شوکت علو مشهور به ژاله علو یا ژاله (۱۴ مرداد ۱۳۰۶[۱] – ۳ دی ۱۴۰۳)[۲] شاعر، گوینده رادیو، صداپیشه و هنرپیشه تئاتر، سینما و تلویزیون اهل ایران بود.[۳] ماندگارترین اثر او ایفای نقش «خاله لیلا» در سریال ماندگار روزی روزگاری بود.[۴][۵] وی از پیشکسوتان عرصه بازیگری و گویندگی و از برگزیدگان هشتمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۹ بود.[۶]
ژاله علو در ۳ دی ۱۴۰۳ در ۹۷ سالگی در تهران درگذشت.[۷]
زندگی
[ویرایش]ژاله، با نام اصلی «شوکت علو»، در سال ۱۳۰۶ در کوچه شریعت، واقع در محله سنگلج تهران به‌دنیا آمد.[۸] پدرش ارتشی و پدربزرگ وی (عُلُوّالسلطنه) از خوشنویسان دوران قاجار بود. او در کودکی آثار ادبی ادیبان ایرانی همچون حافظ و سعدی و مولانا را فراگرفت. در نوجوانی عضو چند انجمن ادبی و گروه شعرخوانی بود و همین فعالیت‌ها موجبات راهیابی وی به رادیو برای دکلمه شعر و گویندگی را در سال ۱۳۲۷، مهیا کرد.[۳]
ژاله علو فارغ‌التحصیل دانشسرای مقدماتی تهران در سال ۱۳۲۶ و هنرستان هنرپیشگی تهران در سال ۱۳۲۹ بود.[۳]
فعالیت هنری
[ویرایش]
نخستین فعالیت‌های هنری ژاله علو از سال ۱۳۲۷ با گویندگی زنده در رادیو و اعلام برنامه‌ها، شامل می‌شد. سپس وی به اجرای نمایش‌های رادیویی پرداخت و از پایه‌گذاران برنامه «داستان شب» بود. اولین نمایشنامه‌ای که به‌طور زنده برای «داستان شب» کار کرد، «دختر خورشید» نام داشت که نصرت‌الله محتشم آن را کارگردانی کرد. اجراهای موزیکال وی در رادیو، وی را بر آن داشت که نام هنری «ژاله» را برای خود برگزیند.
سال ۱۳۲۷ در «طوفان زندگی» به کارگردانی علی دریابیگی، به ایفای نقش پرداخت.[۳] پس از بازی در «زندانی امیر» و «واریته بهاری» وارد عرصه تئاتر شد و نخستین اجرای خود را در سال ۱۳۲۸، در یکی از نمایش‌های هنریک استپانیان به نام «ماری مادلن» در «تئاتر فردوسی» تجربه کرد و فعالیت گسترده‌ای را در این زمینه آغاز کرد. آخرین اجرای تئاتر خود را در سال ۱۳۳۷ و در نمایشی به نام «توپاز»، به کارگردانی نصرت‌الله محتشم، انجام داد.
به پیشنهاد اسماعیل کوشان، نقش اول فیلم «افسونگر» را با آنکه نقش منفی بود، پذیرفت و ۳ هزار تومان دستمزد گرفت. او تا اواخر دهه سی خورشیدی ایفا گر نقش‌های اصلی بود اما به تدریج به شمایل مادر در سینمای ایران بدل شد.
ژاله علو فعالیت در دوبله را از سال ۱۳۳۱ در استودیو «پارس فیلم» و با گویندگی به‌جای دلکش در فیلم «مادر» کاری از اسماعیل کوشان آغاز کرد و پس از آن در فیلم‌های زیادی به‌جای ستارگان معروف سینمای جهان حرف زده است. او آغازگر دوبلهٔ کارتون در ایران بود و دوبلهٔ بسیاری از کارتون‌های والت دیسنی، مانند «زیبای خفته» و «گربه‌های اشرافی» به سرپرستی وی انجام شده است.
