کماشیر. [
ک ُ ] (اِ) صمغی باشد مانند
جاوشیر و آن صمغ کرفس کوهی است ، بول را براند و حیض آورد و در مسهلات نیز بکار
برند. (برهان ) (آنندراج ). صمغ کرفس کوهی که شبیه به جاوشیر است . (ناظم
الاطباء). معرب آن قماشیر. (حاشیه ٔ برهان چ معین ). کناشیر. گاو شیر. (فرهنگ
فارسی معین ). صمغ کرفس کوهی شبیه به جاوشیر و گویند اسم هندی جاوشیر است . (تحفه
ٔ حکیم مؤمن ). قماشیرو آن صمغی است که از هند آرند. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) : احوال او همچون جاوشیر است و این قوی تر است
. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ، یادداشت ایضاً).
/////////////
جاشیر
اشاره
گیاهی است که گونه‌های مختلف آن در ایران با
نامهای «جاشیر»، «جاوشیر»، «جواشیر»، «گاوشیر»، «کوشیر» و «جاوشی» نامیده می‌شود. در
کتب طب سنتی، صمغی که از گیاه گرفته می‌شود «جاوشیر» نامیده می‌شود. به هندی نیز گونه‌ای
از گیاه را «جاوشی» و «جوواشور» می‌نامند. به فرانسوی آن راOpoponax
یاOpopanax و به انگلیسیOpoponax tree
نامند. گیاهی است از خانوادهUmbelliferae
دارای گونه‌های مختلفی که در زیر معروف‌ترین آنها که در طب سنتی مستعمل
است ذکر می‌شود:
1.Opoponax chironium Koch
. این گونه بومی جنوب اروپا و آسیای صغیر است.
2.Opoponax persicum Boiss
.. این گونه در دامنه‌های البرز و در کوههای آهکی جنوب کوهکیلویه و در شوش و در کشور
در 1400 متر ارتفاع و در بیشه در 1300 متر ارتفاع دیده می‌شود.
3.Opoponax hispidum (Friv .) Griseb
. و مترادف آنO .orientale Boiss . وFerula hispida Friv . می‌باشد.
این گونه در مناطق غربی ایران در مراتع کردستان و در سنقر و در کوه امروله دیده می‌شود.
معمولا در بازار دارویی، جاوشیر به صمغ رزینی
که از گیاه جاوشیر گرفته می‌شود، می‌گویند.
معارف گیاهی، ج5، ص: 366
دکتر پولاک که سالها در حرفه طبابت و تحقیق
در گیاهان دارویی هم‌زمان با دکتر شلیمر در ایران می‌زیسته، معتقد است که جاوشیر صمغ
رزینی است که از گیاهی به نامDiplotaenia cochrydifolia
گرفته می‌شود و این گیاه را در دامنه‌های کوههای شمال شهرستان تهران
نزدیک آزادبر دیده است. طبق یادداشتهای او محلی‌ها شاخه‌های سبز و جوان گیاه را به
صورت سبزی تازه یا در سرکه پرورده و به صورت ترشی می‌خورند.
لازم بتذکر است که گونهO .persicum
که در بالا ذکر شد نیز در همین دامنه‌ها می‌روید.
مشخصات
جاوشیر گیاهی است چندساله علفی بلندی ساقه
آن در حدود یک متر. ساقه آن استوانه‌ای پوشیده از تار سفید پنبه‌ای که به ساقه رنگ
خاکستری سفید می‌دهند. در بعضی گونه‌ها خوابیده. برگهای آن ساده، کامل، بیضی، پهن نامنظم،
زبر و خشن، کناره برگها دارای دندانه و بسیار سبز است. گلهای آن زرد به صورت چتر مرکب
و خوش‌بو و تخم آن سیاه و در ابعاد انیسون است.
از ریشه گیاه در ناحیه یقه گیاه با تیغ زدن
و خراش و شکاف شیره‌ای خارج می‌شود که بتدریج در مقابل هوا سفت می‌شود. این شیره صمغ
رزینی جاوشیر است. البته از ساقه گیاه نیز گرفته می‌شود ولی کیفیت صمغ ساقه پست‌تر
از صمغ ریشه است. در گیاه یک اسانس وجود دارد که در عطرسازی مورد توجه و مصرف است.
