بحران بر سر خدمت سربازی ارتدوکسهای افراطی در اسرائیل بالا گرفت
- لوسی ویلیامسون
- خبرنگار خاورمیانه
- بنیبراک
بحران قریبالوقوع بر سر اجباری شدن خدمت سربازی برای یهودیان حریدی (ارتدوکس افراطی) در ارتش اسرائیل، دولت ائتلافی را در معرض تضعیف جدی و جامعه را در آستانه دوپاره شدن قرار داده است.
افکار عمومی در اسرائیل پس از دو سال جنگ به شکل چشمگیری تغییر کرده و شاید بتوان گفت موضوع سربازی اکنون مهمترین خطر سیاسی پیش روی بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل است.
قانونگذاران در حال بررسی پیشنویس لایحهای هستند که قرار است به معافیت از خدمت مردان یهودی حریدی، به دلیل تحصیل تماموقت دینی پایان دهد. این معافیت از زمان اعلام موجودیت کشور اسرائیل در سال ۱۹۴۸ برقرار بوده است.
دیوان عالی اسرائیل حدود ۲۰ سال پیش این معافیت را غیرقانونی اعلام کرد. ترتیبات موقت برای ادامه این معافیت نیز سال گذشته به صورت رسمی از سوی دادگاه لغو شد و دولت را مجبور کرد سربازگیری از جامعه ارتدوکسهای افراطی را آغاز کند.
بر اساس اظهارات فرماندهان ارتش در برابر قانونگذاران، سال گذشته حدود ۲۴هزار برگه احضار به خدمت صادر شد، اما تنها حدود ۱۲۰۰ نفر از مردان حریدی خود را برای خدمت معرفی کردند.
تنشها و اختلافات درباره این موضوع تشدید شده و به خیابانها کشیده شده است. نمایندگان پارلمان اسرائیل اکنون در حال بحث درباره پیشنویس لایحهای جدید هستند که مردان حریدی را ملزم میکند مانند سایر یهودیان اسرائیلی به خدمت سربازی بروند.
چندی پیش دو سیاستمدار حریدی هدف معترضان ارتدوکس افراطی قرار گرفتند که از بررسی این لایحه در پارلمان به شدت خشمگین هستند.
هفته گذشته یک واحد ویژه پلیس مرزی مجبور شد برای نجات تعدادی از افسران پلیس نظامی اقدام کند، زیرا این ماموران هنگام تلاش برای بازداشت یک مظنون فراری از خدمت، هدف اعتراض جمعیت بزرگی از مردان حریدی قرار گرفته بودند.
End of پربینندهترینها
این بازداشتها باعث شکلگیری یک سامانه پیامرسانی جدید با نام «هشدار سیاه» شده تا با پخش سریع خبر بازداشتها در جوامع ارتدوکس افراطی، معترضان را برای جلوگیری از بازداشتها فرا بخواند.
فشارها برای اجباری کردن خدمت سربازی حریدیها بیشتر از میان ارتدوکسهای افراطی همچنین ماه گذشته اعتراض عظیمی را با حضور دهها هزار مرد حریدی در بیتالمقدس برانگیخت ــ موضوعی که بسیاری آن را بخشی از یک مناقشهٔ گستردهتر دربارهٔ هویت دولت یهود و جایگاه دین در آن میدانند.
فشارها برای افزایش سربازگیری از جامعه ارتدوکسهای افراطی، ماه گذشته به تظاهرات اعتراضی بزرگی با حضور دهها هزار مرد حریدی در بیتالمقدس انجامید؛ رخدادی که بسیاری آن را بخشی از جدالی گستردهتر بر سر هویت دولت یهود و جایگاه دین در آن میبینند.
شموئل اورباخ، یکی از معترضان، میگوید:«ما یک کشور یهودی هستیم. نمیشود در یک کشور یهودی با یهودیت جنگید. این کار هیچ نتیجهای ندارد.»
اما تغییراتی که در سراسر اسرائیل در جریان است هنوز به یشیوای «کیسه رحامیم»، حوزه علمیه یهودی در بنیبراک، شهری حریدینشین در حاشیه تلآویو نرسیده است.
در داخل کلاس، پسران نوجوان دوبهدو نشستهاند و درباره احکام دینی یهودیت بحث میکنند. دفترهای مدرسه آنها در میان ردیف پیراهنهای سفید و کیپاهای کوچک سیاهرنگ (کلاههای سنتی یهودیان) به چشم میآید.
خاخام زمح مزوز، رئیس یشیوا، به من گفت: «ساعت یک بامداد بیایید، میبینید نیمی از شاگردان هنوز مشغول مطالعه توراتاند. ما با مطالعه تورات، از سربازان در هر کجا که باشند محافظت میکنیم. این ارتش ماست.» به گفته دفتر او، این نخستین گفتوگویش با یک رسانه خارجی و یک خبرنگار زن بود.
