مردن اندر حسرت فهم درست... کانت هم غم مولانا داشت ...چشمی بی خواب غم خیل خفتگان

روشن رائی برآمدن است از خامی  تحمیلی به خویش.  خامیِ  ناتوانیِ  درک و فهم بی هدایت دیگری.  وقتی تصنعی می شود که علت نه نبود فهم، بلکه فقد اراده و شهامت استفاده از فهم خویش بی رهنمود دیگری باشد.  "اندرز روشن رائی این است: شهامت خرد ورزی داشته باش!"  آزادی باید تا فکری پخته گردد، اما به هر سو بنگری دربست فقدانش بینی: " روشن رائی را هیچ  نیازی جز آزادی نیست، همان که کمترین زیان را برای همه دارد و منشورش کارگیری عقل است در همه امور.  ولی در همه سو می شنویم: بحث نکن!" فرمانده می گوید، "بحث نکن، تمرین کن!" مأمور وصول مالیات می گوید، "بحث نکن، بپرداز!" کشیش می گوید، "بحث نکن، ایمان داشته باش!"...

امانوئل کانت، در پاسخ به چیستی روشن رائی