حسن عمید (زادهٔ ۱۲۸۹ در مشهد – درگذشتهٔ ۱۹ شهریور ۱۳۵۸)[۱] فرهنگ‌نویس، نویسنده و روزنامه‌نگار نامدار ایرانی است.[۱][۲] او نویسندهٔ فرهنگ عمید است که از پرکاربردترین فرهنگ‌های معاصر فارسی قلمداد می‌گردد.
زندگی و فعالیت‌ها
حسن عمید در نیمهٔ دوم سده ۱۳ هجری خورشیدی،[۳] در شهر مشهد چشم به جهان گشود.[۱] او تحصیلات خود را نیز در همان شهر انجام داد. عمید در جوانی عضو انجمن ادبی شد و کار روزنامه‌نگاری، نویسندگی و فرهنگ‌نویسی را از همان سال‌ها آغاز کرد. او در نشریهٔ خراسان مطلب می‌نوشت. از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های روزنامه‌نگاری حسن عمید در مشهد، سردبیری سالنامهٔ خراسان و روزنامهٔ طوس بود.[۳][۱] وی در سال ۱۳۱۳ چاپ روزنامه طوس را به صورت هفتگی در مشهد آغاز کرد.[۳] او سال‌ها در خراسان به پیشهٔ روزنامه‌نگاری‌اش مشغول بود.[۱]
به دنبال اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، که طی آن شهر مشهد به دست نیروهای اتحاد جماهیر شوروی افتاد، شوروی‌ها عمید را از مشهد اخراج و به تهران تبعید کردند. در پی این اقدام، عمید با دفتر نخست‌وزیری ایران نامه‌نگاری کرده و خواستار دادن اجازهٔ بازگشت به مشهد به خاطر گرفتاری‌های خانوادگی‌اش می‌شود که اسناد این نامه‌نگاری در کتاب «اسنادی از احزاب سیاسی در ایران (۱۳۲۰-۱۳۴۰هـ. ش)» به چاپ رسیده‌است.[۴]
حسن عمید چندین دهه از عمر خویش را صرف پژوهش دربارهٔ فرهنگ واژگان و فرهنگ‌نویسی کرد. او در این سال‌ها چندین فرهنگ واژگان فارسی نوشت که پرآوازه‌ترینشان، فرهنگ عمید است.[۱] عمید در سال ۱۳۵۵ خورشیدی، بابت واگذاری کلیه حقوق نشر همه فرهنگ‌هایش به عبدالرحیم جعفری، مالک و گردانندهٔ انتشارات امیرکبیر، یکی از بالاترین رقم‌های پرداخته‌شده به یک مؤلف ایرانی به‌عنوان حق تألیف مقطوع را، که برابر با یک میلیون تومان بود، دریافت کرد.[۲]
حسن عمید سرانجام در شهریورماه سال ۱۳۵۸ درگذشت.[۱]
آثار
در جدول زیر مهم‌ترین آثار حسن عمید در کنار سال نخست چاپشان فهرست شده‌اند:
| اثر | سال نشر | توضیحات |
|---|---|---|
| اسرار مانیتیسم |
| |
| بر خرابه‌های تخت جمشید | ۱۳۱۰ |
|
| سالنامهٔ خراسان | سال چهارم: ۱۳۱۶، سال پنجم: ۱۳۱۷ |
|
| غلط‌های فاحش فرهنگ‌های فارسی |
| |
| فرهنگ عمید | ۱۳۴۲ | در دو جلد |
| نیکوکاران | ۱۳۱۵ | بخش اول، محل نشر: مشهد |
| فرهنگ نو | ۱۳۰۸، ۱۳۳۳ |
|
| فرهنگ کوچک عمید |
| |
| فرهنگ مفصل عمید |
| |
| فرهنگ برگزیدهٔ عمید |
| |
| فرهنگ جیبی عمید | ۱۳۳۵ |
|
| فرهنگ دبیرستانی عمید |
| |
| فرهنگ تاریخ و جغرافیای عمید | ۱۳۴۷ |
|
| طب جدید |
|
منابع
- «فهرست اسناد کتاب «اسنادی از احزاب سیاسی در ایران (۱۳۲۰-۱۳۴۰هـ. ش)»»، انتشارات مرکز اسناد پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری اسلامی ایران بازیابی‌شده در دی ماه ۱۳۸۸.