مشخصات صمغ جاوشیر و روش گرفتن آن
در اوایل تابستان 12- 10 سانتی‌متر خاک کنار
ریشه در محل یقه را کنار زده و زیر آن را با برگهای تمیز فرش می‌کنند و ریشه را شکاف
می‌دهند و شیره بتدریج در روزهای گرم خارج شده روی برگها جمع می‌شود که پس از سفت شدن
آن را جمع‌آوری می‌نمایند. رنگ سطح خارجی جاوشیر زعفرانی و یا قرمز تیره است و مقطع
آن سفید است که در مجاورت هوا تیره می‌شود. طعم آن تند و زبان را می‌گزد.
بوی آن نامطبوع در آب و سرکه حل می‌شود و پس
از حل در آب مایعی سفید شیری رنگ ایجاد می‌شود.
معارف گیاهی، ج5، ص: 367
جاوشیر
ترکیبات شیمیایی
در گیاه جاوشیر یک اسانس روغنی فرّار وجود
دارد که در صنعت عطرسازی استفاده می‌شود.
خواص- کاربرد
خواص صمغ جاوشیر خیلی شبیه صمغ آنقوزه ولی
ضعیف‌تر از آن است و در موارد مشابه باید مقدار بیشتری از این صمغ مصرف نمود. از نظر
طبیعت صمغ جاوشیر خیلی گرم و خشک است و از نظر خواص آن معتقدند که بادشکن است و نفخ
و گاز را تحلیل می‌برد. بازکننده گرفتگی‌ها و انسداد مجاری و مقوی اعصاب ضعیف است.
در عین حال چون اعتدال‌دهنده است، مضعف اعصاب قوی نیز می‌باشد. ضد سم است و برای بیماری
سرد بلغمی خصوصا بیماری‌های اعصاب و بیماری‌های دماغی نظیر سردرد، فلج، لقوه، صرع،
صرع کودکان و رعشه حاصل از کثرت جماع و برای درد مفاصل، کوفتگی، درد استخوان شکسته
و ترمیم آن، درد
معارف گیاهی، ج5، ص: 368
پهلو، خونریزی و سرفه‌های بلغمی نافع است،
در این قبیل موارد اگر 2 گرم آن را با آب مرزنجوش بخورند و یا به مواضع شکستگی و کوفتگی
بمالند و ضماد آن را بیندازند بسیار نافع است. اگر در حدود 5 گرم از آن خورده شود برای
استسقا، ازدیاد ترشح ادرار، ازدیاد ترشح عادت ماهیانه، یرقان، معالجه قطره‌قطره ادرار
کردن، نفخ رحم، خرد کردن سنگ مثانه و کلیه و خنثی کردن سموم مفید است. اگر قدری از
آن در دندان کرم‌خورده گذارده شود یا مالیده شود برای تسکین درد دندان نافع است.
مالیدن آن به چشم برای افزایش بینایی مفید
است. ریختن چند قطره از محلول آن در آب، در گوش برای کاهش سنگینی گوش نافع است. ضماد
برگ گیاه برای تسکین درد پهلو مفید است. خوردن عصاره برگ گیاه با سرکه و مالیدن آن
برای تحلیل ورم طحال مفید است. اگر 10 گرم آن را در مقداری آب انگور مخلوط و پس از
20 روز صاف نمایند و بخورند برای استسقا و طحال بسیار نافع است. خوردن تخم آن برای
ازدیاد ترشح عادت ماهیانه مؤثر است. اگر تخم آن با افسنطین خورده شود برای اختناق رحم
مفید است و جنین را سقط می‌کند و نفخ و گاز رحم را پراکنده می‌سازد.
خوردن عصاره برگ آن برای سیاتیک و دم‌کرده
آن با روغن زیتون در حدی که به صورت مرهم درآید و مالیدن و گذاردن آن در محلی از عضو
که سگ هار گاز گرفته باشد مفید است. ضدعفونی‌کننده است. داخل کردن عصاره برگ آن در
مرهمها برای التیام زخمها بسیار نافع است. مقدار خوراک از صمغ آن تا 5 گرم و جانشین
آن باریجه است. ضمّاد ریشه و همچنین گرد ریشه آن برای زخمهای کهنه و استخوان عاری از
گوشت و شیاف آن برای باز کردن قاعده زنان و اخراج جنین مرده مفید است.
