News Feed posts
تبارنامۀ ترکان (مغولان) به نثر فارسی شَجرة‌ُالاَتراک (گزیدۀ تاریخ اُلوس اَربعۀ چنگیزی، منسوب به اُلُغ‌بیگ تیموری)، از مؤلفی ناشناخته (تألیف حدود ۹۸۰ هـ)، تحقیق و تصحیح حامد عباسی، از سوی انتشارات میراث مکتوب منتشر شد.
اصل کتاب الوس نزد مؤلف موجود بوده که آن را خلاصه کرده و با بهره‌گیری از دیگر منابع موجود، این کتاب را نگاشته است.
شاهرخ تیموری که اخیرا" کتاب پژوهشی در نگاره‌های دربار شاهرخ، از سوی میراث مکتوب منتشر شد، خود به برکت معاشرت با دانشمندان ایرانی، به زیور فرهیختگی آراسته شده بود و فرزندان او الغ‌بیگ و بایسنقر نیز هرکدام در عصر خود منشأ خدمات علمی و فرهنگی فراوانی شدند. الغ‌بیگ، غیاث‌الدین جمشید کاشانی را از کاشان فراخواند تا برایش رصدخانه در سمرقند بنا کند.
مطالب این کتاب اقتباسی است از کتاب الوس اربعه و ظفرنامۀ شرف‌الدین علی‌یزدی و اشعارش متخذ از چنگیزنامه یا شاهنامۀ چنگیزی است.
این اثر براساس دو نسخه یکی که در دانشگاه هاروارد امریکا نگهداری می‌شود و دیگری در موزۀ بریتانیا که میکروفیلم آن در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران موجود است، تصحیح شده است.
اهمیت تصحیح و انتشار این اثر به گفتۀ مصحح در چند نکتۀ مهم است که در مقدمۀ خود بدان اشاره کرده است. شناخت دودمان چنگیزخان، باتوجه به گسترۀ تأثیرگذاری این قوم بر فرهنگ و هنر و تاریخ و ادب فارسی، به‌ویژه در دورۀ بازماندگان او تیموریان و ایلخانان و گورکانیان هند، و نقش ایرانیان در اعتلای علمی و فرهنگی این ادوار، امری ضروری است. خواجه نصیر طوسی رصدخانه مراغه را در زمان هولاکوخان ساخت و خواجه رشیدالدین همدانی بزرگترین دانشگاه را معروف به رَبْع رشیدی را در عهد غازان‌خان بنا کرد و بزرگترین دایرةالمعارف تاریخ‌نگاری جهان را به فارسی تألیف نمود. به همین دلیل نگارش کتاب‌های دودمانی برای مغولان برای حفظ هویت خود از اهمیت بسیار برخوردار بوده است.
بعدها ابوالغازی بهادرخان هم شجرة‌الاتراکی به زبان ترکی جُغَتایی متأثر از جامع‌التواریخ رشیدی نوشت. دمونوسِ فرانسوی این کتاب را به زبان فرانسوی برگرداند و باعنوان شجره‌نامۀ تاتارها منتشر کرد.
مصحح در پایان مقدمۀ خود درختوارۀ تبار مغولان را بر اساس اطلاعات شجرة‌الاتراک به صورت نمودار در آورده است که بسیار مفید است. مؤلف می‌نویسد: "ابوالترک یافث‌بن‌نوح علیه‌السلام در بلاد مشرق ترکستان‌زمین فرمانروایی می‌کرد. چون المچنه‌خان بر سریر ملک تمکین یافت، دو پسر به یک شکم به همسر او آمد یکی را تاتار و دیگری را مغول نام نهاد. شعبۀ تاتار هشت نفر و شعبۀ مغول نه نفرند.