وی بعد از انقلاب، بازی در تلویزیون را با مجموعهٔ «امیرکبیر» آغاز کرد. آخرین حضور تلویزیونی اش مجموعهٔ «مختارنامه» بود.
او همچنین در برخی از برنامه‌های موسیقایی تلویزیون نظیر دلنوازان به دکلمه اشعار پرداخته است. ژاله علو همچنین در آلبوم دختر گلفروش ساخته حسن کسائی، با صدای علی جهاندار و تنبک محمود رفیعیاناشعاری را دکلمه کرده است.
شاخص‌ترین آثار ژاله علو در سالهای بعد از انقلاب، یکی مدیریت دوبلاژ سریال محبوب «سالهای دور از خانه» و دیگری، هنرنمایی در مجموعهٔ تلویزیونی «روزی روزگاری» در نقش زن ایلیاتی مقتدری به‌نام خاله لیلا بود که مورد استقبال قرار گرفت.
کارنامهٔ هنری
[ویرایش]سینمایی
[ویرایش]
- طوفان زندگی (۱۳۲۷)
- زندانی امیر (۱۳۲۷)
- واریتهٔ بهاری (۱۳۲۸)
- افسونگر (۱۳۳۱)
- آغا محمدخان قاجار (۱۳۳۳)
- ماجرای زندگی (۱۳۳۳)
- عروس دجله (۱۳۳۳)
- اتهام (۱۳۳۵)
- یعقوب لیث صفاری (۱۳۳۶)
- طلسم شکسته (۱۳۳۷)
- بیژن و منیژه (۱۳۳۷)
- بی‌ستاره‌ها (۱۳۳۸)
- پیمان دوستی (۱۳۳۸)
- آسمون جل (۱۳۳۸)
- صفرعلی (۱۳۳۹)
- پیمان (۱۳۳۹)
- شب کلاه شیطان (ناتمام-۱۳۳۹)
- مرفین یا آفت زندگی (۱۳۳۹)
- دندان افعی (۱۳۴۰)
- بیوه‌های خندان (۱۳۴۰)
- ور پریده (۱۳۴۱)
- طلای سفید (۱۳۴۱)
- کلید (۱۳۴۱)
- هوکانی (ناتمام-۱۳۴۸)
- شیرین و فرهاد (۱۳۴۹)
- لیلی و مجنون (۱۳۴۹)
- طوقی (۱۳۴۹)
- پنجره (۱۳۴۹)
- پل (۱۳۵۰)
- احساس داغ (۱۳۵۰)
- داش‌آکل (۱۳۵۰)
- لوطی (۱۳۵۰)
- آدمک (۱۳۵۰)
- قلندر (۱۳۵۱)
- اتل متل توتوله (۱۳۵۱)
- فتنهٔ چکمه پوش (۱۳۵۱)
- ساعت فاجعه (۱۳۵۱)
- عباسه و جعفر برمکی (۱۳۵۱)
- آبنبات چوبی (۱۳۵۱)
- شیرعلی مردان (ناتمام-۱۳۵۱)
- کیفر (۱۳۵۲)
- غریب (۱۳۵۲)
- صدای صحرا (۱۳۵۴)
- واسطه‌ها (۱۳۵۶)
- زمان از دست رفته (۱۳۶۸)
- پرواز را به خاطر بسپار (۱۳۷۱)
- جنگ نفت‌کش‌ها (۱۳۷۲)
- آدم‌برفی (۱۳۷۳)
- روز واقعه (۱۳۷۳)
- پری (گوینده)(۱۳۷۳)
- طالع سعد (۱۳۷۴)
- زن امروز (۱۳۷۵)
- سلطان (۱۳۷۵)
- مسافر ری (نسخهٔ سینمایی) (۱۳۸۰)
- مهمان مامان (۱۳۸۲)
- کارناوال مرگ (۱۳۸۷)
- ملک سلیمان (۱۳۸۷)
- شیرین (۱۳۸۷)
- مجبوریم (۱۳۹۷)
- فصل ماهی سفید (۱۳۹۸)
تلویزیونی
[ویرایش]| سال | نام | سمت | کارگردان | توضیحات |
|---|---|---|---|---|
| ۱۳۹۰ | سایه روشن | راوی | یوسف طاهریان | |
| ۱۳۸۳–۱۳۹۰ | مختارنامه | بازیگر | داوود میرباقری | |
| ۱۳۸۷–۱۳۹۰ | مستند ساکن صحرای سکوت | |||
| ۱۳۸۲–۱۳۸۷ | شیخ بهایی | بازیگر | شهرام اسدی | |
| ۱۳۸۵ | ساعت شنی | بازیگر | بهرام بهرامیان | |
| ۱۳۸۵ | روز رفتن | بازیگر | جواد افشار | |
| ۱۳۸۳–۱۳۸۴ | مشق عشق | بازیگر | بهرام بهرامیان | در سال ۱۳۸۴ از شبکه ۱ پخش شد. |
