«همه مردان رئیس جمهور»؛ پنجاه سالگی رسوایی واترگیت
- شبنم شعبانی
- بی‌بی‌سی
منبع تصویر، Getty Images
ریچارد نیکسون در جریان جاسوسی جمهوری‌خواهان از دموکرات‌ها بود
کمی گذشته از نیمه‌شب هفدهم ژوئن ۱۹۷۲ یکی از نگهبانان شب ساختمان «واترگیت» در واشنگتن دی سی، پایتخت آمریکا، متوجه نوارچسب‌هایی روی چند در این ساختمان شد. درهایی که عمدتا از پارکینگ ساختمان در طبقه پایین ساختمان واترگیت منتهی به دفترهای کار در طبقه بالای ساختمان می‌شدند: مقر اصلی ستاد انتخاباتی حزب دموکرات.
نوار چسب‌ها طوری چسبانده شده بودند که درها بتوانند بسته شوند، اما قفل نشوند.
کشفی که ابتدا به نظر می‌رسید مرتبط با سرقتی به دقت برنامه‌ریزی شده باشد. اما خیلی زود سرآغازی شد برای پرده برداشتن از یک رسوایی سیاسی بی‌سابقه که زلزله‌ای سیاسی را به مرکزیت کاخ سفید رقم زد و تا دو سال بعد به استعفای رئیس جمهوری منتهی شد: رسوایی واترگیت.
دامن آلوده شخص اول مملکت؛ رئیس جمهوری آمریکا در جریان بود
برداشتن چسب‌های کشف شده از درهای واترگیت در آن نیمه شب تابستان نشان داد که در جای‌جای ستاد اصلی انتخاباتی دموکرات‌ها دستگاه‌های استراق سمع کار گذاشته شده است.
جمهوری‌خواهان در هراس از واگذاری انتخابات آتی در پی شنود گفت‌وگوهای حزب رقیب و دستیابی به اطلاعات حساس دموکرات‌ها بودند.
ابتدا تصور می‌شد این یک خبرچینی خودسرانه به ابتکار و آگاهی چند مقام نه چندان بلندپایه حزب جمهوری‌خواه باشد اما خیلی زود نورافکن رسانه‌ها به سمت این واقعه چرخید و تصویری واضح‌تر از آن چه گذشته بود، ارائه داد: ابعاد ماجرا بسیار فراتر از ارزیابی اولیه بود.
منبع تصویر، Getty Images
حالا دیگر جامعه تشنه روشنگری در این رابطه بود و خط به خط گزارش رسانه‌ها همانند اخبار حول و حوش ستاره‌های سینما مشتاقانه دنبال می‌شد: با این تفاوت که سرگرم‌کننده نبود و خشم و شرم و حیرت را به جان آمریکایی‌ها می‌ریخت.
نیویورک‌تایمز واشنگتن‌پست و چند نشریه دیگر پوشش‌های تاریخی کم‌نظیری از این واقعه ارائه دادند.
دو خبرنگار جوان روزنامه واشنگتن‌پست اما شاید ستاره‌های پوشش خبری واترگیت باشند.
مدارکی که باب وودوارد و کارل برنستین به دست آوردند و تصمیم‌گیری‌های شجاعانه واشنگتن‌پست برای انتشار آن‌ها، آمریکا را در حیرت و ناباوری فرو برد: ریچارد نیکسون، شخص رئیس جمهوری ایالات متحده در جریان جاسوسی جمهوری‌خواهان از رقیب بود.
«ته حنجره»؛ نام مستعار منبع خبر ناشناس واشنگتن‌پست
منبع تصویر، Getty Images
تا سال‌ها هویت منبع ناشناس واشنگتن‌پست معلوم نبود
در زمان کشف نوار چسب‌ها و ابزار شنود در واترگیت و بیرون آمدن نوک کوه یخ واقعه به نظر می‌رسید تنها پس از پایان تحقیقات جامع نهادهای قانونی مانند سی‌آی‌ای و اف‌بی‌آی حقیقت کامل آشکار شود.
یک منبع ناشناس خبری اما بازی را بر هم زد و آن ماراتون فرساینده در چشم‌انداز را با افشاگری‌هایش تبدیل به دوی سرعتی کرد: نیکسون خیلی سریع به خط پایان رسید.
منبع خبری با نام مستعار «ته حنجره» ( Deep Throat) انبوه مدارک انکارناپذیر از دخالت شخص رئیس جمهوری در غائله را به دست باب وودوارد در واشنگتن‌پست رساند.