مصرف این گیاه باید زیر نظر پزشک انجام گیرد.
معارف گیاهی، ج5، ص: 369
//////////////
جاوشیر بپارسی جواشیر خوانند و کاوشیر نیز گویند و بشیرازی
جاجوشی و آن صمغ درختی بود که ساق کوتاه دارد و برگ آن ببرگ انجیر ماند گردتر و کوچک‌تر
و گویند ورق آن بورق زیتون ماند و قول اول اصح بود که برگ آن گرد بود و برگ زیتون کشیده
و گل وی زردرنگ بود خوشبوی و تیزبوی و زود در آب حل شود و اول که از ساق بیرون آید
سفیدرنگ بود و چون خشک شود زردرنگ گردد و چون به آب حل شود برنگ شیر ماند و اگر سیاه‌رنگ
بود مغشوش بود و غش آن به اشق و موم کنند طبیعت جاوشیر گرم و خشک است در سئوم و گویند
در دویم و عرق النسا و مفاصل را طلا کنند نافع بود چون بر دندان نهند درد ساکن گرداند
و صداع و صرع را سود دارد و در چشم کشیدن جلا دهد و چشم را روشن گرداند چکیدن کمیز
و صلابت رحم را نافع بود و بر جرب و ذات الجنب ضماد کردن نافع بود و چون با عسل بگدازند
و زن بخود برگیرد حیض براند و بچه بکشد و بیندازد و با مویزج چون بر نقرس ضماد کنند
نافع بود و قولنج را سود دارد و گزندگی جانوران و سرفه کهن که از خلط غلیظ لزج بلغمی
بود نافع است بیخ درخت وی چون بخراشند و زن بخود برگیرد بچه بیندازد و ثمره چون با
افسنتین بیاشامند حیض براند و اگر درد رحم به سبب اختناق بود سود دهد و اگر با زراوند
بیاشامند گزندگی جانوران را نافع بود و اگر با شراب بیاشامند زردزخم را نافع بود مقدار
شربتی از وی ما بین نیم مثقال بود تا یک مثقال بعد از آنکه در مطبوخ خویسانده باشند
و گویند بچه که سه ماه بود یا چهار ماهه و در شکم بمیرد چون فتیله از جاوشیر بسازند
و زن بخود برگیرد زود بیرون آید و صرع و ام الصبیان را نافع بود و جاوشیر مضر بود به
اعصاب و انثیین و مصلح وی مربا جوز بود و بدل وی سکبینج بود و رازی گوید یدل وی لبن
التین بود بوزن وی و گویند بدل آن قنه و گویند دو وزن آن صمغ زیتون و شیخ الرئیس گوید
ظن من آنست که اشق نزدیک بان بود
______________________________
صاحب مخزن الادویه
می‌نویسد: جاوشیر بفارسی جواشیر و کوشیر و نیز بشیرازی جاجوشی نامند
لاتینOPOBALSAMUM فرانسه و انگلیسیOPOPONAX
اختیارات بدیعی، ص:
92
///////////////
جاوشیر:
جاوردشیر نوعی است از ادویه نباتی که او
را به لغت پارسی گاو شیر گویند و لاور شیر نیز گویند. و او صمغ درخت کوهی است.
(صیدنه ص 199). به پارسی جواشیر خوانند و کاوشیر نیز گویند و به شیرازی جاجوشی و
آن صمغ درختی بود که ساق کوتاه دارد و برگ آن به برگ انجیر ماند گردتر و کوچک‌تر.
(اختیارات ص 91).
یادگار
///////////
Opopanax
From Wikipedia, the free encyclopedia
For the
plant genus, see Opopanax (plant).
