حاج محمدتقی برخوردار (۱۳۰۳–۱۳۹۰) معروف به «حاجی برخوردار» از کارآفرینان موفق پیش از انقلاب بود. او به پدر صنایع خانگی ایران معروف است. عباس میلانی او را جزو ۱۰۰ ایرانی تأثیرگذار معاصر برشمرده است. او در ابتدا واردکننده باتری و تلویزیون شاوب لورنس بود ولی پس از آن با تأسیس کارخانجات قوه پارس (اولین تولیدکننده باتری در ایران)، پارس الکتریک (اولین تولیدکننده تلویزیون در ایران) و کارخانجات متعدد دیگر پا در راه تولید نهاد. فعالیتهای مهم اقتصادی وی تا سال ۱۳۵۷ در ایران ادامه یافت. سپس در جریان مصادرههای ابتدای انقلاب، تمامی کارخانجات و اموال برخوردار مصادره و در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت.[۲] در مجموعه کارخانجات متعلق به برخوردار بیش از ۲۰۰۰۰ تن کار میکردند.[۳]
دوران کودکی، نوجوانی و جوانی
حاج محمدتقی برخوردار در خانوادهای تجارت پیشه در یزد به دنیا آمد. بنا به روایتی خانواده او تا قرن نوزدهم میلادی زرتشتی بودند و سپس به اسلام گرویدند. خانواده او، خانوادهای بسیار مذهبی بودند و پدرش از تاجران بزرگ و متدین معروف شهر بود. از دوران جوانی در تجارت خانه پدر در یزد کار میکرد تا ۱۸ سالگی که جهت ادامه تحصیل به تهران آمد. او تمایل چندانی به تحصیل در دانشگاه نداشت و به کارهای دولتی نیز وارد نشد. در تهران حجرهای در سرای امید روبه روی مسجد شاه خرید و به تجارت پرداخت. او در ۳۳ سالگی ازدواج کرد. همسر او قبلاً ازدواج کرده بود و از ازدواج قبلی خود دارای فرزند بود. این امر با معیارهای آن روز جامعه همخوانی نداشت، امّا برخوردار به این مسایل توجهی نداشت.
شروع تجارت و تولید
او در ابتدا تنها به صادر کردن پسته اشتغال داشت. در همین زمان شروع به وارد کردن کالاهای مصرفی خانوادهها کرد. چون یکی از اقلام وارداتی او باتری بود، اولین قرارداد تولیدی خود را با شرکت ری او واک آمریکا بست و سپس بلافاصله شرکت قوه پارس را تأسیس کرد. بعد از آن نمایندگی لوازم خانگی رافائل را کسب کرد. در گام بعدی به ژاپن رفت و نمایندگی پنکه توشیبا را بدست آورد. حاجی برخوردار به عنوان یکی از کسانی که در هیئت امنای هاروارد تهران بود با دانشگاه هاروارد آمریکا قرارداد بست و نهادش را تأسیس کردند و یکی دو کلاس هم از آن فارغالتحصیل شدند که در واقع آنها فوق لیسانس مدیریت دانشگاه هاروارد را در تهران دریافت میکردند که حالا البته به دانشگاه امام صادق تبدیل شدهاست. برخوردارها هم به این مسئله واقف بودند. نکته جالبی که آدم دربارهٔ حاجی برخوردار مشاهده میکند، این است که گسترش صنایعاش هم افقی بود و هم عمودی. مثلاً وقتی کارخانه توشیبا را در ایران راه انداخت بعد از مدتی کارخانه چوب بری هم برایش خرید یا وقتی شرکت قالیبافی تأسیس کرد در کنارش کارخانه نخ ریسی هم راه انداخت و یک بانک هم برایش تأسیس کرد.
توسعه فعالیتهای تجاری
در حال حاضر فرزندان و خانواده محمدتقی برخوردار چندین شرکت معتبر و مطرح در زمینههای مختلف لوازم خانگی در ایران دارند.
انقلاب و مصادره اموال
به دنبال ملی شدن شرکتها و کارخانجات صنعتی ایران از جمله اموال محمدتقی برخوردار که بعدها در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت، او پیش از یک سالگی انقلاب، از ایران خارج شد و این هجرت تا سال ۱۳۷۰ ادامه داشت که به سودای بازپسگیری اموالش به ایران بازگشته بود. حاصل این بازگشت فقط بازپسگیری قطعاتی زمین در رفسنجان و استرداد منزل شخصیاش بود. تقریباً همه هم نسلان کارآفرین محمدتقی برخوردار در جریان مصادره اموالشان رخت خود را از ورطه هولناکی که ایران در آن قرار گرفته بود بیرون کشیدند اما حاج محمدتقی پس از ناکامی در بازپسگیری اموالش، در برابر این سوال که اگر امروز فعالیت تجاری را شروع میکردی چطور عمل میکردی این جواب را داده بود: یک شرکت تأسیس میکردم و آن را شخصاً اداره میکردم و در جهت گسترشش هیچ اقدامی نمیکردم."
محمدتقی برخوردار که تلاش ناموفق زیادی برای بازپسگیری اموالش داشت، در جلسهای با حضور مهدی بازرگان میپرسد: «ما چه گناهی کردهایم، تعداد زیادی کارگر تعلیم دادیم، تعدادی مهندس استخدام و مشغول کار کردیم؟»[۴]
درگذشت
برخوردار در سالهای پایانی عمر خود مبتلا به فراموشی شد و در نهایت در تاریخ ۴ مرداد ۱۳۹۰ در منزل شخصی خود در تهران درگذشت. وی را در آرامگاه خانوادگیش در بهشت زهرا به خاک سپردند.
یادمان
در سال ۱۳۸۸ کتاب زندگی و کارنامه حاج محمد تقی برخوردار- موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی از سوی نشر گام نو منتشر شد. این کتاب شرح حال فعالیتهای تجاری و صنعتی محمدتقی برخوردار، پدر صنعت خانگی مدرن در ایران است. زندگی و کارنامه وی میتواند برخی مشکلات توسعهٔ اقتصادی ایران را از نگاه فعالان اقتصادی نشان دهد ضمن آنکه الگویی بومی در مدیریت و کارآفرینی را نیز ارائه میکند.[۵][۶][۷][۸]
پانویس
- «حاج محمد تقی برخوردار نمادی از توسعه لوازم خانگی مدرن». یزد فردا. ۴ مرداد ۱۳۹۰. دریافتشده در ۵ مرداد ۱۳۹۰.
- افراد مصادره اموال شده پس از انقلاب ایران
- اهالی یزد
- درگذشتگان ۱۳۹۰
- زادگان ۱۳۰۳
- کارآفرینان اهل ایران
- کارآفرینان اهل یزد
- بنیانگذاران شرکت اهل ایران
- مدیران صنعتی اهل ایران
- بازرگانان اهل ایران
- خاکسپاریها در بهشت زهرا
- فعالان اقتصادی در ایران
- زادگان ۱۹۲۴ (میلادی)
- درگذشتگان ۲۰۱۲ (میلادی)
- دور از وطنهای اهل ایران
- اهالی تهران
