نگاهی به بقاع متبرکه و مکان های زیارتی شهرستانهای سمنان، مهدیشهر و سرخه
به گزارش خبرگزاری رضوی
از سمنان، ناشناخته ماندن این جاذبه ها و نبود اطلاع رسانی مناسب از
مسایلی است که موجب شده تا بسیاری از مسافران و زائران بدون اطلاع از این
جاذبه های مذهبی از این استان تنها به عنوان معبر برای رسیدن به مشهد مقدس
استفاده نمایند.
گزارش زیر نگاهی کوتاه به برخی از این اماکن مذهبی در شهرستانهای سمنان، مهدیشهر و سرخه دارد.
آستان مقدس امامزاده علی بن جعفر(ع) سمنان
امامزاده علی بن جعفر (ع) فرزند امام جعفر صادق (ع) و برادر بزرگوار حضرت امام موسی کاظم (ع) است.
این بقعة متبرکه در خیابان شهید رجایی سمنان واقع شده و مساحت فعلی مجموعة عرصه و اعیانی امامزاده حدود سه هزار و 500 مترمربع بوده و مساحت بقعه 40 و مساحت کل بنا 550 مترمربع است .
مرحوم آية الله علامه حائری مازندرانی دربارة نسبت این بزرگوار تحقیقاتی کرده و نتیجة تحقیق خود را با قصیده ای به عربی سروده و در لوحی ثبت کرده که مفاد آن چنین است: «علی بن جعفر ( به اتفاق علمای رجال ) از فقهای جلیل القدر و ثقات عظیم الشأن است ، چنانچه شیخ جلیل محدث نوری در مستدرکات فرموده بین سیادت و فضل و جلالت و کثرت روابط و اشتهار چهار امام را درک کرده، یعنی برادرش موسی بن جعفر (ع) و حضرت علی بن موسی الرضا (ع) و حضرت جواد (ع) و حضرت هادی (ع) و کتاب او اصول معتبر و مشهور است که از برادرش امام موسی کاظم (ع) روایت می کند.»
مجلسی اول و ثانی فرمودند: «فضل و جلالت وی بزرگتر از آن است که محتاج به بیان باشد. ظاهراً آن حضرت در زمان حضرت امام علی النقی (ع) به ایران مسافرت کرده، پس از ورود به قم و مدتی در آنجا جهت زیارت مرقد حضرت علی بن موسی الرضا (ع) به طوس عزیمت می نماید، در سمنان نیز مدتی توقف کرده از سادات ابوالفضلی و سجادی، بخصوص از امامزاده اشرف و زین العابدین علی صالح، دیدن می کند و به روایتی در مراجعت از طوس در سمنان فوت کرده و در این محل مدفون شده است.
ساختمان این بقعة متبرکه شامل گنبد ، ایوان و حرم و دو سالن بزرگ در طرفین بقعه است که اخیراً نسبتبه بازسازی و کاشیکاری گنبد و دو سالن طرفین بقعه و تعمیرات مهتابی و راهروها اقدام شده است . بنای اصلی بقعه ، که رو به مشرق است ، بر روی صفه ای بزرگ قرار دارد.
بناي بقعه به شماره 2339 در تاريخ 8/3/78 در فهرست آثار تاريخي به ثبت رسيده است.
صحن امامزاده تقریباً مربع شکل به ضلع 55 متر ، که به وسیلۀ یک راهرو به حیاط کوچک کنار بقعه راه می یابد و از آنجا به سمت جنوب درب دیگری اخیراً نصب شده که به خیابان شهید شیخ فضل الله نوری باز می شود.
صحن ها ، صفه ، سالن ، راهرو ، مهتابی محل دفن اموات بوده و به صورت گورستان عمومی است. در سالن دست راست حرم ، صورت قبر بزرگ و سنگی قرار دارد که مردم سمنان آن را متعلق به اباصلت ، شاگرد علی بن جعفر(ع) می دانند .
هر هفته هزاران نفر به این مکان مقدس آمده و به زیارت حضرتش می شتابند . این بقعۀ مبارکه توسط هیئت امناء که از طرف سازمان اوقاف و امور خیریه منصوب شده اند اداره می شود.
آستانة مبارکۀ حضرت علی اشرف (ع)
حضرت امامزاده علي اشرف از نوادگان حضرت امام زين العابدين (ع) است. بقعه متبركه حضرتش در محلات خیابان امام حسین (ع) زاوقان و در غرب شهر سمنان واقع شده است.
نام شريفش علی اشرف، فرزند عمر اشرف بن امام زین العابدین (ع)، از علماء علم حدیث بوده است. وی جد اعلی مادری سید مرتضی و سیدرضی است و ناصر کبیر، پادشاه دیلم و طبرستان فرزند اوست.
عمر اشرف پدرعلی اشرف از روحانیون و عباد و زهاد عالیقدر بود. مادر امامزاده اشرف، ام سلمه دختر حضرت امام حسن (ع) است. بنابراين علي اشرف از طرف مادر حسني و از طرف پدر حسيني است.
شیخ مفید دربارة علی اشرف می گوید: «او فاضل جلیل، پارسا، باسخاوت و متولی صدقات حضرت رسول (ص) و حضرت علی (ع) بوده است.»
صاحب کتاب بحرالانساب در ذکر اولاد حضرت امام زین العابدین (ع) می نویسد: « ... اما رضی و اشرف در شهر سمنان افتادند و در محلۀ زاوقان وطن ساختند و ذریات ایشان بسیار شد به القاب حسینی».
بناي بقعه شامل حرم، رواق، ايوان و صحن و گنبد است. حرم مطهر به صورت محوطه چهارگوشی است به ضلع 5/4 × 5/4 متر که در سال 64 پس از ساخت و نصب ضريح فلزي مشبك نفيس اقدام و ضمن ساخت درب چوبي بزرگ و بازسازي قبر با سنگ مرمر در قسمت جلوي درب ورودي به داخل حرم توسعه يافته نصب شده است.
در طرفين حرم دو رواق وجود دارد كه رواق سمت چپ حرم را اطاقی به طول 7 متر و عرض چهار متر و رواق سمت راست مستطیل شکل كه درب جديدي نيز در ضلع شمالي آن نصب و آن را به گورستان جديد ارتباط داده است اراي طول 6 متر و عرض 5/3 متر است. اين رواقها به دو گوشواره طرفين ايوان باز مي شود. در چهار گوشۀ حرم چهار تربنه و در چهار ضلع حرم چهار طاقنما دیده می شود که گنبد بر روی آن ساخته شده و بر وسط طاقنماهاي بالاي حرم پنجره هايي براي نورگيري تعبيه شده است كه نسبت به تعميرات اساسي و همچنين آئينه كاري حرم مطهر در سال 1378 اقدام شده است.
صحن امامزاده مستطیل شکل، به طول 27 متر و عرض 18 متر است و محل دفن اموات و شهداي گرانقدر محلات سمنان مي باشد، به همين دليل هرهفته تعداد زيادي از زائرين و خانواده هاي معظم شهداء به خصوص در ايام تعطيل به زيارت امامزاده علي اشرف مي شتابند.
بنای امامزاده با شماره 2420 در تاريخ 1/6/78 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
بقعة متبرکۀ علویان (ع)
در غرب شهر سمنان و در منطقه محلات واقع در بلوار علويان، بقعۀ بزرگ و تاریخی وجود دارد که به امامزاده علوی معروف است.
.jpg)
با تحقیقاتی که از سوی مرحوم آية الله علامه حائری مازندرانی دربارۀ سلسله نسب مدفونین این بقعه صورت گرفته و در لوحه ای ثبت و در حرم مطهر نصب شده، مدفونین این بارگاه را 10 تن ذکر کرده که هشت تن آنها در داخل بنا و دو تن دیگر در خارج و در صحن شرقی دفن شده اند که اسامی آنهائي كه در داخل بقعه مدفونند عبارتند از:
1 ـ عبید الله بن حسن ، که با سایر سادات علوی در گرگان مجتمع بوده و به بلاد قومس مخصوصاً سمنان که در آن زمان مأمن سادات ابوالفضلی و سجادی بوده ، آمد و چندی نیز قاضی القضاة حرمین بود . وی در سال 204 و 205 هجری به سمت امیر حجاج منصوب و به حج مشرف گردیده است . سال وفات نامبرده باید پس از بازگشت از حج ، یعنی سال 205 هجری قمری به بعد باشد .
2 ـ عبید الله بن عباس ثانی ، فرزند حسن بن عبید الله بن ابوالفضل العباس (ع) و برادرزاده عبید الله بن حسن.
3 ـ قاسم بن علی اشرف ، فرزند امام زین العابدین (ع) و برادر ناصر کبیر پادشاه طبرستان و دیلم .
4 ـ عبید الله اعرج بن حسین اصغر بن امام زین العابدین (ع)) یکی از سادات جلیل القدر و نام آور زمان خود بوده است. گویند ابوالعباس سفاح هشتاد هزار دینار مقرری برای وی تعیین کرده بود. در بارۀ وفات وی روایت مختلفی وجود دارد، عده ای معتقدند وی هنگام بازگشت از خراسان با فرزندش زین الدین علی صالح ، پس از ملاقات با ابومسلم خراسانی در امروان دامغان فوت می کند و زین الدین جسد پدر را به محلات سمنان (زاوغان) می آورد، برخی عقیده دارند که ابومسلم به وسیلۀ زهر وی را شهید کرده است، ولی صاحب کتاب «استظهار» می نویسد: «زین الدین جلوتر از پدر به قریۀ زاوغان می رسد و خبر مرگ پدر را بعداً به او اطلاع می دهند.»
5 ـ ابو جعفر محمد ، فرزند قاسم بن علی اشرف ، از فقها و زهاد و عباد بوده . وی از ترس معتصم به خراسان آمده و در آنجا چهل هزار نفر با وی بیعت کردند ، ولی عبدالله بن طاهر به دستور خلیفۀ عباسی وی را دستگیر و به سامراء اعزام داشت و در این شهر به امر خلیفه وی را در برج معتصم ، که امروز نیز وجود دارد، زندانی کردند.
عده ای از مریدان وی او را آزاد ساخته و به زاوغان امروز ، که از گزند خلفای عباسی در امان بود ، آوردند.
6 ـ عبدالله بن عبید الله اعرج ، برادر زین الدین علی صالح .
7 ـ عبد الله بن حسین اصغر ، برادر عبید الله اعرج .
8 ـ قاسم بن عبد الله بن حسین اصغر .
و دو تن به نام قاسم بن علی بن حمزه اکبر بن حسن بن عبد الله بن حضرت عباس (ع) و قاسم فرزند عبید الله بن حسن ، از علمای عالیقدر و از اصحاب فاضل حضرت امام حسن عسگری (ع) و نمایندۀ آن حضرت در خراسان ، گرگان و قومس بوده و در عسگریه نیز نشو و نما کرده، به طوری که در این دیار به نام « عسگری » معروف گردیده و داراي مقبره اي جداگانه در صحن شرقي هستند و ساختمان جديد آن نيز در دست ساخت است .
ساختمان اصلي بقعه متبركه به صورت یک چهارضلعی بزرگ است که از حرم ، گنبد و دو ایوان شرقی و غربی تشکیل شده است. در این بنا کتیبه و یا سنگ نبشته ای که دال بر تاریخ ایجاد بقعه باشد، وجود ندارد. لیکن برابر شواهد موجود ، بقعۀ علویان را می توان در زمرۀ یکی از آثار تاریخی دورۀ قاجاریه به حساب آورد که در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است و به شماره 2422 در تاريخ 1/6/78به ثبت آثار تاريخي رسيده است.