نیکسون برابر فشارها تا روزهای پایانی حضورش در کاخ سفید مقاومت می‌کرد اما تیزی شمشیر استیضاحی که در چند قدمی‌اش بود او را ناگزیر به کناره‌گیری کرد.
در هشتم اوت ۱۹۷۴ کمی بیش از دو سال پس از کشف نوارچسب‌ها توسط نگهبان شب ساختمان واترگیت ریچارد نیکسون نام خود را در جایگاهی یگانه در تاریخ آمریکا ثبت کرد: نخستین رئیس جمهوری آمریکا و تا امروز تنها رئیس جمهوری ایالات متحده که از مقام خود کنار رفته است.
منبع تصویر، Getty Images
مارک فلت سه سال و نیم بعد از آنکه از هویت خود به عنوان منبع ناشناس واشنگتن پست پرده برداشت، درگذشت
با استعفای ریچارد نیکسون، به استناد قانون در ایالات متحده معاون او به جایش به ریاست جمهوری رسید.
جرالد فورد فورا از اختیارات قانونی خود استفاده کرد و نیکسون شامل عفو ریاست جمهوری شد و به این ترتیب از تعقیب قضایی مصون ماند.
بیش از سه دهه بعد و مدت‌ها پس از مرگ نیکسون مردی نود و یک ساله در مصاحبه با مجله ونتی فر، پرده از هویت «ته حنجره» برداشت و خود را معرفی کرد: او مارک فلت یک مقام ارشد اف‌بی‌آی بود که مدارک غیرقابل‌انکار دست داشتن نیکسون در رسوایی واترگیت را به دست واشنگتن‌پست رسانده بود.
مارک فلت سه سال و نیم بعد از آنکه از هویت خود به عنوان منبع ناشناس واشنگتن پست پرده برداشت، درگذشت.
منبع تصویر، AFP/Getty
آن‌ها که ماندند؛ فورد و کیسینجر
نیکسون مردی درون‌گرا و به گواه اطرافیانش تنها و حالا دیگر گناه‌کار بود.
کنار رفتن او و حضور ناگهانی جرالد فورد به جای او در کاخ سفید پس از طوفان واترگیت صحنه سیاسی آمریکا را متلاطم نشان می‌داد: آن هم در دورانی که در عرصه بین‌الملل آمریکا هنوز درگیر پیامدهای جنگ ویتنام و رویارو با جنگ سرد بود.
فورد اما کوتاه‌ترین دوره ریاست جمهوری در تاریخ آمریکا را شاید بدون حضور وزنه‌ای سیاسی دشوارتر از آن چه اتفاق افتاد، می‌گذراند: بقای هنری کیسینجر، وزیر خارجه ایالات متحده در همان سمت در کابینه رئیس جمهوری تازه، شاید باعث شد صدمه رسوایی واترگیت به روابط خارجی آمریکا با جهان فاجعه‌آمیز نباشد.
کیسینجر که روشن شد در رسوایی واترگیت دخیل نبوده، کشتی سیاست خارجی آمریکا را کمابیش در همان مسیری که از پیش مورد نظر بود هدایت کرد.
با این همه هنوز پنج دهه پس از رسوایی واترگیت شاید هیچ زلزله‌ای صحنه سیاسی آمریکا را این چنین تکان نداده باشد.
«واترگیت دیگری نخواهیم دید»
این پیش‌بینی باب وودوارد خبرنگار افشاگر این وقایع که گفته بود «واترگیت دیگری در طول حیات خویش نخواهیم دید» اما آیا به حقیقت پیوسته است؟
منبع تصویر، Getty Images
شاید! تنها شاید: وقایع ژانویه سال ۲۰۲۱ و حمله به ساختمان کنگره ایالات متحده در تلاش برای تغییر نتیجه انتخابات ریاست جمهوری به نفع دونالد ترامپ، نامزد جمهوری‌خواهان و روشن شدن ابعاد دخالت شخص رئیس جمهوری و اطرافیانش برای بسیاری از آمریکایی‌ها یادآور ترامای واترگیت است.
برای اطمینان از تحقق پیش‌بینی وودوارد اما شاید بهتر باشد کمی محتاطانه تا پایان تحقیقات درباره وقایع آن ژانویه پرآشوب تامل کرد و قضاوت را به تاریخ سپرد!
