راستی‌آزمایی؛ ۵ موتورسواری که پیش از دیگران به بالگرد رئیسی رسیدند ولی «گمنام» ماندند
- سروش پاکزاد
- بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی
در حالی که ترکیه و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادعا کردند برای اولین بار با پهپادهای نظامی محل سقوط بالگرد رئیس جمهور ایران را شناسایی کرده‌اند و هلال احمر ایران شناسایی را نتیجه جستجوی پهپادهای داوطلبانش خواند، بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی فارسی با بررسی تصاویر و خبرهای عملیات جستجوی بالگرد تایید کرده است که شواهد نشان می‌دهد یک گروه موتورسوار آفرود رشته اندرو، اولین کسانی هستند که به محل سقوط بالگرد رئیسی رسیده‌اند.
همچنین شواهد نشان می‌دهد مختصاتی که رسانه‌های ترکیه بعنوان محل سقوط بالگرد اعلام کردند درست نبوده است.
تصاویر منتشر شده نشان می‌دهد نیروهای سپاه پاسداران و ماموران هلال احمر بعد از این پنج موتور سوار به محل رسیده‌اند ولی صدا و سیما، خبرگزاری‌های ایران و نهادهای رسمی نامی از آنها نبردند.
یک منبع محلی در گفتگو با بی‌بی‌سی گفت این موتورسواران مستقلا در عملیات جستجو شرکت داشتند و در محلی بالگرد را پیدا کردند که خارج از محدوده تعیین شده برای جستجو بود. این منبع گفت بر اثر فشار نیروهای امنیتی، موتورسواران تصاویری که از محل سقوط گرفته‌اند را از گوشی‌های خود پاک کردند.
حسین فولادی، فرشید مصیبی، رضا زارعی، علی ذوالفقاری و امیرحسام نشانی موتورسوارانی هستند که برای جستجو به محل رفتند.
End of مطالب پیشنهادی
در روزهای نخست کشف محل سقوط بالگرد، چند نفر از این موتورسواران در شبکه‌های اجتماعی‌شان نوشته‌ای را بازنشر کردند که حاکی از این بود که صفحاتشان «زیر نظر مقامات امنیتی» است و در آن خواسته شده بود به آنها پیام ندهند.
نخستین بار یک صفحه اینستاگرامی موتورسواری اندرو (آفرود)، ویدیویی منتشر کرد که فردی با موبایل از مصاحبه دو موتورسوار با مجری صدا و سیما گرفته بود. دراین ویدیو آنها خطاب به خبرنگار می‌گویند در ساعت ۵:۴۵ دقیقه صبح به محل رسیدند و چشم‌دیدشان از وضعیت بالگرد و وضعیت اجساد را شرح می‌دهند.
این مصاحبه که در حضور مردم و فردی با کاپشن هلال احمر گرفته شده، تا لحظه تنظیم این مطلب، از صدا و سیما پخش نشده است.
روز جمعه این صفحه اینستاگرام با بازنشر بخشی از گزارش تلویزیونی بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی که به این موتورسواران اشاره کرده بود، خبر داد «بابت انتشار این ویدیو به آنها تذکر داده شده است».
این صفحه با اشاره به حضور موتورسواران اندرو در کمک رسانی در مواقع ضروری تاکید کرده «الان وقت آن است که مسئولین به موتورسواران اندرو توجه کنند و در مواقع ضروری از حضور و تخصص آنها استفاده کنند».
وب‌سایت ساعد نیوز تنها رسانه داخلی است که تاکنون با این موتورسواران گفتوگو کرده است. فرشید مصیبی، موتورسوار مدال‌آور در این گفتوگو می‌گوید: «تمام محل‌هایی که امدادگران به ما می‌گفتند اشتباه بود». او ادامه داد:«حدس می‌زدیم هلیکوپتر در جنگل‌های پیرداوود و شیطان دره سقوط کرده باشد».
او می‌گوید: «در جریان جستجو ساعت ۳:۳۰ بامداد به خانه نگهبان امام‌زاده در جنگل‌های پیرداوود رفتیم و او به ما گفت که ساعت ۱:۳۰ ظهر، صدای تنها یک هلیکوپتر را شنیده است و آن هلیکوپتر بیست ثانیه بعد از رد شدن از قله روستای خنیرود صدایش قطع شد».