بقعۀ متبرکۀ امامزاده سید زین الدین (ع)
در 200 متری شمال شرقی امامزاده اشرف سمنان واقع در خيابان امام حسين (ع) زاوقان محلات بقعۀ دیگری مشهور به سید زین الدین وجود دارد و تا چند سال پیش که از شجره نامۀ وی اطلاع صحیحی در دست نبود ، وی را به نام «زین الدین مهدی » می خواندند. ولی به طوری که از تحقیقات مرحوم علامه حائری بر می آید، نام اصلی مدفون این بقعه زین الدین علی صالح، فرزند عبیدالله اعرج بن حسین اصغر بن امام زین العابدین (ع) است.
نجاشی در کتاب رجال خود چنین می نویسد: « علی صالح در عصر خود اعبد و ازهد آل ابی طالب بوده و اختصاص به امام موسی کاظم (ع) و امام رضا (ع) یافته و کتاب بزرگی در حج نوشته که تمامی آن را از موسی بن جعفر (ع) روایت کرده است.»
قاضی نورالله شهید می گوید: «علی صالح در التزام حضرت رضا (ع) به خراسان رفته ، وی دارای دو سلسله اولاد بوده که یک سلسله در عربستان اقامت داشته و سلسلۀ دیگر از دختر خواجه ملک محمد مدح خان زاوغانی بوده و سه فرزند وی از این دختر معروف و مشهور می باشند . اولی سید ضیاءالدین محمد ، که جانشین پدر و بانی مسجد جامع زاوغان می باشد . دوم میر قوام الدین، که در آمل بارگاه معتبری دارد و سومی حسین کیا ، که احتمالاً در زاوغان مدفون است.
سید زین الدین ظاهراً تا سال 150 هجری قمری در زاوغان سکونت داشته و در همان سال به عراق و مدینه رفته و مدتی در آنجا زندگی کرده و در سال 201 هجری در سن 9 الی 10 سالگی همراه حضرت ثامن الائمه علی بن موسی الرضا (ع) به خراسان رفته و در سفر برگشت خود به سمنان وفات یافته و در آرامگاه کنونی دفن شده است.
آرامگاه سید زین الدین علی صالح قبلاً به صورت بنای خشتی نیمه ویران بود و از ایوان و گنبد و حرم تشکیل یافته است .
اطاق حرم مربع شکل و به ضلع پنج متر است. در ضخامت دیوارهای چهارگانه راهروهایی هم عرض درب های بقعه با طاق گهواره ای بلند ساخته شده است که راهروهای شمالی و جنوبی و غربی به وسیلۀ درب های چوبین به بیرون راه می یابد ، ولی درب راهروی شرقی از طرف خارج دیواری کشیده اند .
در چهار گوشۀ محوطه چهار فیل پوش کوچک و ظریف قرار دارد که بر خلاف بقاع دیگر از پایین شروع شده و به کمک چهار طاقنمای توگود و عمیق پایه ساقۀ گنبد را می سازد .
نمای خارجی گنبد دارای دو ساقۀ دو طبقه است و کاسۀ گنبد به صورت مخروط کوچک بر روی ساقۀ دوم قرار دارد . در طاقنماهای بالای درب ورودی ، پنجره هایی تعبیه شده که روشنایی داخل بقعه را تأمین می کند . در وسط حرم و زیر گنبد ، ضریح آهنی سبز رنگی به ابعاد 140×210 قرار دارد که به صورت نرده یا میله های باریک و جالب می باشد . داخل حرم قسمت تحتاني به ارتفاع 40/1 سنگ كاري و بقيه را با گچ سفید کرده اند و فاقد هر گونه تزییناتی است .
ایوان بارگاه رو به مغرب ساخته شده و بیش از 4 متر ارتفاع دارد . طاق آن قوسی شکل و فاقد پشت بغل است. در سمت راست داخل ایوان اطاقی برای سکونت خادم بقعه بنا شده است.
بقعه متبرکۀ امامزادگان سید رضا و سید علی اکبر (ع)
.jpg)
در سمت راست جادۀ قدیم سمنان ـ تهران و در محل دهستان لاسجرد، بنای امامزاده ای مشاهده می شود که به نام امامزاده سید رضا و سید علی اکبر، از اولاد حضرت امام موسی کاظم (ع) مشهور است.
بر اساس مکاتبات انجام شده در سال 1375 از سوی هیئت امناء با آستان قدس رضوی، مرکز کل اسناد آستان قدس رضوی بر اساس منابع معتبر از کتب رجال و انساب و منابع امامزاده شناسی تحقیقات خود را به شرح ذیل اعلام فرمودند: امام زاده سيدرضا فرزند سيدرحيم بن حسين بن علی بن سید محمد ... حسن بن امام موسي كاظم (ع) و امامزاده سيد علي اكبر فرزند سيد مرتضي بن سید محمد ... حسن بن امام موسي الكاظم (ع) و در روستای لاسجرد سمنان (لاسگرد قدیم) مدفون و دارای حرم و ایوان و ضریح چوبی است که در شرح ماجرا اعلام فرمودند بر اساس اسناد و مدارک موجود جنگی بین حکام وقت منطقه معروف به محمد و سیاه گوش که با هم متحد شده بودند از یک سو و امامزادگان سیدرضا و سیدعلی اکبر از سوی دیگر در می گیرد و امامزادگان را در همین منطقه (لاسجرد فعلی) به شهادت می رسانند که تاکنون بارگاه مقدسشان قبله حاجات و زیارتگاه عموم مومنین و مسافرین است.
امامزادۀ مزبور در سیصد قدمی کاروانسرای شاه عباسی ، در یک حیاط وسیع ، که دارای قبور زیادی است ، واقع شده است
مرحوم اعتماد السلطنه در هنگام سفر خود به لاسجرد ( لاسگرد ) از این بقعه دیدن کرده می نویسد: « در سمت شرقی تل بزرگ لاسگرد و به فاصله سیصد قدم بقعه ای است که گویند سیدرضا از اولاد حضرت امام موسی کاظم (ع) در اینجا مدفون است.»
نمای امامزاده در گذشته شامل حرم و گنبد و دو ایوان غربی و شمالي و متصل به بقعه و فاقد هرگونه تزئینات و نماي خارجي بقعه نيز به شكل مكعب مستطيل بوده كه كلاً تخريب و توسط هيئت امناء نسبت به تجديد بناي بقعه و ابنيه اطراف آن با زيربناي 690 متر مربع در كنار جاده اصلي سمنان ـ تهران كه شامل حرم ، ايوان ، حسينيه (نمازخانه) صحن شهداء موزه ، زائر سرا ، رستوران و ... در سه فاز در دست ساخت دارد.
بقعۀ متبرکۀ امامزاده ابراهیم و اسماعیل (ع)
بقعۀ ابراهیم و اسماعیل در خیابان امام خمینی (ره) سمنان واقع شده است.
مقبرۀ مذکور در گذشته دارای صحن بزرگ و مشجر بوده و در وسط گورستان واقع شده بود ، ولی در اواسط سلطنت رضا شاه به واسطۀ احداث خیابان اصلی شهر ، به کلی ویران شده است.
بنای کنونی بقعۀ ابراهیم اسماعیل متشکل از یک اتاق کوچک مستطیل و یک ایوان است.
در وسط حرم، ضریح فلزي مطلا به ابعاد 2×1 و بلندي 50/1 بر روی قبر بازسازي شده واقع است. پنجرۀ بزرگ آهنی، که در قسمت بالای آن هلالی شکل می باشد و رو به خیابان باز می شود، تقریباً به اندازه عرض و بلندی طاق است.
داخل آرامگاه را با گچ سفید کرده اند و فاقد هر گونه کتیبه و کاشیکاری است و فقط چند پرچم و يك لوستر بزرگ تزیینات داخل حرم را تشکیل می دهند.
سقف حرم از دو گنبد کم خیز به وجود آمده است. تزیینات نمای جنوبی بقعه منحصر به پشت بغلهای کاشیکاری طرفین پنجره و تزیینات آجری بالای سردر می باشد که در سال های اخیر انجام شده است.
ایوان نسبتاً زیبای بقعه رو به شمال و در بازار شیخ علاءالدوله واقع شده، ایوان مذکور تقریباً به ارتفاع 5 متر است که دارای مقرنس کاری ساده ولی بسیار جالب است.
در جلوی ایوان درب هاي فلزي و مشبک تقریباً بلندی قرار گرفته است که ایوان را از بازار جدا می کند. به طور کلی مجموعۀ حرم به اندازۀ 5/1 متر از کف خیابان امام خمینی و نیم متر از بازار فوق الذکر بلندتر است.
روبروي امامزاده ، كاروانسراي مخروبه اي وجود داشته كه احتمالاً محل سكونت زائران اين بقعه بوده است .
بقعۀ متبرکۀ امامزاده علمدار
امامزاده علمدار در كنار بلوار حکیم الهی سمنان و نزدیکی میدان امام خمینی (ره) قرار دارد كه از نوادگان امام زين العابدين (ع) است .
در خصوص نسب و تاريخ زندگاني مدفون اين آرامگاه مرحوم صنیع الدوله در کتاب مطلع الشمس جلد سوم می نویسد : ‹ بیرون از دروازۀ عراق مقبره ای است ، گویند این بقعه متعلق به پیر حسین ، علمدار حضرت رضا (ع) است. ›
عده ای معتقدند که در هنگام مسافرت حضرت رضا (ع) از مدینه به مرو، در سال 198 هجری قمری ، پیر حسین علمدار نیز جزو ملتزمین رکاب ایشان بوده و وقتی به سمنان می رسند پیر حسین علمدار فوت می کند و در محل کنونی دفن می شود .
عده ای دیگر را عقیده بر این است که علمدار یکی از مجاهدان و سرداران ملی سمنان در موقع حملۀ مغول به شهر سمنان می باشد و می گویند: هنگامی که خبر حملۀ سپاه ویرانگر و خونخوار مغول از طرف دامغان به سمنان می رسد، پیر حسین علمدار به اتفاق پیر نجم الدین دادبخش، کفن پوشیده و مردم را به دفاع تشویق کرده و خود پیشاپیش مردم به حرکت درآمدند، ولی مقاومت دلاورانه مردم شهر در هم شکست و مغولان پس از ورود به شهر به قتل عام مردم بیگناه مشغول شدند. در این میان پیر علمدار و پیر نجم به شهادت مي رسند و بعد از عزیمت مغول به سوی خوار(گرمسار) ، افرادی که از قتل عام جان سالم بدر برده بودند، جنازۀ پیر حسین علمدار را جلو دروازۀ عراق و جسد پیر نجم الدین را در دروازۀ خراسان دفن کردند و آرامگاههایی بر تربت آنها ساختند.»
لیکن چنان که از کتیبۀ شمالی نمای خارجی بقعۀ علمدار مستفاد می شود، پیر حسین یکی از نواده های امام زین العابدین(ع) است و با توجه به این که سمنان در زمان خلفای عباسی پناهگاه سادات سجادی بوده، این سند بیشتر مقرون به صحت است. به طوريكه مرحوم آيت الله علامه حائري در 29 صفرالمظفر 1373 از كتاب مستطاب بحرالانساب معين و مبرهن در شجره امامزاده زكريا (ع) فرمودند: علمدار فرزند حسين اصغر ابن امام زين العابدين (ع) است و از طرفي ديگر در زيارتنامه موجود در امامزاده كه مفاد آن در سنه 29 صفرالمظفر 1385 هجري قمري به تأييد حضرت آيت الله علامه حائري رسيده نام صاحب بقعه را امامزاده علمدار (ع) فرزند حسين اصغر ذكر كرده و بارگاه حضرت حسين اصغر كه فرزند حضرت امام زين العابدين(ع) مي باشد در شهرستان سبزوار است.