| ۱۳۷۸–۱۳۸۱ | روشن‌تر از خاموشی | بازیگر | حسن فتحی | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۷–۱۳۸۱ | تفنگ سرپر | بازیگر در نقش "زن‌آقا" | امرالله احمدجو | |
| ۱۳۷۹ | مسافر ری | بازیگر | داوود میرباقری | شبکه ۱ این سریال، یک نسخه سینمایی هم دارد. |
| ۱۳۷۹ | آی آدم‌ها | بازیگر | محمد حسین‌پور جهان خادم | برنامه کودک و نوجوان شبکه ۲ |
| ۱۳۷۸ | یکی بود، یکی نبود | بازیگر | جواد ارشاد | |
| ۱۳۷۷–۱۳۷۸ | روزهای زندگی | بازیگر | سیروس مقدم | در سال ۱۳۷۹ از شبکه ۳ پخش شد. |
| ۱۳۷۷–۱۳۷۸ | بگذار آفتاب برآید | بازیگر مهمان | حسین مختاری | |
| ۱۳۷۷ | چشم‌به‌راه | بازیگر | اصغر فرهادی | شبکه تهران کارگردان تلویزیونی: «مهتاج نجومی» |
| ۱۳۷۵ | پیگرد[۹] | بازیگر | اردشیر طلوعی | شبکهٔ ۱ به سفارش وزارت کشور و پرونده‌های موجود در ادارهٔ آگاهی |
| ۱۳۷۵ | قائم‌مقام فراهانی | بازیگر | محمدرضا ورزی | تهیه شده برای سیمای آذری شبکه جهانی سحر[۱۰] |
| ۱۳۷۵ | زیر چتر خورشید | بازیگر | بهمن زرین‌پور | شبکه ۲ |
| ۱۳۷۴ | بی‌بی‌یون | بازیگر | حسین پناهی | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۰–۱۳۷۴ | این خانه دور است | بازیگر | مسعود رسام | شبکه ۲ |
| ۱۳۷۳ | آوای فاخته | بازیگر | بهمن زرین‌پور | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۲ | سنگ و شیشه[۱۱] | بازیگر | جمشید حیدری | شبکه ۲ |
| ۱۳۷۲ | سرزمین من و نقابداران | بازیگر | مرتضی جعفری | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۲ | تاریخ روابط ایران و انگلیس | بازیگر | مرتضی جعفری | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۲ | باغ گیلاس | صداپیشه | مجید بهشتی | دوبله به‌جای «نیکو خردمند» |
| ۱۳۷۰–۱۳۷۱ | روزی روزگاری | بازیگر در نقش «خاله لیلا» | امرالله احمدجو | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۰ | نقاشی با خطوط ساده | راوی | میترا عبدی | برنامه کودک و نوجوان شبکه ۱ |
| ۱۳۷۰ | وزیرمختار | بازیگر | سعید نیک‌پور | |
| ۱۳۶۷ | گالش‌های مادربزرگ | بازیگر | بهمن زرین‌پور | در نوروز ۱۳۶۸ پخش شد. |
| ۱۳۶۷ | بخش چهار جراحی | بازیگر | مسعود فروتن | |
| ۱۳۶۷ | اسناد کهنه، تاریخ نو[۱۲] | بازیگر | نادر ابراهیمی | شبکه ۱ |
| ۱۳۶۵–۱۳۶۶ | گرگ‌ها | بازیگر | داوود میرباقری | شبکه ۱ |
| ۱۳۶۳–۱۳۶۴ | امیرکبیر | بازیگر | سعید نیک‌پور | شبکه ۱ |
تئاترها
[ویرایش]- ماری مادلن
- در سایهٔ حرم
- سوگلی حرمسرا
- دزد ناشی
- سرباز فداکار
- شاه صفی
- در زوایای حرم
- جاسوسه
- شعله
- لبخند مرموز
- آغا محمد خان قاجار
- تو مال منی
- تلافی
- قهرمان
- میهمانان سمج
- توپاز
- رقص زمین (فقط صدا)
- گوینده نقش‌های اول به‌جای سوفیا لورن (هوس زیر درختان نارون، خانه قایقی)