Opopanax, also known as opobalsam,
refers to a number of gum resins (natural substances that are a mixture of
water-soluble gums and alcohol-soluble resins)
traditionally considered to have medicinal properties. Pliny (Historia Naturalis) and Dioscorides (De
Materia Medica) described various kinds with uncertain identifications,
which have been distinguished as:[1][2][3]
·
A species of Centaurea
In recent
times, the main source of commercial opopanax is from species of Commiphora,
particularly C. erythraea and C. kataf.[5] (Some
sources suggest the entire production is from C. erythraea var. glabrescens,
a tree growing in Somalia.[6]) Myrrh is also
obtained fromCommiphora species.[5]
Contents
[show]
Etymology[edit]
The name
opopanax derives from Anglo-Norman opopanac, from Latin opopanax,
from Hellenistic Greek ὀποπάναξ, from Ancient Greek ὀπός "vegetable
juice" + πάναξ "panacea" (all healing).[7] Panacea
(Gk. πανάκεια)
denotes a kind of savory, named for Panakeia, a
daughter of Aesculapius.[8]
The OED gives opopanax as
the principal spelling, but lists opoponax as a variant
spelling recorded from the 19th century.
Perfumery
opopanax[edit]
A resinoid is
prepared from the resin by solvent extraction. Steam distillation of the resin gives
the essential oil, which has a warm, sweet, balsamic
odor. Opopanax oil and resinoid are used in perfumes with oriental characteristics.
An IFRA recommendation
exists.[9]
African
opopanax is the resin
of Commiphora kataf (Forssk.)
Engl.[5]
Opopanax, a
major export article from Somalia since ancient times, is also known as bisabol -
bissa bol (Hindi) and as hebbakhade - habak
hadi (Somali). "bissa bol" is scented myrrh, in
contrast to "heera bol", bitter myrrh. However, the
botanical origin of bisabol is Commiphora guidottii and
not Commiphora erythraea, as generally has been presumed.[5]
Bdellium[edit]
Main
article: Bdellium
Opopanax is
also known as "perfumed bdellium".[5]
Bdellium is
a semi-transparent resin extracted from Commiphora roxburgii and from Commiphora africana. Both resins were used
as incense. They are referred to by Pliny (Historia Naturalis, 12:36) as Bactrian
and Nubian bdellium. The bdellium referred to by Dioscoridesas
"the bdellium imported from Petra" (De Materia Medica, 1:80) is
probably the resin of Hyphaene
thebaica, a species of palm.[10]
See also[edit]
References[edit]
2. Jump up^ Dioscorides (1902),
Julius Berendes, ed., De materia
medica (PDF) (in German), PharmaWiki.ch
3. Jump up^ Royle, J.F. (1847). Materia Medica and
Therapeutics: Including the Preparations of the Pharmacopoeias of London,
Edinburgh, Dublin, and (of the United States) with Many New Medicines. Lea
and Blanchard. p. 405.
4. Jump up^ Osbaldeston, Tess Anne
(translator) (2000). "3.55 Panakes Herakleion". Dioscorides.
Johannesburg: Ibidis Press. Panances heracleum (from which opopanax is
gathered) grows in abundance in Boeotia, and Psophis in Arcadia... The [dried]
juice that excels is the most bitter to the taste, inside indeed white and
somewhat red, but outside a saffron colour, smooth, fat, brittle, fit for use,
melting quickly, and with a strong scent;
5. ^ Jump up to:a b c d e Lumír
O. Hanuš; et al. (2005), "Myrrh-Commiphora Chemistry", Biomed.
Papers 149 (1): 3–23, doi:10.5507/bp.2005.001,PMID 16170385
6. Jump up^ Burdock, G.A. (2004). Fenaroli's Handbook of
Flavor Ingredients, Fifth Edition. Taylor & Francis.
pp. 1452–1454. ISBN 9781420037876.
9. Jump up^ Karl-Georg Fahlbusch; et al.
(2007), "Flavors and Fragrances", Ullmann's Encyclopedia
of Industrial Chemistry (7th ed.), Wiley, pp. 107–108
10. Jump up^ Jehuda Feliks (2007),
"Bdellium", Encyclopaedia Judaica 3 (2nd ed.),
Thomson Gale, p. 234
///////////////
جاوشیر
جاوشیر، جواشیر
Opopanax chironium
به فارسی جواشیر و کوشیر و به شیرازی جاحوشی نامند؛ صمغی است بدبو ظاهر آن سرخ تیره و باطن آن سفید.