بقعۀ متبرکۀ سید رضي(ع) (سيد المرسلين)
امامزاده سید رضي در جوار برج چهل دختر و در کنار بلوار حکیم الهی سمنان قرار دارد. برابر تحقيقات بعمل آمده وی از نواده های امام زین العابدین(ع) به نام سيد رضي بن جعفر بن علي بن الحسين (ع) است و با توجه به اینکه در اعصار مختلف، بخصوص عهد خلافت عباسیان، زاوغان مکانی امن برای سادات سجادی بوده است ، بعید به نظر نمی رسد که امامزاده مذکور یکی از سادات سجادی باشد.
به عقیدۀ نگارنده كتاب آثار تاريخي سمنان این بقعه متعلق به سید رضی، نوادۀ علی اشرف فرزند عمر اشرف است.
بقعۀ سید رضي شامل بنای کوچک و مستطیل شکلی بود که چندان قدیمی به نظر نمی رسيده كه در سال 1375 با اخذ مجوز از سازمان اوقاف به منظور تعريض خيابان حكيم الهي نسبت به تخريب بقعه و جابجايي مرقد مطهر به چند متر پائين تر اقدام و از سوي اداره كل اوقاف و امور خيريه استان با همكاري شهرداري نسبت به احداث ساختمان جديد بقعه متبركه شامل حرم ، ايوان ، گنبد و سرويس هاي بهداشتي و نماز خانه جنب آن اقدام کرد.
بقعۀ متبرکۀ پیغمبران
.jpg)
این بقعه در 18 کیلومتری شمال شرقی سمنان و برفراز کوه مرتفعی واقع شده است زائريني كه قصد رفتن به محل اين بقعه را با وسيله نقليه دارند پس از پيمودن 27 كيلومتر با اتومبيل و گذشتن از چند كلاته و مسير رودخانه و جاده خاكي پرپيج و خم به پاي كوه مرتفعي مي رسند كه زائرين بايد اين قسمت را تا فراز كوه كه محل مقبره است با اسب و الاغ و يا پياده طي نمايند.
در سالهاي اخير هيئت امناء با همكاري برخی از دستگاههای اجرایی نسبت به احداث جاده جديد از پاي كوه تا محل بقعه اقداماتي کرده است.
با توجه به كتيبه موجود در ايوان شرقي و همچنين اعتقادات مردم سمنان، صاحب مدفون در بقعه دو نفر به اسامي "سام" و "لام" از فرزندان حضرت نوح پيغمبراند كه مشهور به "سام النبي" و "لام النبي مي باشند. بقعه متبركه داراي گنبد مخروطي شكل به شعاع 20 متر و با گريو كوتاه كه ارتفاع آن از سطح بام مقبره حدود 5/4 متر مي باشد كه فاقد كاشي بوده و سطح آن اخيراً با گچ سفيدكاري شده است.
حرم به صورت مربع شكل به ضلع 5/5 متر است كه در وسط ضريح فلزي سبز رنگ مشبك به طول 3 متر وعرض 2 و به ارتفاع 2 متر بر روي قبر بازسازي شده با سنگ مرمر قرار دارد و روي آن را با پارچه سبز رنگ پوشانيده اند .
در سمت جنوب و شرق بقعه بيرون مقصوره دو ايوان و دو پيش فضا وجود دارد و دو طرف ديگر آن پرتگاه و دره مي باشد.
در ايوان شرقي بقعه، كتيبه اي مشاهده مي شود كه مفاد مطالب نوشته شده بر روي آن چنين است: "در بيان نسب شريف پيغمبران سيم و لام (ع) بدان كه دو بزرگوار دو پيغمبرند از نسل نوح ، يكي سام و يكي لام پسران عراق بن عالم بن سام بن نوحند، بناي سمنان از ايشان شده. از راه البرز به سمنان آمده و قلعه جنبدان و اسفنجان و ناسار و كوشمغان و زاوغان (اسامي محلات قديمي) را بنا نهادند و بعضي از مردم سمنان از نسل سام و لامند و وجه تسميه سمنان آن است كه باعث آن سمنك پيغمبر شده و اين كوه را سيمنك مي نامند."
بقعۀ متبرکۀ سید جلال(ع)
بقعه امامزاده سید جلال ، در داخل کوچه فرعی محلۀ زاوغان سمنان و در 40 متري خيابان امام حسين(ع) محلات و در شمال بارگاه سید زین الدین علی صالح قرار دارد . وی یکی از معصوم زادگانی است که چون بقیۀ سادات سجادی و ابوالفضلی به زاوغان آمده و در این محله ساکن شده است.
بقعه داراي حرم ، گنبد ، ايوان و حياط مي باشد . اتاق حرم به ابعاد 4×5/4 متر و 80 سانتيمتر از سطح كوچه گودتر است و با دو پله به كوچه مرتبط مي شود.
در وسط اتاق ضريح فلزي به ابعاد 60/2×30/1 و بلندي 2 متر كه بر روي آن پارچه سبز رنگ و جلوي آن زيارتنامه قرار دارد. اطراف حرم از كف زمين به ارتفاع 15/1 سانتيمتر سنگ كاري و بقيه سفيدكاري شده و فاقد هر گونه تزئين مي باشد.
در ضلع غربي حرم مطهر مسجدي به ابعاد 25/4×5/8 متر جهت اسكان زائرين ساخته شده است.
ايوان كوچك بقعه كه داراي عمق 60/2 و دهنه 30/3 و ارتفاع 3 متر در سال 1375 مرمت و بازسازي و كاشيكاري و گنبد مخروطي آن با آجر ساخته شده است. مساحت بقعه متبركه 70 متر مربع و به صورت متصرفي زير نظر اداره كل اوقاف و امور خيريه استان اداره مي شود.
بقعة متبركة چهلتن ( امامزاده اظهر بن امام زين العابدين (ع) )
در فاصله چهار كيلومتري شهر سمنان در دهستان چاشم بخش مهديشهر در روستاي درجزين آرامگاهي وجود دارد كه به چهلتن معروف است. فاصله محل وقوع بقعه تا ابتداي جاده اصلي سمنان ـ مهديشهر حدود نيم كيلومتر است.
صاحب كتاب بحر الانساب در ذكر اولاد حضرت امام زين العابدين (ع) مي نويسد:" ... اما اظهر بن حضرت امام زين العابدين (ع) را در شهر درجزين شهيد كردند." بنابر اين صاحب آرامگاه از نوادگان حضرت امام زين العابدين (ع) امام چهارم شيعيان است.
مردم سمنان در مورد اين بقعه و همچنين بقعه سي سر سمنان داستاني را نقل مي كنند كه مضمون آن چنين است: گويند در زمان خلافت مأمون يكي از سادات علوي ، مورد تعقيب عمال بني عباس قرار مي گيرد، وي از ترس جان خود به اين ديار مي آيد و در سمنان نيز چون مأمورين خليفه را در تعقيب خود مي بيند از يك بيراهه راه خود را به طرف شمال سمنان ادامه مي دهد و به روستاي درجزين مي رسد و وارد يكي از باغ هاي خارج روستاي درجزين كه عده اي از كشاورزان مشغول زراعت بودند به آنان پناه مي برد و داستان تعقيب خود را ازطرف عمال بني عباس شرح مي دهد.
چون اهالي درجزين شيعه اثني عشري بوده اند، قدمش را گرامي داشته و از آنجايي كه هر لحظه انتظار آمدن مأمورين جهت دستگيري وي وجود داشت، براي نجات وي فكري انديشيده و او را در بين خود با لباس دهقانان ملبس نموده و جاي مي دهند. وقتي عمال بني عباس از راه مي رسند و به تحقيق و تفحص مي پردازند زارعين از وجود چنين شخصي اظهار بي اطلاعي نموده و از معرفي وي خودداري مي كنند تا سرانجام سربازان خليفه همه آنان را كه جمعاً 40 نفر بوده اند به طرز فجيعي به قتل رسانده و سر آنها را از بدن جدا كرده و سرهاي آنان را در رودخانه رودبار كه از روستاي درجزين عبور مي كرده مي اندازند، در نتيجه 30 سر از چهل سر به آب داده شده در محله جنبدان بدست مي آيد و در محل سي سر فعلي دفن مي شود و 9 سر ديگر آنان نيز در محله ناسار (بازار بالا) بدست مي آيد و يك سر ديگر در جريان آب ناپديد مي شود.
پس از آن اهالي درجزين نسبت به دفن چهل نفر از شهداي اين واقعه كه سر در بدن نداشتند. در اين مكان به خاك سپرده و براي آنها گنبد و بارگاه كوچكي با خشت و گل بنا نموده و اين محل در روستاي درجزين به نام چهلتن معروف شد كه اهالي روستا و اطراف آن از راههاي دور و نزديك به دليل علاقه و اعتقاد قلبي خود و منظور بهره گرفتن از فيوضات معنوي و فضاي روحاني به اين مكان مقدس مشرف مي شوند .
بقعة متبركة حضرت امامزاده زكريا (ع)
در غرب شهر سمنان در محله كديور محلات واقع در بلوار حكيم الهي بقعه اي وجود دارد كه مدفن حضرت امامزاده زكريا (ع) از نوادگان امام سجاد (ع) است .
مرحوم آيت الله علامه حائري مازندراني درباره نسب مدفون اين بقعه تحقيقاتي داشته و اين مطلب را در29 صفرالمظفر سنه 1373 هجري قمري از كتاب بحر الانساب مرقوم داشته است: "امامزاده زكريا فرزند سيداسد است و اسد همان بزرگواريست كه در محل باغات كوشمغان مدفون و معروف به سيد است چون جدش حضرت سيد سجاد بوده او را سيد گفتند. بنابراين امامزاده زكريا با زين الدين مهدي از بني اعمام نزديك است، زيرا زين الدين كه نامش علي صالح است فرزند عبيد الله اعرج ابن حسين اصغر ابن امام زين العابدين (ع) است و سيد مزبور عموي حضرت زين الدين(ع) است و زكريا پسرعموي اوست.
اين بزرگوار فرزند سيد اسد مدفون در باغات كوشمغان و پسرعموي سيد زين الدين و پسرعموي امامزاده علي بن عمر اشرف و برادرزاده عبيدالله اعرج مدفون در علوي زاوقان و علمدار مشهور مدفون در مزار سابق كه فعلاً در كنار خيابان و نزديك آن فلكه است .
پس در زيارت اين بزرگوار مي گوييم زيارت مي كنم حضرت سيد زكريا ابن سيد اسد ابن حسين اصغر ابن امام زين العابدين عليه السلام قربه الي الله تبارك و تعالي."
بقعۀ متبرکۀ امامزاده محمد بن زيد (ع)
در 12 كيلومتري حومه لاسجرد و حدود 46 كيلومتري شمال غربي سمنان و در كنار جاده روستاي ايج به جوين بناي امامزاده اي مشاهده مي شود كه از نوادگان حضرت امام حسن مجتبي (ع) به نام محمد بن زيد بن حسن بن علي (ع) است و به شاه محمد زيد معروف است.
بقعه متبركه امامزاده محمد (ع) يكي از زيارتگاه هاي معتبر منطقه سرخه است كه متأسفانه در گذشته توجهي به اين بقعه نشده و ساختمان آن رو به خرابي بوده و اطراف امامزاده نيز وضعيت مطلوبي نداشت، لكن با توجه به وجود مرقد مطهر امامزاده و فضاي سبز موجود و آب و هواي مطبوع منطقه و هجوم مردم در ايام تعطيل خصوصاً زائرين زيادي به اين محل موجب شد تا جهت بازسازي و احياء و توسعه ابنيه اطراف حرم مطهر در ديماه سال 74 از سوي مديريت اوقاف و امور خيريه استان با همکاری هيئت امناء بقعه متبركه پيگيري هاي لازم را در خصوص انتقال آب آشاميدني از روستاي جوين، برق رساني ، تملك خانه هاي مسكوني متصل به بقعه و طراحي و نقشه برداري امامزاده ، تسطيح و تراس بندي اطراف امامزاده ، احداث 10 چشمه سرويسهاي بهداشتي و بازپيرائي و سفيدكاري بقعه و مفروش کردن آن با موزائيك و احداث شش باب زائرسرا بعمل آورده است .
