پاپ لئون چگونه به پیامآور صلح در نخستین سفر خارجیاش تبدیل شد
- علیم مقبول
- سردبیر بخش مذهب، بیبیسی
پاپ لئون چهاردهم که روز یکشنبه، یک هفته پس از حملات هوایی اسرائیل به لبنان سفر کرد، در آخرین روز سفرش مراسم عشای ربانی در ساحل بیروت برگزار کرد که بیش از صد هزار نفر در آن شرکت کردند.
پاپ لئون در این مراسم گفت زیبایی لبنان در سایه فقر، خشونت، درگیری و بحران اقتصادی رنگ باخته است. او از این کشور خواست تا بر بحرانها غلبه کند و به نمادی از صلح برای منطقه تبدیل شود.
پیشتر، پاپ لئون در محل انفجار عظیم شیمیایی در بیروت که پنج سال پیش جان بیش از دویست نفر را گرفت، دعا کرد. هنوز هیچکس بهخاطر این انفجار که در پی اشتعال نیترات آمونیوم ذخیرهشده بهصورت ناایمن در انبار بندر بیروت رخ داد، مسئول شناخته نشده است.
برای مردی که به رفتار سنجیده و محتاطانه مشهور است، سفر به کشوری تا این حد درگیر جنگ، آن هم در نخستین سفر خارجیاش، اقدامی معنادار به نظر میرسد.
پاپ پیش از آن سه روز را در ترکیه گذراند و ما با نگاهی نزدیک به دیپلماسی او در جریان این سفر، اکنون کمی بیشتر درمییابیم که قصد دارد وظایف خود را، هم به عنوان رهبر معنوی و هم رئیس دولت واتیکان، چگونه انجام دهد.
پاپ لئون با خبرنگاران به شکلی آرام و با صدایی ملایم صحبت میکند و سخنان او همواره سنجیده و حسابشده به نظر میرسد.
پاپ فرانسیس، پاپ پیشین، اغلب با خبرنگاران طولانی صحبت میکرد و گاهی با شور و حرارت بسیار و از ته دل.
اما در مواردی این شیوه باعث میشد دستیارانش نقش مدیریت ریسک را داشته باشند و مجبور شوند توضیح دهند که چرا گفتهای از پاپ در تعارض با مواضع قبلی او بوده یا باعث لغزش دیپلماتیک شده است.
End of پربینندهترینها
پاپ فرانسیس در زندگینامهاش نوشته بود که وقتی در سال ۲۰۱۳ به مقام پاپی رسید، احساس میکرد فقط دو یا سه سال در این سمت خواهد بود. او به وضوح مانند مردی در حال انجام ماموریت عمل میکرد و تلاش داشت دیدگاه خود برای کلیسا را هرچه سریعتر به اجرا بگذارد.
شش ماه پس از آغاز پاپیاش، پاپ لئون همچنان مانند کسی است که در حال درک عظمت این مسئولیت و سبکسنگین کردن گزینههایش است. گاهی میتوان حس کرد که خود او نیز از جایگاهی که اکنون در آن قرار دارد، اندکی احساساتی میشود.
در کلیسای جامع روحالقدس در استانبول، زمانی که در برابر جماعت کوچکی از اقلیت مسیحی که او را با گرمی پذیرفته بودند و همراهش عبادت میکردند، بر محراب ایستاده بود، لحظهای مکث کرد که حتی به نظر میرسید در تلاش برای پنهان کردن اشکهایش باشد.
این صحنه به نوعی یادآور لحظهای در ماه مه بود که روی بالکن کلیسای جامع سنت پیتر قدم گذاشت، درست پس از آنکه پذیرفت مسئولیت سنگین رهبری بیش از یک میلیارد انسان را در حوزهای چنین شخصی و حساس مانند ایمان، برعهده بگیرد.
به عنوان دولتمردی که واتیکان را رهبری میکند، او اغلب در قامت یک شنونده ظاهر میشود، اما در این سفر، پاپ لئون نشان داد که میتواند مواضعی روشن و قاطع نیز ابراز کند.
او در حالی که کنار رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، ایستاده بود، کشورهای قدرتمندی را که توان اقتصادی و نظامی خود را به رخ میکشند محکوم کرد و آن را عامل افزایش درگیریها در سراسر جهان دانست و گفت: «آینده بشریت در خطر است.»
در مراسمی به مناسبت هزار و هفتصدمین سالگرد برگزاری یکی از مهمترین شوراهای مسیحی در شهری که امروز ایزنیک ترکیه نام دارد، او گفت: «باید قاطعانه استفاده از دین برای توجیه جنگ، خشونت یا هر شکلی از بنیادگرایی یا تعصبگرایی را رد کنیم.»