طبیعت آن گرم و خشک در سوم و بعضی خشک در دوم گفته‌اند
خواص آن: در رفع دردهای رحم سرد و آماس های زیاد و نفخ مؤثر و قولنج های مختلف را برطرف و اسهال را بند می آورد. نقرس و سیاتیک و نفخ های معده و امعاء را از بین برده و اعصاب را پاک نموده و کبد و طحال و سینه را پاک کنندۀ مفید و مؤثری است. مدر بول و حیض و خارج کننده جنین از رحم است. نفخ و دردهای زایمان و تنگی مجاری ادرار و درد مفاصل و شکنندگی سنگ های رسوبی و در پاک کردن رحم نافع است. ترکیب آن با سرکه برای پاک نمودن طحال به کار می رود. مضر معده و مصلح آن حماما می باشد
به فارسی جواشیر و کوشیر و به شیرازی جاحوشی نامند؛ صمغی است بدبو ظاهر آن سرخ تیره و باطن آن سفید.
طبیعت آن گرم و خشک در سوم و بعضی خشک در دوم گفته‌اند
خواص آن: در رفع دردهای رحم سرد و آماس های زیاد و نفخ مؤثر و قولنج های مختلف را برطرف و اسهال را بند می آورد. نقرس و سیاتیک و نفخ های معده و امعاء را از بین برده و اعصاب را پاک نموده و کبد و طحال و سینه را پاک کنندۀ مفید و مؤثری است. مدر بول و حیض و خارج کننده جنین از رحم است. نفخ و دردهای زایمان و تنگی مجاری ادرار و درد مفاصل و شکنندگی سنگ های رسوبی و در پاک کردن رحم نافع است. ترکیب آن با سرکه برای پاک نمودن طحال به کار می رود. مضر معده و مصلح آن حماما می باشد
افعال و خواص دیگر آن: محلل ریاح[1] و مفتح سدد و مقوی اعصاب ضعیفه و مضعف اعصاب صحیحه قویه و ملین سخت شدن
و جلادهنده لزوجات و اوساخ[2] و با قوت تریاقیه و جهت امراض بارده بلغمیه خصوصاً عصبانیه و دماغیه
مانند صداع و فالج و لقوه[3] و صرع و ام الصبیان[4] و رعشه حادث از کثرت جماع و نزلات و کوفتگی و تعقد[5] عضله و درد مفاصل و دردی که از صدمات به هم رسیده باشد و بستن شکستن
استخوان و درد پهلو و نزف الدم[6] و سرفه بلغمی نافع که نیم درهم آن در آب مرزنجوش بیاشامند و بر آن
مواضع نیز ضماد نمایند.
////////////////
جاوشير كيروني أو الجاوشير
المعروف (الاسم العلمي:Opopanax
chironius) هو نوع من النباتات يتبع جنس الجاوشير من الفصيلة الخيمية[2].
والجاوشير مفردة معربة عن الفارسية ومعناه لبن البقر
لبياضه[3]. والاسم
العلمي Opopanax مركب من
اليونانية opos بمعنى صمغ suc او عصارة أو نُـسغ أو مُجاجة و من panax بمعنى نبات طبي ـ و منها panacée. هو نبات المناطق الحارة بأوروبا وآسيا، يستعمل في الصيدلة لصناعة مراهم وبلاسم baumes كما يستعمل في صناعة العطور.[4]
ومن أسمائه كذلك:كاوشير وحليب البقر وفاناقس
إيراقليون (يونانية Panakes herakleon) وفاناقس خرونيون (يونانية Panakes chironium). والجاوشير أيضا هو صمغ هذا النبات.
