دریچه های رهائی از تحریم
که ج. اسلامی به روی خود می گشاید!
دولت ایران در هفته‌های گذشته چند قرارداد اقتصادی و تجاری را به غیر از ونزوئلا با کشورهای ترکمنستان، کازاخستان و تاجیکستان به امضا رساند. پیشنهاد پوتین رییس جمهور روسیه برای پیوستن ایران به اتحاد اوراسیا و باز کردن بازارهای آن کشورها به روی محصولات ایران در اجلاس این اتحادیه بی گمان در باز شدن راه انعقاد این قراردادها نقش مهمی داشته است. هوشمندانه تر از همه اینها توافقنامه ایران با جمهوری مستقل شده دنباس در شرق اوکراین، یعنی جمهوری خلق "دونتسک" است، کشوری که هم بزودی یکی از بزرگترین قدرت های صنعتی اوراسیا خواهد شد که صنایع آن از نظر سطح تکنولوژی مناسب بازار ایران است، و از سوی دیگر 65 درصد غلات اوکراین در منطقه وسیع دنباس تولید می شود. منطقه ای که حدود 25 در صد خاک اوکراین است. ایران در واقع از هم اکنون با این انتخاب، آینده خود را هم از نظر برخی بازارهای صادراتی و رفع نیازهای صنعتی، و هم از نظر غلات تامین کرده است. در کنار اینها اعلام شکل گیری کریدور ترانزیتی شمال – جنوب که سنت پطرزبورگ در شمال روسیه را با عبور از ایران به بندر بمبئی در هند متصل می کند و می تواند جایگزین راه دریایی موجود شود ناگزیر به نوسازی حمل و نقل ریلی و جاده ای در ایران منجر میشود و این کریدور را به طرح جاده ابریشم چین وصل کند، جاده ای که با کارشکنی های داخلی در ایران به امید جلب محبت آمریکا متوقف شده است.
همه اینها برای ایران دو معنای پیوسته با هم دارد:
1- محاصره اقتصادی ایران در حال شکسته شدن است
2- تبلیغات بی وقفه درباره اینکه سرنوشت همه چیز ایران در دست امریکاست در حال متلاشی شدن است.
همین دو نتیجه است که عملا جامعه سیاسی ایران را به "لحاظ سیاست خارجی" به دو گرایش تقسیم کرده است. یک گرایش در عرصه سیاست خارجی که بخشی از حکومت و بخشی از اپوزیسیون چپ و ملی ایران از آن حمایت می کنند بر روی گسترش این روابط در جهت شکستن محاصره اقتصادی ایران تاکید دارد. زیرا این قراردادها معنای بزرگتری هم دارد و اینکه حداقل بخشی از جهان دیگر به بازگشت تحریم های سازمان مللی درباره ایران اعتقاد ندارد. کشورهای ارواسیا همراه با چین و هند علاوه براینکه خود بخش مهم و تعیین کننده در اقتصاد جهانی هستند در حال توسعه ابزارهای مبادلاتی هستند که آنها را بی نیاز از بانک ها و نهادهای غربی می کند. چشم انداز شکست سنگین غرب در جنگ اوکراین و مقاومت پیروزمندانه روسیه در برابر تحریم ها به همه این کشورها اطمینان داده است که از غرب و آمریکا و تحریم های آنان دیگر کار چندانی بر نمی آید.
در همین جاست که گرایش دوم به صحنه می آید که آن هم متشکل از بخشی از حکومت و بخشی از اپوزیسیون غربگرای سلطنت طلب در خارج و اپوزیسیون داخلی نه شرقی – نه غربی است. این دو جریان با شکسته شدن محاصره اقتصادی ایران مخالف هستند و این را زیر پوشش نه فقط روسیه ستیزی و چین ستیزی بلکه ونزوئلا ستیزی، لبنان ستیزی، فلسطین ستیزی، سوریه ستیزی و خلاصه ستیز با هر کشور و جنبشی که با آمریکا زاویه دارد پنهان می کنند. اینان دقیقا نگران این هستند که مبادا گسترش روابط ایران با دیگر کشورها موجب فاصله گرفتن آن از امضای برجام و بعضا مانع ورود دلارهای نفتی به ایران شود.
اپوزیسیون خارج کشور که تکلیفش روشن است و در چارچوب سیاست آمریکا حرکت می کند. ولی اپوزیسیون نه شرقی – نه غربی داخلی اگر واقعا دنبال تحقق اهداف در آمریکا در ایران نیست و فقط از روی شیفتگی به غرب عمل می کند می تواند فشار خود را بر روی کشورهای اروپایی متمرکز کند که حساب خود را از آمریکا جدا کنند. هیچ دلیلی وجود ندارد که اروپا کیف کش آمریکا در مذاکرات برجام باشد، بلکه اگر یک اتحادیه مستقل است و مستعمره آمریکا نیست مانند دیگر کشورهایی که اکنون با ایران قراردادهای اقتصادی امضا می کنند آنها هم بیایند و با ایران کار کنند. آیا کسی جلوی آنها را گرفته؟ یا آن گرایشی که طرفدار گسترش روابط ایران با جبهه شرق به منظور در هم شکستن محاصره اقتصادی ایران است مخالف روابط ایران با اروپاست؟ یا معتقدند ایران باید با هیچ کشور دنیا رابطه نداشته باشد و دست به خودکشی اقتصادی بزند چون اروپا منافع آمریکا را بر منافع خود برتری می دهد؟
اکنون باید دید سرنوشت نبرد این دو گرایش در ایران به کجا میکشد. یا ایران موفق می شود به کمک کشورهای شرق و آسیا و بریکس و اتحادیه اوراسیا محاصره اقتصادی غرب را بشکند و حتی میان آمریکا و اروپا شکاف ایجاد کند؛ یا اینکه غرب موفق می شود جلوی این گرایش را سد کند و ایران را به سمت امتیاز دادن به غرب به امید احیای برجام و باقی ماندن در مدار مورد نظر آن بعنوان مانع موقت پیشروی روسیه و چین با سرانجامی نظیر اوکراین و یوگسلاوی و عراق و افعانستان نگه دارد. آینده نه چندان دور سرانجام این نبرد را نشان خواهد داد.