آقای مصیبی می‌گوید: «حین جستجو فردی که نمی‌دانم مامور سپاه بود یا نه، عکسی از روبروی کوهی که ما می‌خواستیم به سمت آن برویم را به ما نشان داد و درباره این منطقه پرسید. ما خوشحال شدیم و به سمت آن رفتیم و حتی فرصت نکردیم به آن فرد جواب دهیم». او گفت: «موتورها را در ارتفاع پارک کردیم و پیاده پایین رفتیم». مشخص نیست این گفتوگو در چه شرایطی ضبط شده است.
آقای مصیبی درباره وضعیت اجساد هم می‌گوید: «صحنه‌های وحشتناکی دیدیم و دو فردی که مشخص شد خلبان هستند کاملا سوخته بودند».
آقای مصیبی تایید می‌کند: «حدود ساعت ۵:۴۰ به محل رسیدیم و قبل از ما هیچ کسی آنجا نبود». او می‌گوید: «بعد نیروهای نظامی و سپاه رسیدند». او تاکید می‌کند: «هلال احمر نبودند و نیروهای نظامی به ما گفتند سریع اینجا را تخلیه کنید. ما به آنها گفتیم ما برای کمک کردن آمدیم و می‌توانیم در بردن اجساد به شما کمک کنیم».
اولین تصاویر محل سقوط بالگرد چه زمانی گرفته شده است؟
بی‌بی‌سی تاکنون یک ویدیو از شناسایی محل بالگرد از دوردست پیدا کرده که قبل از زمانی که موتورسوارها می‌گویند به محل لاشه رسیده‌اند گرفته شده است و محل سقوط در آن به وضوح دیده می‌شود. در این ویدیو مهدی حسینی، خبرنگار کانال خبری محلی آناج به تپه‌ای در دوردست اشاره می‌کند که در میان درختان نقاطی تیره دیده می‌شود. او می‌گوید: «ساعت ۵:۳۷ دقیقه است … می‌گویند بالگرد در آن نقطه سیاه سقوط کرده است.»
پیش از آن اما ترکیه گفته بود پهپاد آکینجی که برای کمک به شناسایی محل بالگرد به ایران فرستاده شده بود مختصات محل سقوط را از طریق دوربین‌های حرارتی پیدا کرده و به مقامات ایران داده است.
بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی نقطه‌ای که بالگرد در آن سقوط کرده و مختصاتی که رسانه‌های ترکیه از تصاویر دوربین حرارتی پهپاد آکینجی بعنوان محل احتمالی سقوط منتشر کردند را پیدا کرده است. مقایسه این دو نقطه نشان می‌دهد که بیش از ۶ کیلومتر با یکدیگر فاصله دارند و نقطه حرارتی اعلام شده به رسانه‌ها درست نبوده است.
هلال احمر ایران نیز پس از اعزام نیرو به محل و پس از پیدا شدن بالگرد تایید کرد مختصاتی که پهپاد ترکیه داده اشتباه بوده. هلال احمر اما هرگز نامی از موتورسواران نبرد و گفت «داوطلبان هلال احمر» بودند که نخستین بار محل بالگرد را پیدا کردند و «از هیچ کمک خارجی استفاده نکرده‌اند».
شواهد و مصاحبه‌های انجام شده نشان می‌دهد این موتورسواران جزو داوطلبان هلال احمر نبوده و مستقل برای کمک رفته بودند.
چند ساعت پس از پیدا شدن بالگرد و تکذیب هلال احمر، رسانه‌های ترکیه همچنان روی نقش پهپاد آکینجی در پیدا کردن بالگرد رئیس جمهور ایران مانور می‌دادند.
گزارش‌های خبرنگاران تلویزیون‌های ترکیه از لاشه و محل سقوط هواپیما، باعث شد بسیاری از ایرانیان به پوشش خبری گسترده ترکیه توجه کنند و به آن واکنش نشان دهند.
مطرح شدن نقش تیم ویژه پهپادی سپاه قدس
پس از اوج گرفتن واکنش‌ها و انتقادها، صدا و سیما ادعا کرد نیروهای سپاه قدس بودند که محل بالگرد را شناسایی کردند.
