بازار تبریز، بزرگترین بازار سرپوشیده جهان
شهر تبریز در طول تاریخ چندین بار به عنوان پایتخت انتخاب شده و در دوره قاجار محل اقامت ولیعهدان قاجار بود. از این‌رو این شهر محل زندگی و حکومت تعدادی از پادشاهان و بسیاری از رجال دولتی بوده است و آن صاحب‌منصبان در این شهر، عمارت‌ها و کاخ‌هایی را جهت سکونت خود و اطرافیانشان و ابنیه‌هایی را جهت اداره شهر و یا به صورت عام المنفعه ساخته بودند که شکوه و جلال بسیاری از آن عمارات و ابنیه‌ها در سفرنامه‌ها و تواریخ ذکر شده است. در ادامه این مجله به معرفی و جزئیات مربوط به بازار تبریز خواهیم پرداخت.
بازار تاریخی تبریز
بازار تاریخی تبریز با مساحتی در حدود یک کیلومترمربع بزرگترین بازار مسقف آجری جهان به شمار می‌رود. تبریز درگذشته به دلیل قرارگرفتن در مسیر جاده ابریشم مرکز مبادله کالاهای آسیایی و اروپایی بود و از مهم‌ترین مراکز بازرگانی آسیا به شمار می‌رفت و کاروان‌های تجاری از کشورهای آسیایی و اروپایی در آن رفت و آمد می‌کردند. «مجموعه بازار دارای 20 راسته بازار، 35 سرا و کاروانسرا، 25 تیمچه، 11 دالان و 12 مدرسه، 30 مسجد، 5 باب حمام و 5500 باب مغازه و حجره و فروشگاه بوده و 40 صنف از مشاغل را در برمی‌گیرد».
بازار تبریز دارای طاق‌های آجری بود، و حدود 3 سده پیش و پس از وقوع زمین لرزه تاریخی تبریز در سال 1194 قمری توسط نجف‌قلی خان دنبلی حاکم وقت تبریز بازسازی شده است. «راسته‌های اصلی این بازار توسط راسته‌های فرعی به هم متصل شده‌اند و در فضاهای بین آنها تیمچه‌ها و سراها بنا شده است. تقاطع راسته‌ها در سه راهی‌ها و چهارراهی‌ها را طاق‌های آجری گنبدی پوشانده است. بزرگترین گنبدبازار، گنبد تیمچه امیر و زیباترین نوع معماری آن تیمچه مظفریه است».
راسته‌های بازار تبریز
راسته‌های بازار تبریز عبارت‌اند از: بازارکفاشان (باشماخچی بازار)، بازار کلاه دوزان (بورکچی بازار)، قیز بستی بازار، بازار صادقیه، راسته بازار جدید، راسته بازار قدیم، یمنی¬دوز بازار، بازار سراجان، بازار میرابوالحسن، بازار شیشه‌گر‌خانه، بازار دلاله‌زن، بازار دوه‌چی، بازار رنگی (رهلی بازار)، بازار سرخاب، بازار صفی، بازار حرمخانه، کهنه بازار، بازار کره‌نی‌خانه و…
راسته کفاشان
تیمچه‌ها
تیمچه‌های معروف این بازار عبارت‌اند از تیمچه امیر، مظفریه، قندفروشان، حاج‌صفرعلی، حاج محمدقلی، بزازان، عباچی، صادقیه، میرابوالحسن، شعربافان، خان، شیخ کاظم، در عباسی، هاشمیه، حاج تقی، حاج علی اکبر، حاج رحیم، حاج ابوالقاسم، میرزا شفیع، اخلاقی، ملک، سه تیمچه حاج شیخ و…
تیمچه خرازی ها
تیمچه ملک
تیمچه مظفریه بازار تبریز
کاروانسراهای بازار
از کاروانسراهای این بازار می‌توان به کاروانسرای امیر، کاروانسرای میرابوالحسن، کاروانسرای کشمش‌چی‌لر، کاروانسرای حاج سید حسین و… اشاره کرد.
سراهای بازار
از سراهای معروف بازار تبریز می‌توان به سرای گرجی‌لر، سرای میرزامهدی، سرای حاج محمدقلی، سرای آقا، سرای میرزاشفیع، سرای میر اسماعیل، سرای آلمانی‌ها، سرای میرزاجلیل، سرای شیخ کاظم، سرای امیر، سراهای کوچک و بزرگ شاهزاده، سرای حاج علی اکبر، سرای دباغان، سرای حاج رسول، سرای در عباسی، صاحب دیوان، سرای کچه‌چیلر، سرای خان، سرای دو دری (ایکی قاپلار) و… اشاره کرد.
سرای امیر
دالان‌های بازار
از دالان‌های معروف بازار می‌توان به دالان خونی (قانلی دالان)، دالان میرزامحمد، دالان شعربافان، دالان خان، دالان حاج شیخ، دالان حاج علی اکبر، دالان دو دری، دالان حاج رحیم، دالان میرزا مهدی و… اشاره کرد.
دالان خونی (قانلی دالان)
مساجد بازار
از معروف‌ترین مساجد بازار می‌توان به مسجد جامع، مسجد خاله اوغلی، صاحب‌الامر، حاج صفرعلی، قیزیللی، شهیدی، حجه الاسلام، سیدتقی، مقبره، دباغ خانه، اشراقی، مفید آقا، صادقیه، 63 ستون، جمعه و… اشاره کرد.
مسجد جامع
مدارس بازار
از مدارس تاریخی واقع در بازار تاریخی تبریز می‌توان به مدارس طالبیه، جعفریه، اکبریه، صادقیه، حاج صفرعلی و… اشاره کرد. نام بازار تبریز در بسیاری از سفرنامه جهانگردان و کتاب‌های تاریخی ذکر شده است که به چندی از آنها اشاره می‌شود.
مدرسه طالبیه
نقل قول های افراد برجسته
بازار تاریخی تبریز در سال 1354 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران و در سال 1389 شمسی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
منبع:
درسواره
