غارهای
دربند رشی (۵۰°۳۶′ شمالی، ۳۹°۴۹′ شرقی) در
جنوب روستای رشی، بخش رحمتآباد و بلوکات، شهرستان رودبار، استان گیلان، و در ارتفاع حدود
۷۵۰ متر از سطح دریا واقع شدهاست. قلهٔ درفک با ارتفاع نزدیک به ۲۷۳۳ متر نیز در
این منطقه قرار دارد. این مکانهای باستانی شامل غار کویلگر با طول تقریبی ۶۰ متر
و غار جوکویله با طول تقریبی ۳۰ متر است که دهانه هر دو در جهت جنوب قرار دارد.
پیشینه مطالعات
غارهای
دربند رشی نخستین بار توسط ولی جهانی (باستانشناس) در سال ۱۳۸۴
شناسایی و بررسی شد.[۲] در
بررسی اولیه، قطعات سفال (هزاره اول پیش از میلاد) و بقایای استخوان جانوران و
انسان گردآوری شد. پروندهٔ ثبت غار نیز در مرداد ۱۳۸۴ با شماره ۱۳۲۱۹ به ثبت آثار
ملی رسید.
در
سال ۱۳۸۶، پژوهشگران موزه ملی ایران شامل فریدون بیگلری، سونیا شیدرنگ و ولی جهانی بررسیهای
تکمیلی انجام دادند. آنها علاوه بر بقایای جانوران، ابزارهای سنگی شامل یک ساطور، تراشه روتوش شده و ضایعات تراش سنگ را یافتند که مربوط به
دورهٔ پارینهسنگی قدیم بودند.[۳]
اولین
فصل گمانهزنی در اردیبهشت ۱۳۹۱ با سرپرستی بیگلری و معاونت ولی جهانی و همکاری
متخصصان میانرشتهای انجام شد. نتایج این بررسی شامل مجموعهای غنی از بقایای
باستانشناختی و دستساختههای سنگی بود که شناخت دورههای پیشاتاریخی ایران را
تسهیل کرد.[۴]
اهمیت
طبق
تاریخگذاری بقایای سنگواره و فناوری دستساختههای سنگی، غار در اواخر دورهٔ
پارینهسنگی قدیم (حدود ۲۰۰–۲۵۰ هزار سال پیش) و در دورهای نسبتا گرم و مرطوب
مورد استفادهٔ فصلی شکارگران عصر سنگ بودهاست. ساکنان غار حیواناتی چون گاو وحشی،
گون و بزکوهی را شکار میکردند و ابزارهای سنگی خود را از سنگهای آذرین و آتشزنه
میساختند. کشف بقایای گونهٔ منقرضشدهٔ خرس غار نشان میدهد که غار در فصول سرد
محل زمستانخوابی این گونه بوده است.[۵]
با
توجه به اهمیت تاریخی و طبیعی مجموعه، پیشنهاد ثبت آن در فهرست میراث جهانی یونسکو
مطرح شده است.[۶]
وضعیت موجود
این
غارها در درهٔ دربند و محدودهٔ جنگلهای هیرکانی واقع شدهاند و دارای چشمانداز
بکر و دستنخورده هستند. با وجود جاذبههای طبیعی، بازدید بدون مدیریت باعث انباشت
زباله، آسیب به پوشش گیاهی، یادگارنویسی بر دیوارهها و شکستن چکندههای طبیعی شده
است. همچنین جمعیت خفاشهای ساکن غار کاهش یافته است. اقدام اداره کل میراث فرهنگی
گیلان برای بهرهبرداری از غارها به عنوان رستوران و بازارچه صنایع دستی با انتقاد
رسانهها مواجه شد.[۷]
منابع
· بیگلری، فریدون، ولی جهانی، مرجان
مشکور، آلن آرگان، سونیا شیدرنگ و کمال طاهری، ۱۳۸۶، "غار دربند: شواهدی
نویافته از دوره پارینهسنگی قدیم در گیلان"، مجله باستانشناسی و تاریخ،
شماره ۴۱، صص ۳۰–۳۷.
· بیگلری، فریدون و ولی جهانی و دیگران،
۱۳۸۶، "غار دربند: کشف مدارک جدید از دورهٔ پارینهسنگی قدیم در غرب البرز،
استان گیلان"، مجموعه مقالات یازدهمین همایش انجمن زمینشناسی ایران، صص
۱۶۸۷–۱۶۹۵.
· بیگلری، فریدون، ولی جهانی و صارم
امینی، ۱۳۹۳، "گمانهزنی در مکان پارینهسنگی قدیم غار دربند رشی، رودبار،
گیلان"، مجموعه مقالههای کوتاه دوازدهمین گردهمایی باستانشناسی ایران، صص
۱۰۱–۱۰۴.
· Biglari, F., V. Jahani, 2011,
"The Pleistocene Human Settlement in Gilan, Southwest Caspian Sea: Recent
Research", Eurasian 8 (1-2): 3–28.
· Biglari, F. and Shidrang, S., 2006,
"The Lower Paleolithic Occupation of Iran", Near Eastern Archaeology
69(3–4): 160–168.
· بیگلری، فریدون، ۱۳۹۸، "استقرارهای
پارینهسنگی قدیم و میانی در شمال البرز و تالش، جنوب دریای کاسپین"، فصلنامه
پژوهش گردشگری ۱(2)، صص ۹۱–۱۰۶.
پیوند به بیرون
1.
«فهرست آمار رسمی
سازمان حفاظت محیط زیست». سازمان حفاظت محیط زیست. ۱۴۰۰. دریافتشده
در ۲۹ مه ۲۰۲۵.
2.
بیگلری، فریدون و ولی جهانی و دیگران، ۱۳۸۶،
"غار دربند: شواهدی نویافته از دوره پارینه سنگی قدیم در گیلان"، مجله
باستانشناسی و تاریخ، شماره ۴۱، صص ۳۰–۳۷.
3.
Biglari,
F. and Shidrang, S., 2006, "The Lower Paleolithic Occupation of
Iran", Near Eastern Archaeology 69(3–4): 160–168.
4.
بیگلری و همکاران، ۱۳۹۳، "گمانهزنی در مکان
پارینهسنگی قدیم غار دربند رشی، رودبار، گیلان"، مجموعه مقالههای کوتاه
دوازدهمین گردهمایی باستانشناسی ایران، صص ۱۰۱–۱۰۴.
5.
بیگلری، فریدون و ولی جهانی و همکاران، ۱۳۸۶،
"غار دربند: کشف مدارک جدید از دورهٔ پارینهسنگی قدیم در غرب البرز، استان
گیلان"، مجموعه مقالات یازدهمین همایش انجمن زمینشناسی ایران، صص ۱۶۸۷–۱۶۹۵.
7.
http://shabestan.ir/detail/News/1238875
- این صفحه آخرینبار در ۱۹ اکتبر ۲۰۲۵ ساعت ۱۷:۰۲ ویرایش شده است.
