برنامه‌های «روز بعد» چگونه می‌تواند به پایان جنگ در غزه کمک کند
- جیمز لندل
- بی‌بی‌سی نیوز، بیت‌المقدس
«روز بعد» شاید شبیه اسم یک فیلم یا رمان به نظر برسد. اما این عبارت برای دیپلمات‌ها و سیاستگذاران فقط یک معنی دارد و آن اینکه روز بعد از پایان جنگ غزه چه اتفاقی قرار است بیافتد.
با توجه به شدت این مناقشه و فقدان امید، حرف زدن از «روز بعد» ممکن است عجیب یا حتی خیالبافی به نظر برسد.
اما اگر جنگ متوقف شود، تمرکز فزاینده‌ای بر آنچه می‌تواند و باید اتفاق بیافتد وجود دارد.
وزرای خارجه اتحادیه اروپا روز دوشنبه در گفت‌وگو با همتایان خود از اردن، مصر، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، به علاوه دبیرکل اتحادیه عرب، دقیقا درباره همین موضوع بحث خواهند کرد.
در سراسر خاورمیانه و در میان کشورهای غربی، مباحثاتی در جریان است و طرح‌هایی در دست تهیه. بسیاری آگاهند که دریچه فرصت با نزدیک شدن انتخابات ماه نوامبر آمریکا درحال بسته شدن است.
End of مطالب پیشنهادی
علیرغم همه اینها به نظر می‌رسد توافق کمی درباره آنچه باید اتفاق بیافتد و زمان آن وجود داشته باشد.
برای سه کشور اروپایی - نروژ، اسپانیا، ایرلند - که به طور رسمی در روزهای گذشته یک کشور فلسطینی را به رسمیت شناختند تمرکز بر احیای مذاکرات درباره راه حل دوکشوری است که سا‌ل‌هاست چیزی بیش از یک شعار برای سیاستمداران نبوده است.
آنها امیدوارند صحبت از «روز بعد»، در ابعاد سیاسی، راه را به سوی آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها باز کند. سایمون هریس نخست وزیر ایرلند گفت: «رسیدن به صلح فقط با روش‌های سیاسی ممکن است.»
برای وزرای بریتانیایی، مهمترین موضوع چگونگی حمایت از تشکیلات خودگردان فلسطینی است تا به طور بالقوه بعد از جنگ بر غزه حکومت کند. لرد کامرون، وزیر خارجه، هفته پیش به مجلس اعیان گفت که او به اسرائیل فشار می‌آورد عدم پرداخت پول به تشکیلات خودگردان را متوقف کند.
اسرائیل نه فقط راه درآمد مالیاتی این تشکیلات را بسته، بلکه بلازل اسموتریچ، وزیر دارایی که یک راست افراطی است، تهدید کرده است هرگونه ارتباط بانک‌های فلسطینی با بانک‌های اسرائیلی را قطع کند.
لرد کامرون گفت که او به دولت اسرائیل گفته است: «شاید تشکیلات خودگردان فلسطینی برای شما ایده‌آل نباشد. شاید فکر کنید که از خیلی جهات ناکام است. اما باید شریکی غیر از حماس پیدا کنید که بتوانید در غزه و کرانه باختری با آن کار کنید و این شریک باید یک دولت تازه تکنوکرات تحت کنترل دولت خودگردان باشد.»
تصور می‌شود که مقام‌های وزارت دارایی بریتانیا درحال آماده کردن انواع تازه حمایت تازه مالی و فنی از تشکیلات خودگردان فلسطینی باشند.
اما در داخل دولت بریتانیا هم هستند کسانی که می‌خواهند دولت با صراحت بیشتری افکارش در مورد ایجاد یک دولت فلسطینی را بیان کند. یک مقام ارشد به من گفت: «نمی‌توانید راه حل دوکشوری را تشویق کنید و از شناسایی (فلسطین) حرف نزنید.»
«چیزی که کم داریم جدول زمانی است. بر سر نقطه شروع، توافق نظر داریم: جنگ را متوقف کنید. در مورد ایجاد یک کشور فلسطینی هم همینطور. اما تعریفی از یک مسیر غیرقابل بازگشت به سوی آن وجود ندارد. باید وارد چنین فضایی شویم، در غیر این صورت برای ۷۰ سال آینده گرفتار این مشکل خواهیم بود.»
صداهایی هم در داخل اسرائیل وجود دارد. یوآو گالانت، وزیر دفاع، خودداری بنیامین نتانیاهو از تشریح یک برنامه برای بعد از جنگ را با حرارت زیاد نکوهش کرده است. او گفت: «'روز بعد از حماس' فقط زمانی به دست خواهد آمد که نهادهای فلسطینی، به همراه بازیگران بین‌المللی، کنترل غزه را به دست گیرند و جایگزینی برای حاکمیت حماس ایجاد کنند.»