بقعه متبركه چهارتن ايج
در 45 كيلومتري جنوب باختري سمنان قريه اي به نام لاسجرد (لاسگرد) وجود دارد كه در 15 كيلومتري حومه آن در روستاي ايج بر روي تپه اي مرتفع و خوش آب و هوا بقعه اي مشاهده مي شود كه به امامزاده چهارتن معروف است . از شجره نامه مدفونين آرامگاه اطلاع دقيقي در دست نيست ، لكن بر اساس قطعه سنگ سياه رنگي كه در سمت چپ جلوي درب ورودي به حرم در داخل ديوار نصب شده و تاريخ روي آن 15/8/1348 قيد گرديده است .
مدفونين بقعه را چهار تن به نامهاي امامزاده طاهر ، امامزاده ظاهر ، امامزاده زكي و امامزاده ابراهيم (ع) معرفي کرده است.
ساختمان آرامگاه از خشت و گل ساخته شده و داراي ايواني كوتاه و گنبد بدون گردني و ساقه مي باشد . نماي داخلي و خارجي بقعه پس از تعميرات انجام شده در سال 1375 با همكاري اداره اوقاف و يكي از معتمدين محل با گچ سفيد كرده اند.
اتاق حرم مربع شكل و به ضلع 5 متر است و در وسط آن ضريح چوبي مشبك بدون سقف به ابعاد 4×3 بر روي نماي چهار قبر گچي با پارچه سبز رنگ پوشانده شده قرار دارد . حرم فاقد هرگونه تزئينات است.
آستانۀ مبارکۀ امامزاده قاسم (ع)
امامزاده قاسم (ع) در 19 كيلومتري شمال شهر سمنان و در منطقه زيارت مهديشهر قرار دارد. صاحب بقعه از نوادگان امام هفتم شيعيان حضرت امام موسي كاظم (ع) است. بنای آرامگاه حضرت قاسم بن موسي بن جعفر (ع) شامل گنبد، ایوان، صحن، حرم و دالان است.
برای رسیدن به حرم مطهر بایستي از يك راهرو 16 متری با عرض 35/2 متر كه داراي ارتفاع حدود 4 متر است عبور کرد كه در مسير راهرو 10 طاقنما كه داراي ابعاد يكسان هستند (طول 2 متر ، عرض و عمق 90 و ارتفاع 35/3) تشكيل شده، پس از عبور از راهروي اصلي راهروي ديگري در سمت چپ متصل به راهروي اصلي وجود دارد كه به اتاق جنب حرم كه داراي يك درب كنده كاري شده چوبي قديمي دو لنگه به ابعاد 105×175 متصل مي شود.
بقعه متبركه امامزاده حمزه (ع) رودبار
بقعه متبركه امامزاده حمزه در 50 كيلومتري شمال سمنان در حدود 40 كيلومتري حومه شهميرزاد از دهستان چاشم بخش مهديشهر در روستاي رودبار واقع شده است.
بر اساس تحقيقات انجام شده معتمدين محلي صاحب بقعه را از نوادگان حضرت امام موسي كاظم (ع) مي دانند و معتقدند كه امامزاده حمزه فرزند علي بن امام موسي كاظم (ع) مي باشد.
بناي ساده و خشتي بقعه با زيربناي 90 متر مربع داراي ايوان كوچك ، حرم و صحن مي باشد و قدمت آن به حدود 130 سال پيش تخمين مي زنند و از مصالح سنگ کوهستاني و تيرهاي چوبي و شيرواني فرسوده ساخته شده است.
ايوان كوچك تخريب شده در مدخل درب ورودي به اتاق حرم وجود داشته كه پس از عبور از يك اتاق 4×2 مستطيلي شكل وارد اتاق حرم كه مربعي شكل است مي شوند.
در وسط آن ضريح چوبي وجود دارد، در سال 76 و همچنين سال هاي اخير نسبت به مرمت و بازپيرائي بقعه متبركه اعم از نماسازي ديوارهاي خارجي و مفروش نمودن كف حرم و نصب سنگ پلاك به ارتفاع يك متر و برق كشي و سفيد كاري داخل حرم اقداماتي انجام شده است.
بقعه متبركه امامزاده امير مسيّب (ع)
در فاصله 49 كيلومتري جنوب باختري سمنان در دهستان لاسگرد از بخش سرخه بقعه اي وجود دارد كه به امامزاده مسيّب معروف است.
عده اي معتقدند كه صاحب اين بقعه متبركه امير مصيب بن نعفاع خزاعي است كه بعد از آنكه حضرت امام حسين (ع) را به شهادت رسانده و سر مبارك آن حضرت را با اهل بيت به كوفه آوردند جهت خونخواهي با هزار سوار نامدار از عقب اهل بيت حركت كرد و منزل به منزل سؤال مي كرد و وقتي متوجه شد كه اهل بيت را به دمشق بردند نااميد گشت و در راه بازگشت جامه را بر تن چاك كرد.
بناي بقعه شامل حرم، گنبد و ايوان است كه بر روي تپه اي در شمال غربي لاسجرد واقع شده است. فاصله بقعه از ابتداي تقاطع شوسه اصلي سمنان به تهران تا محل بقعه 13 كيلومتر است .
بقعه متبركه امامزاده محمّد (ع) شهميرزاد
در داخل خيابان مصلي ضلع جنوب غربي ميدان اصلي شهر شهميرزاد و مقابل تكيه مصلي بقعه اي وجود دارد و به امامزاده محمد مشهور است.
ساختمان بقعه در زميني به مساحت حدود 300 متر مربع در سالهاي اخير ساخته شده و نماي خارجي بقعه آجري و داراي گنبد كاسه اي با گريو كوتاه و فاقد ساقه مي باشد.
داخل حرم با گچ سفيدكاري شده و قسمت تحتاني به ارتفاع يك متر سنگ كاري شده و فاقد هر گونه تزئين است . درداخل حرم بر روي قبر ضريح مشبك چوبي كوچكي به ابعاد 2×1 و ارتفاع يك متر ساخته و نصب شده است .
اطراف ساختمان بقعه خالي و قسمتي از ضلع شمالي مشرف به خيابان به صورت فضاي سبز (پارك) مي باشد و زائرين از درب ورودي پشت خيابان تردّد مي كنند.
بقعه متبركه امامزاده ابراهيم (ع) فولاد محله
بر فراز كوههاي اطراف روستاي فولاد محله واقع در 50 كيلومتري شهميرزاد و در منتهي اليه مرز استان سمنان به استان مازندران آرامگاهي مشاهده مي شود كه به امامزاده ابراهيم (زيارت سر) معروف است.
اهالي صاحب مقبره را از نوادگان حضرت موسي بن جعفر (ع) مي دانند. از طرفي برغم اينكه بقعه متبركه در فراز كوه و منطقه سردسير واقع شده و فاقد جاده مناسب به محل امامزاده است و زائرين برای رفتن به محل با مشكلات مواجه هستند به دليل علاقه وافر زائرين به ويژه اهالي روستاهاي اطراف فولاد محله، ميرافضل ، واوسر و تِلبُن با اشتياق فراوان به محل بقعه عزيمت کرده و در سالهاي اخير نسبت به بازسازي حرم و ساخت نمازخانه مردانه و زنانه در دو طرف اتاق حرم و يك باب آشپزخانه اقدام و به وسائل مورد نياز نيز جهت رفاه حال زائرين تجهيز شده است.
اتاق حرم تقريباً مربعي شكل كه با گچ سفيد شده و روي قبر ضريح چوبي به ابعاد 20/1×2 سانتي متر و ارتفاع 5/1 متر وجود دارد كه با پارچه سبز رنگ پوشيده شده است.
بقعه متبركه تاج الدين و طاهر (ع) فولاد محله
در دهستان پشتكوه و حدود 74 كيلومتري شمال سمنان و 50 كيلومتري شمال شهميرزاد در روستاي فولاد محله و جنب گلزار شهداء، آرامگاهي بنا شده كه متعلق به حضرت تاج الدين و فرزندش طاهر مي باشد.
اهالي محل اظهار مي دارند كه حضرت تاج الدين از نوادگان حضرت امام موسي كاظم (ع) است. ساختمان بقعه بصورت هشت ضلعي كه با آجر و سيمان ساخته شده و در 6 ضلع آن 6 پنجره فلزي سبز رنگ كه داراي حفاظ مي باشد تعبيه شده و بر فراز بقعه روي گنبد كاسه اي شكل سابق يك گنبد فلزي طلايي رنگ كه بر روي ساقه آن 4 نورگير تعبيه شده و در بالاي آن با پرچم و الله تزئين شده نصب شده است.
ايوان جديد الاحداث كه رو به مغرب ساخته شده و در مدخل حرم دو درب فلزي جهت ورود و خروج وجود دارد و تنها راه ارتباطي به داخل حرم و حرم به محوطه اطراف كه اغلب زمينهاي آن وقفي و قسمتي از آن درختكاري و به فضاي سبز تبديل شده و با سيم خاردار محصور شده است .
در وسط حرم مطهر كه بصورت 8 ضلعي بنا شده بر روي قبر بازسازي شده آن ضريح چوبي به ابعاد 120×2 و بلندي 5/1 متر مشاهده مي شود.
بقعه متبرکه (قدمگاه) عباس بن علي (ع)
يكي از اماكن متبركه سمنان كه مورد توجه و علاقه مردم شهر مي باشد قدمگاه عباس بن علي (ع) است كه فضاي داخل قدمگاه كه بصورت اتاق كوچك 2×2 مي باشد در سال 85 نسبت به طراحي و ساخت و نصب درهاي زيبا و نفيسي به ابعاد 20/1×2 و هشت عدد پنجره 120×80 اقدام شده است.
در داخل اتاق دو سنگ وجود دارد كه مي گويند كه وسط آنها جاي پايي مشاهده مي شود. اين امكنه متبركه بين خيابان طالقاني و راسته بازار سمنان، داخل كوچه عباسيه واقع شده است.
داستاني در اين مورد نقل مي كنند: حدود يكصد سال پيش يك روز از روزهاي دهه اول محرم كه ذاكري در تكيه مشغول به ذكر مصيبت بوده و مردم حاضر در مجلس هم حال و احوالي داشتند. ناگهان با فرياد و شيون شخصي مواجه مي شوند كه از حال رفته و به حالت اغماء افتاده تا اينكه به كمك مردم به هوش مي آيد و موضوع و علت را از وي سؤال مي كنند. آن شخص با گريه اظهار مي دارد حضرت ابوالفضل (ع) را به عينه مشاهده كردم و محل توقف آن حضرت را همين مكاني نشان مي دهد كه در حال حاضر به نام قدمگاه عباس بن علي (ع) نامگذاري شده است.
از همان زمان اين مكان مورد توجه و علاقه مردم قرار گرفته و تعداد زيادي از مردم به خصوص در شبهاي جمعه به اين مكان متبركه مي آيند.
حدود 80 سال قبل تكيه قدمگاه توسط يكي از افراد خير و معتمد محل بازسازي شده است.
مجدداً در سالهاي 1371 و 1372 قمري (حدود 32 سال قبل) به دليل ازدياد جمعيت، معتمدين محل تصميم مي گيرند به منظور رفاه حال عزاداران حسيني نسبت به توسعه تكيه اقدام شود.
