چند نکته مهم در دیدار پوتین از ازبکستان
- سهراب ضیا
- بی‌بی‌سی، دوشنبه
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در دیدار با شوكت ميرضيایف، همتای ازبک خود، روابط کشورش با ازبکستان را در عرصه‌های گوناگون مورد بحث و بررسی قرار داد.
ازبکستان از شریکان مهم سیاسی و تجاری روسیه در آسیای میانه است و در پی دیدار دوروزه آقای پوتین از تاشکند دو کشور توافقات جدیدی را در زمینه های انرژی، کشاورزی، مهاجرت و امنیت، امضا کردند.
ولادیمیر پوتین در آغاز پنجمین دوره ریاست جمهوری‌اش، بعد از دیدار از چین و بلاروس، به ازبکستان، بزرگترین کشور مسلمان‌نشین آسیای میانه سفر می‌کند.
این دیدار از منظر سیاسی و اقتصادی برای هر دو کشور مهم ارزیابی می‌شود. روسیه ازبکستان را از شریکان مهم اقتصادی و تجاری‌اش در منطقه می‌داند. حجم تبادل کالا و مواد میان دو کشور در هفت سال اخیر دوونیم برابر افزایش را نشان می‌دهد.
اکنون دو کشور می‌خواهند حجم داد و ستد را به ۳۰ میلیارد دلار برسانند. آنها تصمیم گرفتند که پروژه‌های مشترَک جدیدی را با سرمایه بیش از ۲۰ میلیارد دلار اجرا کنند. مهمترین آنها انتقال گاز روسیه به ازبکستان توسط قزاقستان و ساخت نیروگاه هسته ی کوچک در ازبکستان خوانده می‌شود.
دو کشور همدیگر را شریک راهبردی و متحد می‌خوانند. ازبکستان از همسایه‌‌های افغانستان است. موضع‌گیری روسیه و ازبکستان در قبال حکومت طالبان تقریباً یکسان است. ظاهراً روسیه می‌خواهد با تقویت همکاریهای سیاسی و اقتصادی و تجاری با ازبکستان، زمینه ایجاد ارتباط بیشتر زمینی را با حکومت طالبان در افغانستان، فراهم آورد.
ازبکستان در تفاوت با همسایگانی مثل تاجیکستان، روابط خوبی با حکومت طالبان در افغانستان دارد. اما موضوعی که این روزها مایه نگرانی کشورهای آسیای میانه شده است، بازداشت و اخراج دهها کارگر مهاجر تاجیک و ازبک و قیرقیز از روسیه بعد از حمله تروریستی به تالار کروکاس مسکو در ۲۲ مارس است. در ارتباط به این حمله بیش از ۲۰ نفر در روسیه بازداشت شدند که در میان آنها ۱۲ شهروند تاجیکستان و یک شهروند قیرقیزستان حضور دارند.
برای کشورهای آسیای میانه پول کارگران مهاجر این کشورها که از روسیه به خانواده‌هایشان می‌فرستند، یکی از عوامل ثبات سیاسی و اقتصادی آنها محسوب می‌شود.
روسیه در منطقه دنبال چیست؟
روسیه جمهوری‌های شوروی پیشین را در آسیای مرکزی، حیات خلوت خود می‌داند و در تاجیکستان و قیرقیزستان پایگاههای نظامی دارد.
حمله نظامی روسیه به اوکراین در دو سال پیش، روابط روسیه با کشورهای آسیای میانه را هم تحت تأثیر قرار داد. هیچ کدام از این کشورها به صورت آشکار از این حمله حمایت نکرده‌اند و ظاهراً نمی‌خواهند روابط خود را با کشورهای غربی بر هم بزنند.
دیدار ولادیمیر پوتین از چین و بلاروس و از ازبکستان در ده روز اخیر، می‌تواند نشانه آن باشد که در شرایطی که روسیه به دلیل تهاجم نظامی به اوکراین در انزوای بین‌المللی قرار گرفته است، آقای پوتین به تقویت همکاری با کشورهایی مثل ازبکستان اولویت می‌دهد.
همین حدود ۳ هفته پیش، در سالگرد پیروز‌ی بر آلمان نازی در جنگ جهانی دوم، آقای پوتین میزبان رهبران ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان و قرقیزستان در مسکو بود. حالا وزارت خارجه و دادگستری روسیه به آقای پوتین پیشنهاد کرده است که گروه طالبان را از لیست گروه‌ها و سازمان‌های ممنوع تروریستی در آن کشور بیرون آورد. این امر گامی دیگر برای به رسمیت شناختن حکومت طالبان از طرف روسیه خوانده می‌شود.
از یک طرف، حضور سازمان و گروه‌های افراط‌گرا و دهشت‌افکن در افغانستان و عضویت دهها شهروند کشورهای آسیای میانه در صفوف این گروه‌ها، و از سوی دیگر، تمایل روسیه برای به رسمیت شناختن حکومت طالبان در افغانستان، رهبران این کشورها را در دوراهی قرار داده است.
این نگرانی وجود دارد که در صورت حذف گروه طالبان از فهرست سازمان‌های ممنوع در روسیه، جمهوری‌های پیشین شوروی در آسیای مرکزی نیز ناچارند رویکردشان را با حکومت طالبان در افغانستان تغییر بدهند.
به گفته برخی کارشناسان، روسیه می‌تواند با استفاده از روابط با حکومت طالبان، به کشورهای منطقه فشار بیشتری آورد و آنها را از گسترش همکاری با کشورهای غربی بازدارد. زیرا در آسیای میانه، نگرانی‌ها از حضور گروه و سازمان‌هایی مانند داعش و شاخه خراسان آن، القاعده، جماعت انصار‌الله، حرکت اسلامی ترکستان شرقی و دهها سازمان و گروه دیگر در افغانستان روبه افزایش است.
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه گفت که طالبان تبدیل به قدرت واقعی در افغانستان شده است و به این دلیل حذف این گروه از فهرست سازمان‌های تروریستی روسیه بازتاب‌دهنده درک وضعیت فعلی در آن کشور است.
فعالیت این گروه ۲۰ سال پیش در روسیه ممنوع شده بود. حدود سه سال پیش طالبان دوباره در افغانستان به قدرت بازگشتند، اما حکومت این گروه تا حالا از سوی کشورهای غربی و روسیه به رسمیت شناخته نشده است.
این بیانیه وزیر خارجه روسیه در باره گروه طالبان در حالی است که طی دو روز اخیر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه از ازبکستان، یکی از کشورهای همسایه افغانستان بازدید می‌کند.