بنی گانتس، دیگر عضو کابینه جنگ، یک قدم پیشتر رفته و تهدید کرده است که اگر آقای نتانیاهو با یک طرح شش ماده‌ای تا روز ۸ ژوئن موافقت نکند استعفا خواهد داد. این شامل غیرنظامی کردن غزه و ایجاد یک دولت با مشارکت آمریکا، اروپا، اعراب و فلسطینی‌هاست.
تمرکز این دو ژنرال سابق بیشتر نظامی است تا سیاسی. آنها نگران هستند که ارتش مجبور شود در دراز مدت غزه را بگرداند که به نظر آقای گالانت یک «رویه خطرناک» است که اسرائیل بهای سنگین آن را با «خون و کشته شدن مردم» خواهد پرداخت.
آمریکا با این دیدگاه موافق است. آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا هفته پیش در یک کمیته مجلس سنا گفت: «نه فقط واجب است که مناقشه در غزه تا اسرع وقت پایان پیدا کند، بلکه واجب است اسرائیل طرح روشنی را برای نحوه اداره، تامین امنیت و توسعه دوباره غزه پیشنهاد کند.»
او افزود که بدون چنین طرحی، اسرائیل با گزینه‌های غیرقابل قبول روبرو خواهد بود: اشغال درازمدت و شورشگری، بازگشت حماس، یا هرج‌ومرج و بی‌قانونی. «ما معتقدیم که فلسطینی‌ها باید خودشان را اداره کنند.»
آمریکا همچنین به کشورهای عربی فشار می‌آورد با یک نیروی بین‌المللی که بتواند امنیت را در کوتاه مدت در غزه برقرار کند موافقت کنند. آمریکا نیروهای خود را پیاده نخواهد کرد اما می‌خواهد کشورهایی شامل مصر، اردن، مراکش، بحرین و امارات چنین کنند.
اما دیپلمات‌ها می‌گویند که این کشورها روشن کرده‌اند که فقط در صورتی در چنین طرحی شرکت خواهند کرد که غرب کشور فلسطینی را به رسمیت بشناسد، یک مسیر مورد توافق به سوی راه حل دوکشوری وجود داشته باشد، و دولتی فلسطینی آنها را دعوت به اعزام نیرو کند.
یک دیپلمات عرب به من گفت: «'روز بعد' را نمی‌توان از فرآیند سیاسی جدا کرد، باید بخشی از یک بسته جامع باشد. هیچ کس حتی یک قدم وارد گود نمی‌شود مگر آنکه فرآیندی سیاسی وجود داشته باشد.»
برخی کشورهای عربی احساس می‌کنند که آمریکا بیش از حد بر تلاش برای تضمین توافقی برای عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و عربستان تمرکز داشته است. آنها قبول دارند که این قدم شاید برای قانع کردن اسرائیل برای پذیرش یک راه حل سیاسی وسیع‌تر کلیدی باشد، اما فکر می‌کنند که برخی مقام‌های آمریکایی بیش از حد به عنوان یک «راه حل جادویی» به آن بها می‌دهند.
آنها همچنین فکر می‌کنند که آمریکا باید به «روز بعد» برای اسرائیل جدی‌تر فکر کند و با صداهای میانه‌رو که می‌توانند حمایت عمومی برای یک دولت فلسطینی در غزه را جلب کنند در تماسی نزدیکتر باشد. این بحث هم وجود دارد که ترکیه می‌تواند چه نقشی بازی کند، و از نفوذ خود در حماس برای نوعی توافق بعد از جنگ استفاده کند.
در نهایت مانع اصلی در سر راه هرگونه توافقی بنیامین نتانیاهوست. او از بحث در این باره خودداری می‌کند، و هرگونه نقشی برای دولت خودگردان فلسطینی را قاطعانه رد می‌کند. او می‌ترسد اعضای تندرو راست‌گرا دولت خود را که طرفدار اشغال بلندمدت غزه توسط اسرائیل هستند برنجاند. اما فشار بر نخست وزیر درحال افزایش است، و ممکن است مجبور به انتخاب شود.
یک دیپلمات غربی گفت: «خطر این است که 'روز بعد' وجود نداشته باشد. اسرائیل ممکن است سراغ رفح برود، اما حماس همچنان وجود داشته باشد، بعد رفح دیگری شکل بگیرد. عملیات نظامی ممکن است ماه‌ها ادامه یابد.»