لذا خانه اي را در جنب قدمگاه از فرد خيري خريداري و با كمك مردم به طرز آبرومندي احداث كرده اند و عمليات ساختماني آن تا سال 1375 قمري به پايان رسيده است.
گزارش زیر نگاهی کوتاه به برخی از این اماکن مذهبی در شهرستانهای سمنان، مهدیشهر و سرخه دارد.
آستان مقدس امامزاده علی بن جعفر(ع) سمنان
امامزاده علی بن جعفر (ع) فرزند امام جعفر صادق (ع) و برادر بزرگوار حضرت امام موسی کاظم (ع) است.
این بقعة متبرکه در خیابان شهید رجایی سمنان واقع شده و مساحت فعلی مجموعة عرصه و اعیانی امامزاده حدود سه هزار و 500 مترمربع بوده و مساحت بقعه 40 و مساحت کل بنا 550 مترمربع است .
مرحوم آية الله علامه حائری مازندرانی دربارة نسبت این بزرگوار تحقیقاتی کرده و نتیجة تحقیق خود را با قصیده ای به عربی سروده و در لوحی ثبت کرده که مفاد آن چنین است: «علی بن جعفر ( به اتفاق علمای رجال ) از فقهای جلیل القدر و ثقات عظیم الشأن است ، چنانچه شیخ جلیل محدث نوری در مستدرکات فرموده بین سیادت و فضل و جلالت و کثرت روابط و اشتهار چهار امام را درک کرده، یعنی برادرش موسی بن جعفر (ع) و حضرت علی بن موسی الرضا (ع) و حضرت جواد (ع) و حضرت هادی (ع) و کتاب او اصول معتبر و مشهور است که از برادرش امام موسی کاظم (ع) روایت می کند.»
مجلسی اول و ثانی فرمودند: «فضل و جلالت وی بزرگتر از آن است که محتاج به بیان باشد. ظاهراً آن حضرت در زمان حضرت امام علی النقی (ع) به ایران مسافرت کرده، پس از ورود به قم و مدتی در آنجا جهت زیارت مرقد حضرت علی بن موسی الرضا (ع) به طوس عزیمت می نماید، در سمنان نیز مدتی توقف کرده از سادات ابوالفضلی و سجادی، بخصوص از امامزاده اشرف و زین العابدین علی صالح، دیدن می کند و به روایتی در مراجعت از طوس در سمنان فوت کرده و در این محل مدفون شده است.
ساختمان این بقعة متبرکه شامل گنبد ، ایوان و حرم و دو سالن بزرگ در طرفین بقعه است که اخیراً نسبتبه بازسازی و کاشیکاری گنبد و دو سالن طرفین بقعه و تعمیرات مهتابی و راهروها اقدام شده است . بنای اصلی بقعه ، که رو به مشرق است ، بر روی صفه ای بزرگ قرار دارد.
بناي بقعه به شماره 2339 در تاريخ 8/3/78 در فهرست آثار تاريخي به ثبت رسيده است.
صحن امامزاده تقریباً مربع شکل به ضلع 55 متر ، که به وسیلۀ یک راهرو به حیاط کوچک کنار بقعه راه می یابد و از آنجا به سمت جنوب درب دیگری اخیراً نصب شده که به خیابان شهید شیخ فضل الله نوری باز می شود.
صحن ها ، صفه ، سالن ، راهرو ، مهتابی محل دفن اموات بوده و به صورت گورستان عمومی است. در سالن دست راست حرم ، صورت قبر بزرگ و سنگی قرار دارد که مردم سمنان آن را متعلق به اباصلت ، شاگرد علی بن جعفر(ع) می دانند .
هر هفته هزاران نفر به این مکان مقدس آمده و به زیارت حضرتش می شتابند . این بقعۀ مبارکه توسط هیئت امناء که از طرف سازمان اوقاف و امور خیریه منصوب شده اند اداره می شود.
آستانة مبارکۀ حضرت علی اشرف (ع)
حضرت امامزاده علي اشرف از نوادگان حضرت امام زين العابدين (ع) است. بقعه متبركه حضرتش در محلات خیابان امام حسین (ع) زاوقان و در غرب شهر سمنان واقع شده است.
نام شريفش علی اشرف، فرزند عمر اشرف بن امام زین العابدین (ع)، از علماء علم حدیث بوده است. وی جد اعلی مادری سید مرتضی و سیدرضی است و ناصر کبیر، پادشاه دیلم و طبرستان فرزند اوست.
عمر اشرف پدرعلی اشرف از روحانیون و عباد و زهاد عالیقدر بود. مادر امامزاده اشرف، ام سلمه دختر حضرت امام حسن (ع) است. بنابراين علي اشرف از طرف مادر حسني و از طرف پدر حسيني است.
شیخ مفید دربارة علی اشرف می گوید: «او فاضل جلیل، پارسا، باسخاوت و متولی صدقات حضرت رسول (ص) و حضرت علی (ع) بوده است.»
صاحب کتاب بحرالانساب در ذکر اولاد حضرت امام زین العابدین (ع) می نویسد: « ... اما رضی و اشرف در شهر سمنان افتادند و در محلۀ زاوقان وطن ساختند و ذریات ایشان بسیار شد به القاب حسینی».
بناي بقعه شامل حرم، رواق، ايوان و صحن و گنبد است. حرم مطهر به صورت محوطه چهارگوشی است به ضلع 5/4 × 5/4 متر که در سال 64 پس از ساخت و نصب ضريح فلزي مشبك نفيس اقدام و ضمن ساخت درب چوبي بزرگ و بازسازي قبر با سنگ مرمر در قسمت جلوي درب ورودي به داخل حرم توسعه يافته نصب شده است.
در طرفين حرم دو رواق وجود دارد كه رواق سمت چپ حرم را اطاقی به طول 7 متر و عرض چهار متر و رواق سمت راست مستطیل شکل كه درب جديدي نيز در ضلع شمالي آن نصب و آن را به گورستان جديد ارتباط داده است اراي طول 6 متر و عرض 5/3 متر است. اين رواقها به دو گوشواره طرفين ايوان باز مي شود. در چهار گوشۀ حرم چهار تربنه و در چهار ضلع حرم چهار طاقنما دیده می شود که گنبد بر روی آن ساخته شده و بر وسط طاقنماهاي بالاي حرم پنجره هايي براي نورگيري تعبيه شده است كه نسبت به تعميرات اساسي و همچنين آئينه كاري حرم مطهر در سال 1378 اقدام شده است.
صحن امامزاده مستطیل شکل، به طول 27 متر و عرض 18 متر است و محل دفن اموات و شهداي گرانقدر محلات سمنان مي باشد، به همين دليل هرهفته تعداد زيادي از زائرين و خانواده هاي معظم شهداء به خصوص در ايام تعطيل به زيارت امامزاده علي اشرف مي شتابند.
بنای امامزاده با شماره 2420 در تاريخ 1/6/78 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
بقعة متبرکۀ علویان (ع)
در غرب شهر سمنان و در منطقه محلات واقع در بلوار علويان، بقعۀ بزرگ و تاریخی وجود دارد که به امامزاده علوی معروف است.
با تحقیقاتی که از سوی مرحوم آية الله علامه حائری مازندرانی دربارۀ سلسله نسب مدفونین این بقعه صورت گرفته و در لوحه ای ثبت و در حرم مطهر نصب شده، مدفونین این بارگاه را 10 تن ذکر کرده که هشت تن آنها در داخل بنا و دو تن دیگر در خارج و در صحن شرقی دفن شده اند که اسامی آنهائي كه در داخل بقعه مدفونند عبارتند از:
1 ـ عبید الله بن حسن ، که با سایر سادات علوی در گرگان مجتمع بوده و به بلاد قومس مخصوصاً سمنان که در آن زمان مأمن سادات ابوالفضلی و سجادی بوده ، آمد و چندی نیز قاضی القضاة حرمین بود . وی در سال 204 و 205 هجری به سمت امیر حجاج منصوب و به حج مشرف گردیده است . سال وفات نامبرده باید پس از بازگشت از حج ، یعنی سال 205 هجری قمری به بعد باشد .
2 ـ عبید الله بن عباس ثانی ، فرزند حسن بن عبید الله بن ابوالفضل العباس (ع) و برادرزاده عبید الله بن حسن.
3 ـ قاسم بن علی اشرف ، فرزند امام زین العابدین (ع) و برادر ناصر کبیر پادشاه طبرستان و دیلم .
4 ـ عبید الله اعرج بن حسین اصغر بن امام زین العابدین (ع)) یکی از سادات جلیل القدر و نام آور زمان خود بوده است. گویند ابوالعباس سفاح هشتاد هزار دینار مقرری برای وی تعیین کرده بود. در بارۀ وفات وی روایت مختلفی وجود دارد، عده ای معتقدند وی هنگام بازگشت از خراسان با فرزندش زین الدین علی صالح ، پس از ملاقات با ابومسلم خراسانی در امروان دامغان فوت می کند و زین الدین جسد پدر را به محلات سمنان (زاوغان) می آورد، برخی عقیده دارند که ابومسلم به وسیلۀ زهر وی را شهید کرده است، ولی صاحب کتاب «استظهار» می نویسد: «زین الدین جلوتر از پدر به قریۀ زاوغان می رسد و خبر مرگ پدر را بعداً به او اطلاع می دهند.»
5 ـ ابو جعفر محمد ، فرزند قاسم بن علی اشرف ، از فقها و زهاد و عباد بوده . وی از ترس معتصم به خراسان آمده و در آنجا چهل هزار نفر با وی بیعت کردند ، ولی عبدالله بن طاهر به دستور خلیفۀ عباسی وی را دستگیر و به سامراء اعزام داشت و در این شهر به امر خلیفه وی را در برج معتصم ، که امروز نیز وجود دارد، زندانی کردند.
عده ای از مریدان وی او را آزاد ساخته و به زاوغان امروز ، که از گزند خلفای عباسی در امان بود ، آوردند.
6 ـ عبدالله بن عبید الله اعرج ، برادر زین الدین علی صالح .
7 ـ عبد الله بن حسین اصغر ، برادر عبید الله اعرج .
8 ـ قاسم بن عبد الله بن حسین اصغر .
و دو تن به نام قاسم بن علی بن حمزه اکبر بن حسن بن عبد الله بن حضرت عباس (ع) و قاسم فرزند عبید الله بن حسن ، از علمای عالیقدر و از اصحاب فاضل حضرت امام حسن عسگری (ع) و نمایندۀ آن حضرت در خراسان ، گرگان و قومس بوده و در عسگریه نیز نشو و نما کرده، به طوری که در این دیار به نام « عسگری » معروف گردیده و داراي مقبره اي جداگانه در صحن شرقي هستند و ساختمان جديد آن نيز در دست ساخت است .
ساختمان اصلي بقعه متبركه به صورت یک چهارضلعی بزرگ است که از حرم ، گنبد و دو ایوان شرقی و غربی تشکیل شده است. در این بنا کتیبه و یا سنگ نبشته ای که دال بر تاریخ ایجاد بقعه باشد، وجود ندارد. لیکن برابر شواهد موجود ، بقعۀ علویان را می توان در زمرۀ یکی از آثار تاریخی دورۀ قاجاریه به حساب آورد که در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است و به شماره 2422 در تاريخ 1/6/78به ثبت آثار تاريخي رسيده است.
بقعۀ متبرکۀ امامزاده سید زین الدین (ع)
در 200 متری شمال شرقی امامزاده اشرف سمنان واقع در خيابان امام حسين (ع) زاوقان محلات بقعۀ دیگری مشهور به سید زین الدین وجود دارد و تا چند سال پیش که از شجره نامۀ وی اطلاع صحیحی در دست نبود ، وی را به نام «زین الدین مهدی » می خواندند. ولی به طوری که از تحقیقات مرحوم علامه حائری بر می آید، نام اصلی مدفون این بقعه زین الدین علی صالح، فرزند عبیدالله اعرج بن حسین اصغر بن امام زین العابدین (ع) است.