وقد جاء في تذكرة
أولى الألباب للشيخ داود الأنطاكي:"[جاوشير] نبات فارسي معرب عن كلوشير ومعناه حليب البقر لبياضه وهو شجر
يطول فوق ذراع خشن مزغب ورقه كورق الزيتون وله أكاليل كالشبت يخلف زهرا أصفر وبزرا
يقارب الانيسون لكنه كقشر أصله بين زرقة وسواد مر الطعم تشرط هذه الشجرة فيسيل
منها صمغ إذا جمد كان باطنه أبيض وظاهره بين سواد وحمرة هو الجاوشير المستعمل
ويدرك بتموز أجوده الطيب الرائحة المتفتت السريع الانحلال في الخل والماء المبيض
للماء إذا حل فيه ويغش بالشمع والأشق والفرق ما ذكرنا وهو حار يابس في الثالثة أو
يبسه في الثانية ينفع من سائر الأمراض الباردة خصوصا البلغمية كالفالج واللقوة
والقولنج الغليظ والرصاصي يدر الحيض بسرعة ويخرج الجنين الميت أكلا وحمولا ويقطر
في الاذن فيفتح الصمم وينفع نزف المدة والسعال واليرقان والحصى وعسر البول. ومن
خواصه: أنه يصلح الأعصاب الضعيفة ويضعف الصحيحة ويجبر العظام ويمنع النوازل
والسموم والصرع وبياض العين كحلا ونزول الماء وتحشى به الأسنان فيسكن الوجع ويمنع
التأكل وإذا طلى على القروح والنار الفارسية قطعها وهو يضر الأنثيين ويصلحه
المرماخور وشربته إلى نصف مثقال وبدله لبن التين أو القنة وكل ما كان أسود أو قليل
المرارة أو جاوز سنة ففاسد".[5]
انظر أيضاً[عدل]
مراجع[عدل]
2.
^ موقع
لائحة النباتات (بالإنكليزية) The Plant List جاوشير كيروني تاريخ الولوج
27 كانون الثاني 2014
|
//////////
Opopanax
chironium
From Wikipedia, the free encyclopedia
|
Opopanax chironium
|
|
|
Plant of Opopanax chironium
|
|
|
Kingdom:
|
|
|
(unranked):
|
|
|
(unranked):
|
|
|
(unranked):
|
|
|
Order:
|
|
|
Family:
|
|
|
Genus:
|
|
|
Species:
|
O. chironium
|
|
·
Laserpitium chironium L.
·
Maspeton chironium (L.)
Raf.
·
Opopanax bulgaricus Velen.
|
|
Opopanax
chironium, common
name Hercules-all-heal,[2] also
known as sweet myrrh[3] orbisabol myrrh,[3] is
a herb belonging
to the family Apiaceae.
Contents
[show]
Subspecies[edit]
·
Opopanax chironium subsp. chironium
Description[edit]
Opopanax
chironium grows 1–3
metres (3 ft 3 in–9 ft 10 in) high.[3] This
perennial herb has a branching stem, thick and rough close to the base. Leaves
are serrate, pinnate, with long petioles. It produces a large, flat, yellow inflorescence at
the top of the branches.[5][6]
Uses[edit]
Main
article: Opopanax
This plant
is used in the production of certain perfumes. A
consumable resin known
asopopanax can
be extracted from the Opopanax plant by cutting at the base of
a stem and
sun-drying the juice that flows out. Though people often find the taste acrid
and bitter, the highly flammable resin can be burned as incense to
produce a scent somewhat like balsam orlavender.[3]
Flowers
of Opopanax chironium
The resin
has been used in the treatment ofspasms,[5] and,
before that, as an emmenagogue, in the treatment of asthma, chronic
visceral infections,hysteria and hypochondria.[3] Opopanax
resin is most frequently sold in dried irregular pieces, though tear-shaped
gems are not uncommon.[5]
Distribution
and habitat[edit]
The plant
thrives in warm climates like Iran, Italy,Greece, Turkey and Somalia, but
also grows in cooler climates.[5][7] Some
view opopanax grown in cooler climates as being of inferior quality.
References[edit]
3. ^ Jump up
to:a b c d e Scents of Earth Cite
error: Invalid tag; name "fc" defined multiple
times with different content (see thehelp page).
5. ^ Jump up
to:a b c d Botanical
|
|
|
|
Wikimedia Commons has media related to Opopanax chironium.
|
·
Tutin, T. G. et al., eds. 1964–1980. Flora
Europaea.