- سوزان هیوارد (فاتح، رعد در آفتاب)
- مورین اوهارا (دام والدین (۱۹۶۱)، نسل کمیاب، کوهستان اسپنسر)
- جینا لولوبریجیدا (رؤیای شیرین)
- ایوان دکارلو (شیاطین دریا)
- دوریس دی (لج و لجبازی)
- جانا ماریا کاناله (ببر هفت دریا)
- جین هاگن (جنگل آسفالت)
- کتی جورادو (مردی از دل ریو)
- بتی فیلد (پیک‌نیک)
- جوآن اوبرایان (در نمایشگاه جهانی اتفاق افتاد)
- شرلی آنه فیلد
- آلیدا والی
- ایوون سانسون
- آوا گاردنر
- جون کرافورد
- باربارا استانویک
- ریتا هیورث
- مستند حیات وحش هند به‌عنوان راوی (مدیر دوبلاژ امیرمحمد صمصامی)[۱۴]
مدیریت دوبلاژ:
- کارتون‌های والت دیزنی: سفیدبرفی و هفت کوتوله، پینوکیو، سیندرلا، زیبای خفته، گربه‌های اشرافی، جک و لوبیای سحر آمیز
- مجموعهٔ کارتونی «رامکال»
- مجموعهٔ کارتونی «سرندیپیتی»
- مجموعهٔ کارتونی «دهکده حیوانات (میشا)»
- مجموعهٔ کارتونی «بامزی قویترین خرس دنیا»
- مجموعهٔ کارتونی «الفی اتکینز»
- مجموعهٔ کارتونی «پت پست‌چی»
- مجموعهٔ تلویزیونی «سالهای دور از خانه (اوشین)»
- مجموعهٔ تلویزیونی «سوئینی»
- مجموعهٔ تلویزیونی «زن اتمی»
- فیلم سینمایی «جادوگر شهر زمرد»
- فیلم سینمایی «بیست هزار فرسنگ زیر دریا»
- فیلم سینمایی «تام بندانگشتی»
- فیلم سینمایی «بادبادک آبی»
- فیلم سینمایی «یوزپلنگ»
- فیلم سینمایی «پسری روی دلفین»
- فیلم سینمایی «دُن آرام»
- فیلم سینمایی «شنیدم که جغدی مرا به نام می‌خواند»
جوایز (نمونه‌ها)
[ویرایش]- تندیس افتخار برای یک عمر فعالیت سینمایی از سوی خانهٔ سینمای ایران (۱۳۸۲)
- تقدیرنامه برای یک عمر فعالیت هنری و تأثیر فرهنگی از انجمن بازیگران سینمای ایران
- لوح تقدیر به عنوان کارگردان برتر از ششمین جشنوارهٔ بین‌المللی برنامه‌های رادیویی
- لوح تقدیر و جایزهٔ بهترین کارگردانی برای نمایشنامهٔ رادیویی «یک اتفاق ساده» در جشنوارهٔ بین‌المللی برنامه‌های رادیویی (۱۳۸۵)
- معرفی به عنوان چهرهٔ ماندگار (۱۳۸۹)
- لوح تقدیر و هدیهٔ کمیسیون ملی یونسکو در ایران به پاس یک عمر فعالیت هنری.[۱۵][۱۶]
پانویس
[ویرایش]- ↑ «از جشن تولد ۹۰ سالگی ژاله علو تا چند داستان دیگر». همشهری آنلاین. ۱۵ مرداد ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
- ↑ «ژاله علو، ستاره تئاتر و سینما، تلویزیون و صداپیشه ایران درگذشت». BBC News فارسی. ۲۰۲۴-۱۲-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۲۳.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ «ژاله علو». semnan.irib.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ آوریل ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
- ↑ «ژاله علو بازیگر و گوینده درگذشت/خاله لیلا هم رفت». عصر ایران. ۳ دی ۱۴۰۳.