نجاشی در کتاب رجال خود چنین می نویسد: « علی صالح در عصر خود اعبد و ازهد آل ابی طالب بوده و اختصاص به امام موسی کاظم (ع) و امام رضا (ع) یافته و کتاب بزرگی در حج نوشته که تمامی آن را از موسی بن جعفر (ع) روایت کرده است.»
قاضی نورالله شهید می گوید: «علی صالح در التزام حضرت رضا (ع) به خراسان رفته ، وی دارای دو سلسله اولاد بوده که یک سلسله در عربستان اقامت داشته و سلسلۀ دیگر از دختر خواجه ملک محمد مدح خان زاوغانی بوده و سه فرزند وی از این دختر معروف و مشهور می باشند . اولی سید ضیاءالدین محمد ، که جانشین پدر و بانی مسجد جامع زاوغان می باشد . دوم میر قوام الدین، که در آمل بارگاه معتبری دارد و سومی حسین کیا ، که احتمالاً در زاوغان مدفون است.
سید زین الدین ظاهراً تا سال 150 هجری قمری در زاوغان سکونت داشته و در همان سال به عراق و مدینه رفته و مدتی در آنجا زندگی کرده و در سال 201 هجری در سن 9 الی 10 سالگی همراه حضرت ثامن الائمه علی بن موسی الرضا (ع) به خراسان رفته و در سفر برگشت خود به سمنان وفات یافته و در آرامگاه کنونی دفن شده است.
آرامگاه سید زین الدین علی صالح قبلاً به صورت بنای خشتی نیمه ویران بود و از ایوان و گنبد و حرم تشکیل یافته است .
اطاق حرم مربع شکل و به ضلع پنج متر است. در ضخامت دیوارهای چهارگانه راهروهایی هم عرض درب های بقعه با طاق گهواره ای بلند ساخته شده است که راهروهای شمالی و جنوبی و غربی به وسیلۀ درب های چوبین به بیرون راه می یابد ، ولی درب راهروی شرقی از طرف خارج دیواری کشیده اند .
در چهار گوشۀ محوطه چهار فیل پوش کوچک و ظریف قرار دارد که بر خلاف بقاع دیگر از پایین شروع شده و به کمک چهار طاقنمای توگود و عمیق پایه ساقۀ گنبد را می سازد .
نمای خارجی گنبد دارای دو ساقۀ دو طبقه است و کاسۀ گنبد به صورت مخروط کوچک بر روی ساقۀ دوم قرار دارد . در طاقنماهای بالای درب ورودی ، پنجره هایی تعبیه شده که روشنایی داخل بقعه را تأمین می کند . در وسط حرم و زیر گنبد ، ضریح آهنی سبز رنگی به ابعاد 140×210 قرار دارد که به صورت نرده یا میله های باریک و جالب می باشد . داخل حرم قسمت تحتاني به ارتفاع 40/1 سنگ كاري و بقيه را با گچ سفید کرده اند و فاقد هر گونه تزییناتی است .
ایوان بارگاه رو به مغرب ساخته شده و بیش از 4 متر ارتفاع دارد . طاق آن قوسی شکل و فاقد پشت بغل است. در سمت راست داخل ایوان اطاقی برای سکونت خادم بقعه بنا شده است.
بقعه متبرکۀ امامزادگان سید رضا و سید علی اکبر (ع)
در سمت راست جادۀ قدیم سمنان ـ تهران و در محل دهستان لاسجرد، بنای امامزاده ای مشاهده می شود که به نام امامزاده سید رضا و سید علی اکبر، از اولاد حضرت امام موسی کاظم (ع) مشهور است.
بر اساس مکاتبات انجام شده در سال 1375 از سوی هیئت امناء با آستان قدس رضوی، مرکز کل اسناد آستان قدس رضوی بر اساس منابع معتبر از کتب رجال و انساب و منابع امامزاده شناسی تحقیقات خود را به شرح ذیل اعلام فرمودند: امام زاده سيدرضا فرزند سيدرحيم بن حسين بن علی بن سید محمد ... حسن بن امام موسي كاظم (ع) و امامزاده سيد علي اكبر فرزند سيد مرتضي بن سید محمد ... حسن بن امام موسي الكاظم (ع) و در روستای لاسجرد سمنان (لاسگرد قدیم) مدفون و دارای حرم و ایوان و ضریح چوبی است که در شرح ماجرا اعلام فرمودند بر اساس اسناد و مدارک موجود جنگی بین حکام وقت منطقه معروف به محمد و سیاه گوش که با هم متحد شده بودند از یک سو و امامزادگان سیدرضا و سیدعلی اکبر از سوی دیگر در می گیرد و امامزادگان را در همین منطقه (لاسجرد فعلی) به شهادت می رسانند که تاکنون بارگاه مقدسشان قبله حاجات و زیارتگاه عموم مومنین و مسافرین است.
امامزادۀ مزبور در سیصد قدمی کاروانسرای شاه عباسی ، در یک حیاط وسیع ، که دارای قبور زیادی است ، واقع شده است
مرحوم اعتماد السلطنه در هنگام سفر خود به لاسجرد ( لاسگرد ) از این بقعه دیدن کرده می نویسد: « در سمت شرقی تل بزرگ لاسگرد و به فاصله سیصد قدم بقعه ای است که گویند سیدرضا از اولاد حضرت امام موسی کاظم (ع) در اینجا مدفون است.»
نمای امامزاده در گذشته شامل حرم و گنبد و دو ایوان غربی و شمالي و متصل به بقعه و فاقد هرگونه تزئینات و نماي خارجي بقعه نيز به شكل مكعب مستطيل بوده كه كلاً تخريب و توسط هيئت امناء نسبت به تجديد بناي بقعه و ابنيه اطراف آن با زيربناي 690 متر مربع در كنار جاده اصلي سمنان ـ تهران كه شامل حرم ، ايوان ، حسينيه (نمازخانه) صحن شهداء موزه ، زائر سرا ، رستوران و ... در سه فاز در دست ساخت دارد.
بقعۀ متبرکۀ امامزاده ابراهیم و اسماعیل (ع)
بقعۀ ابراهیم و اسماعیل در خیابان امام خمینی (ره) سمنان واقع شده است.
مقبرۀ مذکور در گذشته دارای صحن بزرگ و مشجر بوده و در وسط گورستان واقع شده بود ، ولی در اواسط سلطنت رضا شاه به واسطۀ احداث خیابان اصلی شهر ، به کلی ویران شده است.
بنای کنونی بقعۀ ابراهیم اسماعیل متشکل از یک اتاق کوچک مستطیل و یک ایوان است.
در وسط حرم، ضریح فلزي مطلا به ابعاد 2×1 و بلندي 50/1 بر روی قبر بازسازي شده واقع است. پنجرۀ بزرگ آهنی، که در قسمت بالای آن هلالی شکل می باشد و رو به خیابان باز می شود، تقریباً به اندازه عرض و بلندی طاق است.
داخل آرامگاه را با گچ سفید کرده اند و فاقد هر گونه کتیبه و کاشیکاری است و فقط چند پرچم و يك لوستر بزرگ تزیینات داخل حرم را تشکیل می دهند.
سقف حرم از دو گنبد کم خیز به وجود آمده است. تزیینات نمای جنوبی بقعه منحصر به پشت بغلهای کاشیکاری طرفین پنجره و تزیینات آجری بالای سردر می باشد که در سال های اخیر انجام شده است.
ایوان نسبتاً زیبای بقعه رو به شمال و در بازار شیخ علاءالدوله واقع شده، ایوان مذکور تقریباً به ارتفاع 5 متر است که دارای مقرنس کاری ساده ولی بسیار جالب است.
در جلوی ایوان درب هاي فلزي و مشبک تقریباً بلندی قرار گرفته است که ایوان را از بازار جدا می کند. به طور کلی مجموعۀ حرم به اندازۀ 5/1 متر از کف خیابان امام خمینی و نیم متر از بازار فوق الذکر بلندتر است.
روبروي امامزاده ، كاروانسراي مخروبه اي وجود داشته كه احتمالاً محل سكونت زائران اين بقعه بوده است .
بقعۀ متبرکۀ امامزاده علمدار
امامزاده علمدار در كنار بلوار حکیم الهی سمنان و نزدیکی میدان امام خمینی (ره) قرار دارد كه از نوادگان امام زين العابدين (ع) است .
در خصوص نسب و تاريخ زندگاني مدفون اين آرامگاه مرحوم صنیع الدوله در کتاب مطلع الشمس جلد سوم می نویسد : ‹ بیرون از دروازۀ عراق مقبره ای است ، گویند این بقعه متعلق به پیر حسین ، علمدار حضرت رضا (ع) است. ›
عده ای معتقدند که در هنگام مسافرت حضرت رضا (ع) از مدینه به مرو، در سال 198 هجری قمری ، پیر حسین علمدار نیز جزو ملتزمین رکاب ایشان بوده و وقتی به سمنان می رسند پیر حسین علمدار فوت می کند و در محل کنونی دفن می شود .
عده ای دیگر را عقیده بر این است که علمدار یکی از مجاهدان و سرداران ملی سمنان در موقع حملۀ مغول به شهر سمنان می باشد و می گویند: هنگامی که خبر حملۀ سپاه ویرانگر و خونخوار مغول از طرف دامغان به سمنان می رسد، پیر حسین علمدار به اتفاق پیر نجم الدین دادبخش، کفن پوشیده و مردم را به دفاع تشویق کرده و خود پیشاپیش مردم به حرکت درآمدند، ولی مقاومت دلاورانه مردم شهر در هم شکست و مغولان پس از ورود به شهر به قتل عام مردم بیگناه مشغول شدند. در این میان پیر علمدار و پیر نجم به شهادت مي رسند و بعد از عزیمت مغول به سوی خوار(گرمسار) ، افرادی که از قتل عام جان سالم بدر برده بودند، جنازۀ پیر حسین علمدار را جلو دروازۀ عراق و جسد پیر نجم الدین را در دروازۀ خراسان دفن کردند و آرامگاههایی بر تربت آنها ساختند.»
لیکن چنان که از کتیبۀ شمالی نمای خارجی بقعۀ علمدار مستفاد می شود، پیر حسین یکی از نواده های امام زین العابدین(ع) است و با توجه به این که سمنان در زمان خلفای عباسی پناهگاه سادات سجادی بوده، این سند بیشتر مقرون به صحت است. به طوريكه مرحوم آيت الله علامه حائري در 29 صفرالمظفر 1373 از كتاب مستطاب بحرالانساب معين و مبرهن در شجره امامزاده زكريا (ع) فرمودند: علمدار فرزند حسين اصغر ابن امام زين العابدين (ع) است و از طرفي ديگر در زيارتنامه موجود در امامزاده كه مفاد آن در سنه 29 صفرالمظفر 1385 هجري قمري به تأييد حضرت آيت الله علامه حائري رسيده نام صاحب بقعه را امامزاده علمدار (ع) فرزند حسين اصغر ذكر كرده و بارگاه حضرت حسين اصغر كه فرزند حضرت امام زين العابدين(ع) مي باشد در شهرستان سبزوار است.