یک خبرنگار تلویزیون دولتی ایران در برنامه خبری ساعت ۹ شب از یک تیم پهپادی ویژه سپاه قدس نام برد که «محل بالگرد را پیدا کرده و به امدادگران داده‌اند». ادعایی که پیش از آن مطرح نشده بود.
خبرگزاری تسنیم نیز روز سه‌شنبه گزارشی از فعالیت نیروهای سپاه در محل منتشر کرد و ادعا کرد «تیم پهپادی سپاه بودند که بالگرد را پیدا کردند». ادعایی که هم با گفته ترکیه و همچنین مصاحبه‌های اولیه رئیس هلال احمر ایران مغایرت دارد.
روز چهارشنبه در هنگام مراسم خاکسپاری جان‌باختگان حادثه اما دوربین یک خبرنگار، رئیس هلال احمر را که وسط جمعیت در حال راه رفتن بود پیدا کرد و از او پرسید «چه کسی بالگرد را پیدا کرد؟» و او برای اولین بار از سپاه نام برد و در پاسخ گفت «سپاه و هلال احمر اولین بار، بالگرد را شناسایی کردند.»
شواهدی که ادعای موتورسواران را تایید می‌کند چیست؟
در اولین ویدیوهایی که از لحظات اولیه پیدا شدن لاشه بالگرد منتشر شده است، فردی که در میان اجساد راه می‌رود و ویدیو می گیرد اشاره می‌کند که هیئت موتورسواران محل را پیدا کرده است. در یکی از ویدیوها یک فرد با لباس موتورسواران دیده می‌شود.
بعدا خبرگزاری تسنیم با بازنشر این تصویر گفت «فردی که ویدیو را گرفته مامور سپاه است» اما ادعا کرد «اولین نفری است که به آنجا رسیده است». تسنیم و این فرد هیچکدام اشاره‌ای به موتورسواران نکردند و توضیحی ندادند چرا در ویدیو از آنها نام برده شده است.
یک منبع محلی که با بی‌بی‌سی صحبت کرده گفته این موتورسواران منطقه را وجب به وجب می‌شناختند و بعد از گشتن نقاطی که امدادگران برای جستجو توصیه می‌کردند، تصمیم گرفتند منطقه‌ای را جستجو کنند که صعب العبور بوده و کسی به آنجا نرفته بود.
هلال احمر در برنامه‌های مختلف خبری، نقاطی که تیم‌های جستجو روی آنها متمرکز بودند را نشان داده بود. برخی از این نقاط با محلی که بالگرد پیدا شد کیلومترها فاصله دارد. محدوده‌ای که پهپاد ترکیه جستجو می‌کرد نیز در محدوده انتخاب شده هلال احمر و دور از محل سقوط بود.
ترکیه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و هلال احمر ایران همه در رسانه‌های دولتی عملیات جستجوی بالگرد رئیس جمهور ایران را پوشش دادند و ادعا دارند که تلاش آنها بود که به پیدا شدن بالگرد منجر شد.
آن شب قطعا ده‌ها یا چه بسا صدها نفر در عملیات جستجو شرکت کردند و یافته‌هایشان را با یکدیگر و رسانه‌ها درمیان گذاشتند. صاف شدن و روشن شدن هوا و کمتر شدن مه نیز در پیدا کردن محل سقوط تاثیر داشته است. آنچه حائز اهمیت است نادیده گرفته شدن تلاش پنج جوان موتورسوار است که آن شب در تاریکی، سرما و باران، به بالگرد رئیس جمهور ایران رسیدند و نخستین کسانی بودند که اجساد را پیدا کردند.
با گذشت نزدیک یک هفته از سقوط بالگرد، چند تن از موتورسواران تصاویری در اینستاگرامشان منتشر کردند که خبر از حضورشان در یک «مستند روایت فتح» برای سپاه می‌دهد. این در حالی است که صدا و سیما و مسئولان ایران هنوز نامی از آنها نبرده‌اند و به نظر می‌رسد تلاش و دستاورد این پنج موتورسوار داوطلب زیر سایه رقابت بین هلال احمر، سپاه پاسداران و دولت ترکیه پنهان مانده است.