- ↑ «گفتگویی ساده با کارگردان سریال ماندگار روزی روزگاری». باشگاه خبرنگاران جوان. ۲۶ بهمن ۱۳۹۳.
- ↑ «برگزیدگان هشتمین همایش چهره‌های ماندگار». مشرق نیوز. ۲۸ آبان ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
- ↑ «ژاله علو درگذشت». ایسنا. ۳ دی ۱۴۰۳.
- ↑ «نامداران محله سنگلج | از مستوفی‌الممالک و مصدق تا عزت‌الله انتظامی و اسماعیل فصیح». همشهری آنلاین. ۲۰۲۴-۰۹-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۲۳.
- ↑ ماهنامهٔ سینمایی فیلم، سال چهاردهم، شماره ۱۹۱، صفحهٔ ۴۵، مرداد ۷۵
- ↑ «دربارهٔ سریال قائم‌مقام فراهانی». پایگاه اطلاع‌رسانی شبکه جهانی سحر. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۶ تیر ۱۳۹۳.
- ↑ ماهنامهٔ سینمایی فیلم، سال یازدهم، شمارهٔ ۱۴۸، صفحهٔ ۲۵، آبان ۷۲
- ↑ ماهنامهٔ سینمایی فیلم، سال ششم، شمارهٔ ۷۲، دی‌ماه ۶۷، صفحهٔ ۱۱
- ↑ «شوکت علو از زبان ژاله علو». ایسنا. ۲۰۱۵-۰۳-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۲۳.
- ↑ «لحظه‌هایی از گویندگی ژاله علو با یادی از «اوشین» + فیلم». ایسنا. ۲۰۲۰-۱۲-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۰۲.
- ↑ «در جشنواره فیلم کوتاه «سلفی ۲۰»؛ تقدیرنامه کمیسیون ملی یونسکو به ژالو علو اهدا شد». کمیسیون ملی یونسکو ایران. ۲۰۲۰-۱۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۳۰.
- ↑ «اهدای تقدیرنامه یونسکو به ژاله علو». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۱۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۳۰.
منابع
[ویرایش]- دائرةالمعارف صدای گویندگان بایگانی‌شده در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
- مادر سینمای ایران ۸۸ ساله شد خبرگزاری تابناک
پیوند به بیرون
[ویرایش]
- اهالی تهران
- اهالی سنگلج
- بازیگران تئاتر زن اهل ایران
- بازیگران زن اهل تهران
- بازیگران زن تلویزیونی اهل ایران
- بازیگران زن رادیو اهل ایران
- بازیگران زن سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران
- بازیگران زن فیلم اهل ایران
- برگزیدگان همایش چهره‌های ماندگار در سینما
- درگذشتگان ۱۴۰۳
- درگذشتگان ۲۰۲۴ (میلادی)
- دریافت‌کنندگان نشان فرهنگ و هنر
- زادگان ۱۳۰۶
- زادگان ۱۹۲۷ (میلادی)
- شاعران اهل تهران
- صداپیشگان زن اهل ایران