بقعۀ متبرکۀ سید رضي(ع) (سيد المرسلين)
امامزاده سید رضي در جوار برج چهل دختر و در کنار بلوار حکیم الهی سمنان قرار دارد. برابر تحقيقات بعمل آمده وی از نواده های امام زین العابدین(ع) به نام سيد رضي بن جعفر بن علي بن الحسين (ع) است و با توجه به اینکه در اعصار مختلف، بخصوص عهد خلافت عباسیان، زاوغان مکانی امن برای سادات سجادی بوده است ، بعید به نظر نمی رسد که امامزاده مذکور یکی از سادات سجادی باشد.
به عقیدۀ نگارنده كتاب آثار تاريخي سمنان این بقعه متعلق به سید رضی، نوادۀ علی اشرف فرزند عمر اشرف است.
بقعۀ سید رضي شامل بنای کوچک و مستطیل شکلی بود که چندان قدیمی به نظر نمی رسيده كه در سال 1375 با اخذ مجوز از سازمان اوقاف به منظور تعريض خيابان حكيم الهي نسبت به تخريب بقعه و جابجايي مرقد مطهر به چند متر پائين تر اقدام و از سوي اداره كل اوقاف و امور خيريه استان با همكاري شهرداري نسبت به احداث ساختمان جديد بقعه متبركه شامل حرم ، ايوان ، گنبد و سرويس هاي بهداشتي و نماز خانه جنب آن اقدام کرد.
بقعۀ متبرکۀ پیغمبران
این بقعه در 18 کیلومتری شمال شرقی سمنان و برفراز کوه مرتفعی واقع شده است زائريني كه قصد رفتن به محل اين بقعه را با وسيله نقليه دارند پس از پيمودن 27 كيلومتر با اتومبيل و گذشتن از چند كلاته و مسير رودخانه و جاده خاكي پرپيج و خم به پاي كوه مرتفعي مي رسند كه زائرين بايد اين قسمت را تا فراز كوه كه محل مقبره است با اسب و الاغ و يا پياده طي نمايند.
در سالهاي اخير هيئت امناء با همكاري برخی از دستگاههای اجرایی نسبت به احداث جاده جديد از پاي كوه تا محل بقعه اقداماتي کرده است.
با توجه به كتيبه موجود در ايوان شرقي و همچنين اعتقادات مردم سمنان، صاحب مدفون در بقعه دو نفر به اسامي "سام" و "لام" از فرزندان حضرت نوح پيغمبراند كه مشهور به "سام النبي" و "لام النبي مي باشند. بقعه متبركه داراي گنبد مخروطي شكل به شعاع 20 متر و با گريو كوتاه كه ارتفاع آن از سطح بام مقبره حدود 5/4 متر مي باشد كه فاقد كاشي بوده و سطح آن اخيراً با گچ سفيدكاري شده است.
حرم به صورت مربع شكل به ضلع 5/5 متر است كه در وسط ضريح فلزي سبز رنگ مشبك به طول 3 متر وعرض 2 و به ارتفاع 2 متر بر روي قبر بازسازي شده با سنگ مرمر قرار دارد و روي آن را با پارچه سبز رنگ پوشانيده اند .
در سمت جنوب و شرق بقعه بيرون مقصوره دو ايوان و دو پيش فضا وجود دارد و دو طرف ديگر آن پرتگاه و دره مي باشد.
در ايوان شرقي بقعه، كتيبه اي مشاهده مي شود كه مفاد مطالب نوشته شده بر روي آن چنين است: "در بيان نسب شريف پيغمبران سيم و لام (ع) بدان كه دو بزرگوار دو پيغمبرند از نسل نوح ، يكي سام و يكي لام پسران عراق بن عالم بن سام بن نوحند، بناي سمنان از ايشان شده. از راه البرز به سمنان آمده و قلعه جنبدان و اسفنجان و ناسار و كوشمغان و زاوغان (اسامي محلات قديمي) را بنا نهادند و بعضي از مردم سمنان از نسل سام و لامند و وجه تسميه سمنان آن است كه باعث آن سمنك پيغمبر شده و اين كوه را سيمنك مي نامند."
بقعۀ متبرکۀ سید جلال(ع)
بقعه امامزاده سید جلال ، در داخل کوچه فرعی محلۀ زاوغان سمنان و در 40 متري خيابان امام حسين(ع) محلات و در شمال بارگاه سید زین الدین علی صالح قرار دارد . وی یکی از معصوم زادگانی است که چون بقیۀ سادات سجادی و ابوالفضلی به زاوغان آمده و در این محله ساکن شده است.
بقعه داراي حرم ، گنبد ، ايوان و حياط مي باشد . اتاق حرم به ابعاد 4×5/4 متر و 80 سانتيمتر از سطح كوچه گودتر است و با دو پله به كوچه مرتبط مي شود.
در وسط اتاق ضريح فلزي به ابعاد 60/2×30/1 و بلندي 2 متر كه بر روي آن پارچه سبز رنگ و جلوي آن زيارتنامه قرار دارد. اطراف حرم از كف زمين به ارتفاع 15/1 سانتيمتر سنگ كاري و بقيه سفيدكاري شده و فاقد هر گونه تزئين مي باشد.
در ضلع غربي حرم مطهر مسجدي به ابعاد 25/4×5/8 متر جهت اسكان زائرين ساخته شده است.
ايوان كوچك بقعه كه داراي عمق 60/2 و دهنه 30/3 و ارتفاع 3 متر در سال 1375 مرمت و بازسازي و كاشيكاري و گنبد مخروطي آن با آجر ساخته شده است. مساحت بقعه متبركه 70 متر مربع و به صورت متصرفي زير نظر اداره كل اوقاف و امور خيريه استان اداره مي شود.
بقعة متبركة چهلتن ( امامزاده اظهر بن امام زين العابدين (ع) )
در فاصله چهار كيلومتري شهر سمنان در دهستان چاشم بخش مهديشهر در روستاي درجزين آرامگاهي وجود دارد كه به چهلتن معروف است. فاصله محل وقوع بقعه تا ابتداي جاده اصلي سمنان ـ مهديشهر حدود نيم كيلومتر است.
صاحب كتاب بحر الانساب در ذكر اولاد حضرت امام زين العابدين (ع) مي نويسد:" ... اما اظهر بن حضرت امام زين العابدين (ع) را در شهر درجزين شهيد كردند." بنابر اين صاحب آرامگاه از نوادگان حضرت امام زين العابدين (ع) امام چهارم شيعيان است.
مردم سمنان در مورد اين بقعه و همچنين بقعه سي سر سمنان داستاني را نقل مي كنند كه مضمون آن چنين است: گويند در زمان خلافت مأمون يكي از سادات علوي ، مورد تعقيب عمال بني عباس قرار مي گيرد، وي از ترس جان خود به اين ديار مي آيد و در سمنان نيز چون مأمورين خليفه را در تعقيب خود مي بيند از يك بيراهه راه خود را به طرف شمال سمنان ادامه مي دهد و به روستاي درجزين مي رسد و وارد يكي از باغ هاي خارج روستاي درجزين كه عده اي از كشاورزان مشغول زراعت بودند به آنان پناه مي برد و داستان تعقيب خود را ازطرف عمال بني عباس شرح مي دهد.
چون اهالي درجزين شيعه اثني عشري بوده اند، قدمش را گرامي داشته و از آنجايي كه هر لحظه انتظار آمدن مأمورين جهت دستگيري وي وجود داشت، براي نجات وي فكري انديشيده و او را در بين خود با لباس دهقانان ملبس نموده و جاي مي دهند. وقتي عمال بني عباس از راه مي رسند و به تحقيق و تفحص مي پردازند زارعين از وجود چنين شخصي اظهار بي اطلاعي نموده و از معرفي وي خودداري مي كنند تا سرانجام سربازان خليفه همه آنان را كه جمعاً 40 نفر بوده اند به طرز فجيعي به قتل رسانده و سر آنها را از بدن جدا كرده و سرهاي آنان را در رودخانه رودبار كه از روستاي درجزين عبور مي كرده مي اندازند، در نتيجه 30 سر از چهل سر به آب داده شده در محله جنبدان بدست مي آيد و در محل سي سر فعلي دفن مي شود و 9 سر ديگر آنان نيز در محله ناسار (بازار بالا) بدست مي آيد و يك سر ديگر در جريان آب ناپديد مي شود.
پس از آن اهالي درجزين نسبت به دفن چهل نفر از شهداي اين واقعه كه سر در بدن نداشتند. در اين مكان به خاك سپرده و براي آنها گنبد و بارگاه كوچكي با خشت و گل بنا نموده و اين محل در روستاي درجزين به نام چهلتن معروف شد كه اهالي روستا و اطراف آن از راههاي دور و نزديك به دليل علاقه و اعتقاد قلبي خود و منظور بهره گرفتن از فيوضات معنوي و فضاي روحاني به اين مكان مقدس مشرف مي شوند .
بقعة متبركة حضرت امامزاده زكريا (ع)
در غرب شهر سمنان در محله كديور محلات واقع در بلوار حكيم الهي بقعه اي وجود دارد كه مدفن حضرت امامزاده زكريا (ع) از نوادگان امام سجاد (ع) است .
مرحوم آيت الله علامه حائري مازندراني درباره نسب مدفون اين بقعه تحقيقاتي داشته و اين مطلب را در29 صفرالمظفر سنه 1373 هجري قمري از كتاب بحر الانساب مرقوم داشته است: "امامزاده زكريا فرزند سيداسد است و اسد همان بزرگواريست كه در محل باغات كوشمغان مدفون و معروف به سيد است چون جدش حضرت سيد سجاد بوده او را سيد گفتند. بنابراين امامزاده زكريا با زين الدين مهدي از بني اعمام نزديك است، زيرا زين الدين كه نامش علي صالح است فرزند عبيد الله اعرج ابن حسين اصغر ابن امام زين العابدين (ع) است و سيد مزبور عموي حضرت زين الدين(ع) است و زكريا پسرعموي اوست.
اين بزرگوار فرزند سيد اسد مدفون در باغات كوشمغان و پسرعموي سيد زين الدين و پسرعموي امامزاده علي بن عمر اشرف و برادرزاده عبيدالله اعرج مدفون در علوي زاوقان و علمدار مشهور مدفون در مزار سابق كه فعلاً در كنار خيابان و نزديك آن فلكه است .
پس در زيارت اين بزرگوار مي گوييم زيارت مي كنم حضرت سيد زكريا ابن سيد اسد ابن حسين اصغر ابن امام زين العابدين عليه السلام قربه الي الله تبارك و تعالي."
بقعۀ متبرکۀ امامزاده محمد بن زيد (ع)
در 12 كيلومتري حومه لاسجرد و حدود 46 كيلومتري شمال غربي سمنان و در كنار جاده روستاي ايج به جوين بناي امامزاده اي مشاهده مي شود كه از نوادگان حضرت امام حسن مجتبي (ع) به نام محمد بن زيد بن حسن بن علي (ع) است و به شاه محمد زيد معروف است.
بقعه متبركه امامزاده محمد (ع) يكي از زيارتگاه هاي معتبر منطقه سرخه است كه متأسفانه در گذشته توجهي به اين بقعه نشده و ساختمان آن رو به خرابي بوده و اطراف امامزاده نيز وضعيت مطلوبي نداشت، لكن با توجه به وجود مرقد مطهر امامزاده و فضاي سبز موجود و آب و هواي مطبوع منطقه و هجوم مردم در ايام تعطيل خصوصاً زائرين زيادي به اين محل موجب شد تا جهت بازسازي و احياء و توسعه ابنيه اطراف حرم مطهر در ديماه سال 74 از سوي مديريت اوقاف و امور خيريه استان با همکاری هيئت امناء بقعه متبركه پيگيري هاي لازم را در خصوص انتقال آب آشاميدني از روستاي جوين، برق رساني ، تملك خانه هاي مسكوني متصل به بقعه و طراحي و نقشه برداري امامزاده ، تسطيح و تراس بندي اطراف امامزاده ، احداث 10 چشمه سرويسهاي بهداشتي و بازپيرائي و سفيدكاري بقعه و مفروش کردن آن با موزائيك و احداث شش باب زائرسرا بعمل آورده است .