ارتدوکسهای افراطی باور دارند که دعا و مطالعه مستمر دینی، از سربازان اسرائیل محافظت میکند و به اندازه تانکها و نیروی هوایی برای موفقیت نظامی حیاتی است. خاخام مزوز میگوید سیاستمداران اسرائیلی در گذشته این باور را پذیرفته بودند، اما پذیرفت که اسرائیل در حال تغییر است.
او گفت: «امروز بسیاری در دولت و کنست [پارلمان] از دین فاصله گرفتهاند. آنها میگویند دانشجویان یشیوا تنبلاند. این درست نیست. در تلآویو دهها هزار فراری از خدمت وجود دارد. چرا آنها را نمیگیرند؟ چرا به دانشجویان یشیوا حمله میکنند؟»
با وجود انتقادها از سوی جریان راست، تلآویو در طول جنگ یکی از اصلیترین تامینکنندگان سرباز برای ارتش اسرائیل بود. فشار سنگینی که طی دو سال گذشته بر سربازان وظیفه و نیروهای ذخیره وارد شده نیز توجه را بیش از پیش به کسانی جلب کرده است که خدمت نمیکنند.
سهم حریدیها از جمعیت اسرائیل، طی هفت دهه گذشته بیش از دو برابر شده و اکنون به حدود ۱۴ درصد رسیده است. آنچه در آغاز معافیتی برای چندصد دانشجوی دینی بود، تا آغاز جنگ غزه به گروهی با حدود ۶۰هزار نفری از مردانی تبدیل شد که از خدمت سربازی معاف شده بودند.
نظرسنجیها نشان میدهد حمایت از خدمت سربازی ارتدوکسهای افراطی در حال افزایش است. نظرسنجی «موسسه دموکراسی اسرائیل» در ماه ژوئیه نشان داد که ۸۵ درصد یهودیان غیر حریدی - از جمله تقریبا سهچهارم اعضای حزب راستگرای لیکود به رهبری نتانیاهو - از اعمال تحریم و محدودیت بر کسانی که از خدمت در ارتش سر باز میزنند، حمایت میکنند. اکثریتی قاطع نیز موافق سلب مزایا، گذرنامه یا حق رای این افراد هستند.
یک سرباز که در دوره مرخصیاش در تلآویو بود، گفت: «این احساس را به من میدهد که کسانی در این کشور زندگی میکنند که حاضر نیستند دِین خود را به جامعه ادا کنند.»
گبی، زنی جوان در تلآویو نیز گفت: «فکر نمیکنم میزان مذهبی بودن کسی بتواند بهانهای برای نرفتن به خدمت سربازی برای کشورش باشد. اگر اینجا به دنیا آمدهای، واقعا مضحک است که بخواهی فقط برای اینکه تمام روز تورات بخوانی، خودت را از خدمت معاف کنی.»
حمایت از گسترش سربازگیری از میان یهودیان مذهبی خارج از جامعه حریدی نیز در حال افزایش است. دوریت باراک، که نزدیک یشیوای بنیبراک زندگی میکند، به یهودیان مذهبی غیر حریدی اشاره میکند که هم خدمت میکنند و هم تورات میخوانند.
او میگوید: «خیلی عصبانیام که ارتدوکسهای افراطی به ارتش نمیروند. این منصفانه نیست. من هم به تورات باور دارم، اما یک ضربالمثل عبری هست که میگوید 'سفرا و سیفا' [کتاب و شمشیر]. یعنی تورات و تفنگ با هم. این مسیر پیش رفتن است، تا این که صلح برقرار شود.»
باراک یک یادبود کوچک در بنیبراک را اداره میکند که در آن از سربازان مذهبی و سکولار منطقه که در جنگهای اسرائیل کشته شدهاند، تجلیل میشود. ردیفهای بلند چهرهها از دل عکسهای سیاهوسفیدی که سراسر دیوار را پوشانده، به چشم میآیند.
آخرین سرباز این محله در سال ۱۹۸۳ کشته شد که به گفته او نشانهای از تغییرات جمعیتی در اسرائیل است.
او میگوید: «همهچیز کاملا تغییر کرده است. وقتی بچه بودم تقریبا نیمی از ساکنان اینجا مذهبی نبودند و درصد کمی ارتدوکس افراطی بودند. امروز تقریبا همه ارتدوکس افراطی هستند و از سال ۱۹۸۳ هیچ سربازی کشته نشده است، چون هیچکس به ارتش نمیرود.»
