه پارسال از سررسید ۵۳۵ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی دولتی تا سال ۱۴۰۵ خبر داده بود و طبق قانون بودجه پارسال ۱۲۷ هزار میلیارد تومان از این رقم باید در همان سال تسویه می‌شد.
دیوان محاسبات کشور نیز آبان‌ماه با انتشار گزارشی اعلام کرد تا خرداد ۱۴۰۰ مجموع بدهی‌های خالص دولت و شرکت‌های دولتی با رشدی ۷۲ درصدی به ۱۰۷۰ تریلیون تومان رسیده است. بدین ترتیب، تقریبا نیمی از این بدهی مربوط به دولت و نصف دیگر آن مربوط به شرکت‌های دولتی است.
چنین حجم عظیمی از بدهی‌ها نتیجه عدم تحقق یک سوم از بودجه دولتی طی سه سال گذشته بوده است.
دولت با استقراض از بانک مرکزی و دیگر بانک‌ها، همچنین صندوق توسعه ملی، انتشار اوراق قرضه و غیره کسری هنگفت بودجه در سال‌های گذشته را جبران کرده و به مرور زمان، باید این بدهی‌ها تسویه شود.
هنوز گزارش جامعی از میزان استقراض دولت ابراهیم رئیسی منتشر نشده، اما انتشار اوراق قرضه طی هفت ماه گذشته کماکان ادامه داشته و از طرفی آمارهای بانک مرکزی ایران نشان می‌دهد از زمان آغاز به کار دولت رئیسی تا بهمن پارسال، بدهی دولت به بانک مرکزی حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان افزایش داشته است.
هنوز معلوم نیست سرنوشت بدهی‌های کلان دولت به کجا خواهد کشید، اما با ادامه تحریم‌ها انتظار نمی‌رود دولت از محل افزایش صادرات نفت و آزاد شدن دارایی‌های مسدود شده کشور بتواند بدهی‌های سررسید شده را پرداخت کند.
صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران قبل از تحریم‌های آمریکا روزانه ۲.۵ میلیون بشکه بود و پارسال به ۷۰۰ هزار بشکه رسید. آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد تغییر چندانی در میزان صادرات نفت ایران در سال جاری مشاهده نمی‌شود و از طرفی تنها مشتری نفت خام ایران نیز چین است که در ازای بخشی از نفت دریافتی از ایران، کالا تحویل می‌دهد و هیچ آماری درباره میزان پول تحویلی توسط پالایشگاههای چینی به ایران منتشر نشده است.
چین همچنین نفت ایران را از طریق واسطه‌ها خریداری می‌کند و در آمارهای رسمی گمرک چین ثبت نمی‌شود. در واقع نفت ایران تحت نام نفت عراق، عمان، امارات، اندونزی و مالزی راهی چین می‌شود و مکانیسم پرداخت‌ها نیز نامشخص است.
بلاتکلیفی در سرمایه مورد نیاز صنعت نفت
آخرین آمارهای رسمی منتشر شده در نهادهای رسمی ایران، مانند مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که خود شرکت نفت ایران حدود ۷۰ میلیارد دلار بدهی به بانک‌ها و دیگر نهادهای مالی کشور دارد.
از طرفی طی سه سال گذشته، سالانه حدود ۳ میلیارد دلار در حوزه تولید نفت و گاز کشور سرمایه‌گذاری شده؛ در حالی که سرمایه سالانه مورد نیاز برای این حوزه حدود ۲۰ میلیارد دلار است.
حدود ۸۰ درصد از میادین فعال نفتی ایران در نیمه دوم عمر خود هستند و طبق گزارش وزارت نفت ایران و اداره اطلاعات انرژی آمریکا سالانه ۸ تا ۱۲ درصد از تولید این میادین کهنه کاسته می‌شود.
همچنین میدان گازی پارس جنوبی که ۷۰ درصد گاز کشور را تامین می‌کند، از سال آینده وارد نیمه دوم عمر خود خواهد شد و هر سال ۱۰ میلیارد متر مکعب از تولید این میدان کاسته خواهد شد و به مروز زمان حتی شتاب افت تولید میدان بیشتر نیز خواهد شد.
این در حالی است که بر اساس ارزیابی شرکت ملی گاز ایران، تقاضای گاز کشور در سال‌های پیش روز نیز روند صعودی خواهد داشت و در صورت عدم رشد تولید، کسری گاز کشور بیشتر خواهد شد.
آقای اوجی در بخشی از سخنان روز سه‌شنبه خود به این موضوع نیز پرداخته و گفته است ۸۰ میلیارد دلار در مدت هشت سال در حوزه گاز باید سرمایه‌گذاری شود تا به ظرفیت ۱.۴ میلیارد مترمکعب تولید روزانه گاز برسیم.
وی با بیان اینکه سال گذشته، روزانه ۸۵۰ میلیون متر مکعب تزریق گاز شیرین به شبکه انجام شده است، افزود: به دلیل بالا بودن مصرف انرژی با کسری ۲۵۰ میلیون متر مکعب گاز مواجه بودیم.