بقعه متبركه چهارتن ايج
در 45 كيلومتري جنوب باختري سمنان قريه اي به نام لاسجرد (لاسگرد) وجود دارد كه در 15 كيلومتري حومه آن در روستاي ايج بر روي تپه اي مرتفع و خوش آب و هوا بقعه اي مشاهده مي شود كه به امامزاده چهارتن معروف است . از شجره نامه مدفونين آرامگاه اطلاع دقيقي در دست نيست ، لكن بر اساس قطعه سنگ سياه رنگي كه در سمت چپ جلوي درب ورودي به حرم در داخل ديوار نصب شده و تاريخ روي آن 15/8/1348 قيد گرديده است .
مدفونين بقعه را چهار تن به نامهاي امامزاده طاهر ، امامزاده ظاهر ، امامزاده زكي و امامزاده ابراهيم (ع) معرفي کرده است.
ساختمان آرامگاه از خشت و گل ساخته شده و داراي ايواني كوتاه و گنبد بدون گردني و ساقه مي باشد . نماي داخلي و خارجي بقعه پس از تعميرات انجام شده در سال 1375 با همكاري اداره اوقاف و يكي از معتمدين محل با گچ سفيد كرده اند.
اتاق حرم مربع شكل و به ضلع 5 متر است و در وسط آن ضريح چوبي مشبك بدون سقف به ابعاد 4×3 بر روي نماي چهار قبر گچي با پارچه سبز رنگ پوشانده شده قرار دارد . حرم فاقد هرگونه تزئينات است.
آستانۀ مبارکۀ امامزاده قاسم (ع)
امامزاده قاسم (ع) در 19 كيلومتري شمال شهر سمنان و در منطقه زيارت مهديشهر قرار دارد. صاحب بقعه از نوادگان امام هفتم شيعيان حضرت امام موسي كاظم (ع) است. بنای آرامگاه حضرت قاسم بن موسي بن جعفر (ع) شامل گنبد، ایوان، صحن، حرم و دالان است.
برای رسیدن به حرم مطهر بایستي از يك راهرو 16 متری با عرض 35/2 متر كه داراي ارتفاع حدود 4 متر است عبور کرد كه در مسير راهرو 10 طاقنما كه داراي ابعاد يكسان هستند (طول 2 متر ، عرض و عمق 90 و ارتفاع 35/3) تشكيل شده، پس از عبور از راهروي اصلي راهروي ديگري در سمت چپ متصل به راهروي اصلي وجود دارد كه به اتاق جنب حرم كه داراي يك درب كنده كاري شده چوبي قديمي دو لنگه به ابعاد 105×175 متصل مي شود.
بقعه متبركه امامزاده حمزه (ع) رودبار
بقعه متبركه امامزاده حمزه در 50 كيلومتري شمال سمنان در حدود 40 كيلومتري حومه شهميرزاد از دهستان چاشم بخش مهديشهر در روستاي رودبار واقع شده است.
بر اساس تحقيقات انجام شده معتمدين محلي صاحب بقعه را از نوادگان حضرت امام موسي كاظم (ع) مي دانند و معتقدند كه امامزاده حمزه فرزند علي بن امام موسي كاظم (ع) مي باشد.
بناي ساده و خشتي بقعه با زيربناي 90 متر مربع داراي ايوان كوچك ، حرم و صحن مي باشد و قدمت آن به حدود 130 سال پيش تخمين مي زنند و از مصالح سنگ کوهستاني و تيرهاي چوبي و شيرواني فرسوده ساخته شده است.
ايوان كوچك تخريب شده در مدخل درب ورودي به اتاق حرم وجود داشته كه پس از عبور از يك اتاق 4×2 مستطيلي شكل وارد اتاق حرم كه مربعي شكل است مي شوند.
در وسط آن ضريح چوبي وجود دارد، در سال 76 و همچنين سال هاي اخير نسبت به مرمت و بازپيرائي بقعه متبركه اعم از نماسازي ديوارهاي خارجي و مفروش نمودن كف حرم و نصب سنگ پلاك به ارتفاع يك متر و برق كشي و سفيد كاري داخل حرم اقداماتي انجام شده است.
بقعه متبركه امامزاده امير مسيّب (ع)
در فاصله 49 كيلومتري جنوب باختري سمنان در دهستان لاسگرد از بخش سرخه بقعه اي وجود دارد كه به امامزاده مسيّب معروف است.
عده اي معتقدند كه صاحب اين بقعه متبركه امير مصيب بن نعفاع خزاعي است كه بعد از آنكه حضرت امام حسين (ع) را به شهادت رسانده و سر مبارك آن حضرت را با اهل بيت به كوفه آوردند جهت خونخواهي با هزار سوار نامدار از عقب اهل بيت حركت كرد و منزل به منزل سؤال مي كرد و وقتي متوجه شد كه اهل بيت را به دمشق بردند نااميد گشت و در راه بازگشت جامه را بر تن چاك كرد.
بناي بقعه شامل حرم، گنبد و ايوان است كه بر روي تپه اي در شمال غربي لاسجرد واقع شده است. فاصله بقعه از ابتداي تقاطع شوسه اصلي سمنان به تهران تا محل بقعه 13 كيلومتر است .
بقعه متبركه امامزاده محمّد (ع) شهميرزاد
در داخل خيابان مصلي ضلع جنوب غربي ميدان اصلي شهر شهميرزاد و مقابل تكيه مصلي بقعه اي وجود دارد و به امامزاده محمد مشهور است.
ساختمان بقعه در زميني به مساحت حدود 300 متر مربع در سالهاي اخير ساخته شده و نماي خارجي بقعه آجري و داراي گنبد كاسه اي با گريو كوتاه و فاقد ساقه مي باشد.
داخل حرم با گچ سفيدكاري شده و قسمت تحتاني به ارتفاع يك متر سنگ كاري شده و فاقد هر گونه تزئين است . درداخل حرم بر روي قبر ضريح مشبك چوبي كوچكي به ابعاد 2×1 و ارتفاع يك متر ساخته و نصب شده است .
اطراف ساختمان بقعه خالي و قسمتي از ضلع شمالي مشرف به خيابان به صورت فضاي سبز (پارك) مي باشد و زائرين از درب ورودي پشت خيابان تردّد مي كنند.
بقعه متبركه امامزاده ابراهيم (ع) فولاد محله
بر فراز كوههاي اطراف روستاي فولاد محله واقع در 50 كيلومتري شهميرزاد و در منتهي اليه مرز استان سمنان به استان مازندران آرامگاهي مشاهده مي شود كه به امامزاده ابراهيم (زيارت سر) معروف است.
اهالي صاحب مقبره را از نوادگان حضرت موسي بن جعفر (ع) مي دانند. از طرفي برغم اينكه بقعه متبركه در فراز كوه و منطقه سردسير واقع شده و فاقد جاده مناسب به محل امامزاده است و زائرين برای رفتن به محل با مشكلات مواجه هستند به دليل علاقه وافر زائرين به ويژه اهالي روستاهاي اطراف فولاد محله، ميرافضل ، واوسر و تِلبُن با اشتياق فراوان به محل بقعه عزيمت کرده و در سالهاي اخير نسبت به بازسازي حرم و ساخت نمازخانه مردانه و زنانه در دو طرف اتاق حرم و يك باب آشپزخانه اقدام و به وسائل مورد نياز نيز جهت رفاه حال زائرين تجهيز شده است.
اتاق حرم تقريباً مربعي شكل كه با گچ سفيد شده و روي قبر ضريح چوبي به ابعاد 20/1×2 سانتي متر و ارتفاع 5/1 متر وجود دارد كه با پارچه سبز رنگ پوشيده شده است.
بقعه متبركه تاج الدين و طاهر (ع) فولاد محله
در دهستان پشتكوه و حدود 74 كيلومتري شمال سمنان و 50 كيلومتري شمال شهميرزاد در روستاي فولاد محله و جنب گلزار شهداء، آرامگاهي بنا شده كه متعلق به حضرت تاج الدين و فرزندش طاهر مي باشد.
اهالي محل اظهار مي دارند كه حضرت تاج الدين از نوادگان حضرت امام موسي كاظم (ع) است. ساختمان بقعه بصورت هشت ضلعي كه با آجر و سيمان ساخته شده و در 6 ضلع آن 6 پنجره فلزي سبز رنگ كه داراي حفاظ مي باشد تعبيه شده و بر فراز بقعه روي گنبد كاسه اي شكل سابق يك گنبد فلزي طلايي رنگ كه بر روي ساقه آن 4 نورگير تعبيه شده و در بالاي آن با پرچم و الله تزئين شده نصب شده است.
ايوان جديد الاحداث كه رو به مغرب ساخته شده و در مدخل حرم دو درب فلزي جهت ورود و خروج وجود دارد و تنها راه ارتباطي به داخل حرم و حرم به محوطه اطراف كه اغلب زمينهاي آن وقفي و قسمتي از آن درختكاري و به فضاي سبز تبديل شده و با سيم خاردار محصور شده است .
در وسط حرم مطهر كه بصورت 8 ضلعي بنا شده بر روي قبر بازسازي شده آن ضريح چوبي به ابعاد 120×2 و بلندي 5/1 متر مشاهده مي شود.
بقعه متبرکه (قدمگاه) عباس بن علي (ع)
يكي از اماكن متبركه سمنان كه مورد توجه و علاقه مردم شهر مي باشد قدمگاه عباس بن علي (ع) است كه فضاي داخل قدمگاه كه بصورت اتاق كوچك 2×2 مي باشد در سال 85 نسبت به طراحي و ساخت و نصب درهاي زيبا و نفيسي به ابعاد 20/1×2 و هشت عدد پنجره 120×80 اقدام شده است.
در داخل اتاق دو سنگ وجود دارد كه مي گويند كه وسط آنها جاي پايي مشاهده مي شود. اين امكنه متبركه بين خيابان طالقاني و راسته بازار سمنان، داخل كوچه عباسيه واقع شده است.
داستاني در اين مورد نقل مي كنند: حدود يكصد سال پيش يك روز از روزهاي دهه اول محرم كه ذاكري در تكيه مشغول به ذكر مصيبت بوده و مردم حاضر در مجلس هم حال و احوالي داشتند. ناگهان با فرياد و شيون شخصي مواجه مي شوند كه از حال رفته و به حالت اغماء افتاده تا اينكه به كمك مردم به هوش مي آيد و موضوع و علت را از وي سؤال مي كنند. آن شخص با گريه اظهار مي دارد حضرت ابوالفضل (ع) را به عينه مشاهده كردم و محل توقف آن حضرت را همين مكاني نشان مي دهد كه در حال حاضر به نام قدمگاه عباس بن علي (ع) نامگذاري شده است.
از همان زمان اين مكان مورد توجه و علاقه مردم قرار گرفته و تعداد زيادي از مردم به خصوص در شبهاي جمعه به اين مكان متبركه مي آيند.
حدود 80 سال قبل تكيه قدمگاه توسط يكي از افراد خير و معتمد محل بازسازي شده است.
مجدداً در سالهاي 1371 و 1372 قمري (حدود 32 سال قبل) به دليل ازدياد جمعيت، معتمدين محل تصميم مي گيرند به منظور رفاه حال عزاداران حسيني نسبت به توسعه تكيه اقدام شود.
لذا خانه اي را در جنب قدمگاه از فرد خيري خريداري و با كمك مردم به طرز آبرومندي احداث كرده اند و عمليات ساختماني آن تا سال 1375 قمري به پايان رسيده است.