در هواپیما از استانبول به بیروت، هنگام پرداختن به درگیری دیرینه میان اسرائیل و فلسطینیها، گفت که تنها راه حل باید شامل تشکیل یک دولت فلسطینی باشد.
او گفت «همه ما میدانیم که در حال حاضر اسرائیل هنوز این راه حل را نمیپذیرد»، اما بلافاصله افزود که واتیکان همچنان «دوست اسرائیل» است و تلاش دارد نقشی میانجیگرانه ایفا کند.
نخستین اقدام پاپ در لبنان، کشوری که گرفتار مشکلات جدی حکمرانی است نشستن در کنار رهبران سیاسی آن و یادآوری این مسئله بود که آنان باید وقف خدمت به مردمشان باشند.
خود پاپ هدف سفرش به ترکیه و لبنان را «پیامآور صلح بودن» توصیف کرده است. روشن است که به ویژه در لبنان، انتظار و حساسیت فراوانی پیرامون این سفر وجود داشته است.
پاتریارک بشاره الراعی، رهبر کلیسای کاتولیک مارونی که اکثر مسیحیان لبنان پیرو آن هستند، به بیبیسی گفت: «این برای من معنای زیادی دارد. او میتوانست به کشورهای دیگر برود، اما در حالی که لبنان هنوز در جنگ است، به این کشور اولویت داد.»
او میگوید: «وقتی لبنانیها احساس میکنند فراموش شدهاند، او امید میآورد و ما را دلگرم میکند.»
سفر پاپ به لبنان برای حدود یکسوم جمعیت این کشور که برآورد میشود مسیحی باشند، دلگرمکننده بوده است. با این حال، برای همه لبنانیها دو روز تعطیلی ملی اعلام شده و پیروان همه ادیان اصلی از او استقبال کردهاند.
حتی حزبالله، حزب و نیروی شبهنظامی شیعه که در کشورهایی از جمله بریتانیا و آمریکا یک سازمان تروریستی محسوب میشود، پیام تبریک فرستاد.
این گروه در نامهای سرگشاده از «استقبالی کامل» و «قدردانی عمیق» نسبت به «حضور ارزشمند» پاپ سخن گفت. در میان پرچمهای لبنان و واتیکان که هنگام عبور کاروان پاپ از فرودگاه بیروت به اهتزاز درآمده بود، پرچمهای حزبالله نیز دیده میشد.
پاپ لئون در لبنان علاوه بر دیدار با پاتریارک بشاره الراعی، با دیگر رهبران محلی مسیحی، مسلمان و دروزی نیز ملاقات میکند.
او بیتردید خود را در نقش چهرهای نشان داده که میکوشد میان گروهها پیوند برقرار کند؛ میان ملتها، ادیان، شاخههای گوناگون مسیحیت و حتی در سطحی نزدیکتر، در درون خود کلیسا، آن هم در زمانی که به نظر میرسد شکاف میان کاتولیکهای پیشرو و سنتگرا رو به گسترش است.
با این حال، روشن است که تلاش برای نزدیککردن همگان نیز حد و مرزهای خودش را دارد.
در ترکیه، جایی که پاپ میخواست سنتهای مختلف مسیحی را برای بزرگداشت زمانی که همه متحد بودند گرد هم آورد، کلیسای ارتدوکس روسیه نمایندهای نفرستاد.
انتقاد همیشه وجود خواهد داشت. برخی ناامید شدند که پاپ در سفرش به ترکیه، پیامی درباره سرکوب مخالفان یا زندانی کردن روزنامهنگاران خطاب به اردوغان نداد.
برخی در لبنان خشمگیناند که پاپ لئون به دیدار کسانی که مستقیما تحت تاثیر جنگ قرار گرفتهاند، نمیرود.
جریس جبور، از روستای مسیحینشین سرده در نزدیکی مرز اسرائیل، گفت: «هیچکس حتی سراغی از ما نگرفته است.»
او گفت: «ما خسته شدهایم، دههها به عقب بازگشتهایم، اما حتی در ذهن پاپ هم نیستیم.» سخنی که بازتاب دیدگاه برخی دیگر در جنوب لبنان است.
آن روز در ماه مه، لئون ناگهان (و برای خودش شاید به شکلی غیرمنتظره) یکی از قدرتمندترین جایگاههای اخلاقی جهان را به دست آورد، اما در سطح انسانی او هنوز مردی از محله ساوت ساید شیکاگو است که در حال جا افتادن در نقشی است که هر لغزش کوچکی در آن میتواند پیامدهای عظیمی داشته باشد.
بر خلاف پاپ فرانسیس، به نظر نمیآید که او بخواهد به سرعت همهچیز را دگرگون کند، اما پاپ لئون در نخستین سفر خارجیاش نشان داده که دارد صدای خود را در عرصه جهانی پیدا میکند.