برای شمار اندکی از مردان حریدی که داوطلبانه خدمت سربازی را انتخاب میکنند، واحدهای ویژه ارتش و پلیس وجود دارد. اما بنیامین نتانیاهو در افتتاحیه نشست زمستانی پارلمان در ماه اکتبر اعلام کرد که پیشنویس لایحه جدید طی دو سال ۱۰هزار دانشجوی یشیوا را به خدمت خواهد گرفت، مسئلهای که او «یک انقلاب واقعی» توصیف کرد.
احزاب ارتدوکس افراطی از متحدان اصلی نتانیاهو در ائتلاف حاکم به شمار میروند و در تلاش او برای بقا در عرصه سیاسی نیز نقشی حیاتی دارند، در حالی که او با اتهامات فسادی روبهروست که آنها را رد میکند. خواسته محوری این احزاب برای حفظ وفاداریشان به دولت ائتلافی، ادامه معافیت هوادارانشان از خدمت سربازی است.
این مسئله تاکنون دو بار باعث سقوط دولتهای پیشین نتانیاهو شده است.
پیشنویس لایحهای که اکنون در پارلمان مطرح است، تلاشی برای یافتن راه حل، یا دستکم خریدن زمان تا پیش از انتخابات سال آینده است.
بوعز بیسموت، نماینده کنست و از وفاداران نتانیاهو که مسئول پیشبرد لایحه در پارلمان است، آن را این طور توصیف کرد: «قانونی متعادل، قانونی خوب، قانونی که هم برای ارتش خوب باشد، هم برای دانشجویان یشیوا، هم برای مردم اسرائیل و هم برای کشور.»
اما بسیاری از قانونگذاران، از جمله اعضای ائتلاف حاکم، گفتهاند که نسخه فعلی لایحه بیش از حد سهلگیرانه است و نه خودشان و نه دادگاهها آن را تایید نخواهند کرد.
متن فعلی عملا وضعیت موجود را حفظ میکند، یعنی تنها مردان حریدی را که در تحصیل تماموقت دینی نیستند مشمول خدمت سربازی میداند و مجازات فراریان از خدمت را پس از رسیدن آنها به سن ۲۶ سالگی لغو میکند.
یائیر لاپید، رهبر مخالفان و رئیس حزب میانهرو یش عتید، پیشنویس لایحه را «مایه شرمساری» و «خیانتآمیز» توصیف کرد و گفت اجازه نخواهد داد تصویب شود.
حتی برخی اعضای حزب لیکود به رهبری نتانیاهو نیز حاضر به حمایت از آن نشدند.
تزاچی هانگبی، مشاور سابق امنیت ملی که اخیرا نتانیاهو او را برکنار کرده، این لایحه را «ابزاری برای طفره رفتن» توصیف میکند که «آینده کشور را به خطر میاندازد». او میگوید خودش و چهار پسرش همگی زمان قابل توجهی را در ارتش خدمت کردهاند.
احزاب ارتدوکس افراطی اسرائیل درباره اینکه آیا باید در برابر فشار فزاینده برای تغییر کوتاه بیایند یا نه، دچار اختلاف شدهاند. اما در اقدامی که نشانهای از سهلگیری این لایحه تلقی میشود، گزارش شده که حزب تندرو دگل هاتوراه، از اعضای ائتلاف حاکم، در حال بررسی حمایت از متن فعلی است.
وقتی از خاخام مزوز پرسیدم حمایت از نسخه فعلی بهتر است یا به خطر انداختن دولت بنیامین نتانیاهو، از پاسخ صریح خودداری کرد.
او گفت: «جهان با هدایت خدا اداره میشود. وقتی [رئیسجمهور وقت آمریکا دونالد] ترامپ برای بار دوم پیروز نشد [در ۲۰۲۰]، من و میلیونها نفر ناراحت شدیم. چرا خدا این کار را کرد؟»
او افزود: «اما او آینده را میدانست و از نقشه حماس باخبر بود. خدا میخواست که ترامپ در این دوره در قدرت باشد». اشاره او به حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به رهبری حماس بود که باعث شد اسرائیل به غزه حمله کند.
خاخام مزوز به نسخههای خطی دینی در دفترش اشاره کرد که به گفته او صدها سال قدمت دارند.
او میگوید: « خدا را شکر، زندانهای اسرائیل مثل زندانهای روسیه نیستند. از این هم عبور خواهیم کرد. اما امیدوارم کار به آنجا نکشد.»
شیوه زندگی حریدیها طی قرنها تغییر چندانی نکرده است، اما اکنون خود آنها و متحدان سیاسیشان درگیر جدالی شدهاند درباره اینکه یهودی و اسرائیلی بودن چه معنایی دارد؛ و اینکه آیا این مفهوم به معنای جنگیدن برای اسرائیل است یا دفاع از سبک زندگیشان در برابر الزامات مدرن ناشی از جنگ.
