حیدر قلیخان غیایی شاملو معمار ایرانی و استاد دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران بود. او از مشاهیر ایل شاملو و خاندان غیایی شاملو، و همچنین یکی از پیشگامان معماری نوین ایران است. حسین امانت و عبدالعزیز فرمانفرمائیان از شاگردان او بودهاند.
وی در سال 1301(1922) در تهران و در خاندانی متمول و بانفوذ و با اصالت خان متولد گردید و رشد کرد. دبیرستان را در مدرسهی آلمانیها به پایان رساند و برای تحصیل در رشتهی معماری وارد دانشگاه تهران شد. او در سال میلادی از دانشگاه تهران در رشته معماری فارغالتحصیل گردید و در سال 1952 گواهی (DPLG) خود را از مدرسه هنرهای زیبای پاریس (بوزار) دریافت نمود. وی در همان سال، برنده جایزه "Prix de Vienne" گردید. پس از فارغالتحصیلی در سال 1331 (1952 م) به تهران بازگشت و دفتر شخصیاش را راهاندازی کرد. از آن به پس زندگی حرفهای او آغاز شد و تا زمان مرگش در سال 1364(1985) ادامه پیدا کرد.
ابوالحسن میرعمادی که از شاگردان و همکاران غیایی بوده است، از او به عنوان فردی با اندیشههای مدرن و باسواد یاد میکند. او میگوید امثال مهندس غیایی و مهندس محسن فروغی (که با یکدیگر شراکت داشتهاند) انسانهای بزرگی بودند؛ باسواد بودند و در عین حال به واسطه روابط و سمتهایی که از سوی حکومت و دولت داشتند، قدرتمند بودند.
غیایی پس از انقلاب 1357(1979) ایران، ابتدا به فرانسه مهاجرت کرد و چند سال بعد دفتر معماری جدیدش را به همراه فرزندان خود در شهر سانفرانسیسکو برپا نمود. او در 15 شهریور سال 1364(1985) در ویلای خانوادگی خود در آنتیب, جنوب فرانسه درگذشت.
غیایی در سال 1332(1953) دفتر معماری خود را در تهران تأسیس نمود و در خلال این سالها، پروژههای عمومی و خصوصی فراوانی را طراحی و اجرا کرد. در این بین عمده شهرت او به طراحی ساختمان مجلس سنا و تعدادی از مشهورترین سینماهای آن روزهای تهران از جمله سینما مولنروژ و سینما رادیوسیتی باز میگردد.
از پروژههای اجرا شده و طرحهای او میتوان به سینما مولنروژ (1956/1335)، ساختمان مجلس سنا با همکاری محسن فروغی (1332-1337/1953-1958)، هتل هیلتون تهران (1962/1341)، ایستگاه قطار تبریز، هتل دوسلدورف (هویزه)، خانهی غیابی، ویلای دریاچهی سوان، هتل رزیدانس (1965/1344)، ساختمان بانک رهنی، سینما درایواین پارس (1960/1339)، بیمارستان ارتش در لویزان، کازینو تهرانپارس، بیمارستان دانشگاه مشهد، ایستگاه قطار مشهد (1334/1955-1345/1966)، سینما رادیوسیتی (1958/1337)، و طرح کاخهای فرحآباد اشاره کرد.
او در سال 1974 میلادی به عنوان معمار سلطنتی و مشاور معماری شاه ایران برگزیده شد. وی همچنین به عنوان استاد در دانشگاه تهران به تدریس معماری پرداخت (آتلیه غیایی) و چندین نسل از معماران را آموزش داد.
مکتب و نگرش معماری
به طور عمومی پروژههای غیایی را میتوان مدرنیستی دانست. سبک بینالملل که در قالب سطوح بیتزئین سفید رنگ و الگوی هندسی منظم شبکهها نمود پیدا میکرد، ویژگی بسیاری از کارهای وی هستند. با اینحال در تعدادی از کارهایش از جمله ایستگاه راهآهن تبریز میتوان تمایلاتی به بومیسازی و اجتناب از تأکید صرف بر سبک بینالملل را مشاهده کرد که در استفاده از عناصر تزئینی، هرچند به شکل محدود، و نوعی تندیسگرایی نمود پیدا میکنند. این تندیسگرایی در طرح بنای ایستگاه راهآهن مشهد نیز قابل مشاهده است هرچند که نخستین حضور آن در کارهای غیایی را میتوان در دو ستون ساختمان مجلس سنا مشاهده کرد که گویی درهمپیچشی هستند از احجام مکعبی شکل با یکدیگر.
گزیدهی آثار:
*مجلس سنا (با همکاری آندره بلوک و محسن فروغی) این ساختمان پس از انقلاب 1357(1979) محل مجلس شورای اسلامی بود.
*ایستگاه راهآهن مشهد
*ایستگاه راهآهن تبریز (با همکاری فرناند پویون)
*سینما مولن روژ
*سینما رادیو سیتی
*درایوین سینما تهرانپارس
*هتل هیلتون (هتل استقلال فعلی)
*هتل کارلتون تهران
*هتل رویال رزیدانس
*کاخ فرح آباد
*بیمارستان مشهد
*بیمارستان لویزان
*خانه فرهنگ ایران در پاریس
خوابگاه دانشجویان در فرانسه (با همکاری محسن فروغی، کلود پاران، آندره بلوک و کامران سپهبدی)
یادش گرامی
Text written in Persian
Translation by Facebook
wiki
