شاهدان: گارد ساحلی یونان پناهجویان را به دریا می‌انداخت و آنها را به کام مرگ می‌فرستاد
- لوسیل اسمیت و بن استیل
- خبرهای روز تلویزیون بی‌بی‌سی
به گفته شاهدان، گارد ساحلی یونان باعث مرگ ده‌ها پناهجو در دریای مدیترانه در مدت سه سال شده است؛ از جمله ۹ نفر که آنها عمدا به دریا انداخته شده‌اند.
تحلیل و بررسی بی‌بی‌سی به این نتیجه رسیده است که این ۹ نفر از جمله بیش از ۴۰ نفری بوده‌اند که ادعا شده به دلیل بیرون راندن اجباری از آب‌های یونان یا برگرداندن به دریا بعد از رسیدن به جزیره یونان، جان باخته‌اند.
گارد ساحلی یونان به محققان ما گفته است که همه اتهامات مرتبط با فعالیت‌های غیرقانونی را به شدت رد می‌کند.
ما فیلمی از ۱۲ نفر را به یک مامور ارشد سابق گارد ساحلی یونان نشان دادیم که آنها را سوار یک قایق گارد ساحلی یونان کردند و سپس در قایق کوچک دیگری رها شده بودند.
این مامور ارشد سابق گارد ساحلی یونان وقتی از صندلی‌اش بلند شد و میکروفون‌اش هنوز روشن بود گفت این کار «به وضوح غیرقانونی» است و «جرمی بین‌المللی» است.
دولت یونان مدتهاست که متهم به بازگرداندن اجباری پناهجویان است- و آنها را به ترکیه که آنها از آنجا آمده‌اند می‌فرستد که این کار طبق قوانین بین‌المللی غیرقانونی است.
اما این اولین باریست که بی‌بی‌سی تعداد حوادثی را شمارش کرده است که ادعا می‌شود موارد مرگ به دلیل اقدامات گارد ساحلی یونان بوده است.
این پانزده حادثه‌ای که بررسی کردیم- از ماه می ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳- منجر به مرگ ۴۳ نفر شده است.
منابع اولیه عمدتا رسانه‌های محلی، سازمان‌های غیردولتی و گارد ساحلی ترکیه بوده‌اند.
راستی‌آزمایی این روایت‌ها به شدت دشوار است- شاهدان خیلی اوقات ناپدید می‌شوند یا از صحبت کردن هراس دارند.
اما در چهار مورد توانستیم از طریق صحبت کردن با شاهدان عینی روایت‌ها را بررسی و تایید کنیم.
تحقیق ما در یک مستند بی‌بی‌سی با عنوان «آرامش مرگ‌آسا: کشتار در مدیترانه؟» آمده است و الگویی روشن را ارائه می‌کند.
در پنج مورد از این حوادث، مهاجران گفته‌اند که مسئولان یونانی آنها را مستقیما به دریا انداخته‌اند.
در چهار مورد، آنها توضیح می‌دهند که چطور به جزایر یونان رسیده و پیاده شدند ولی باز هم آنها را تعقیب و پیدا کردند.
در چند در مورد دیگر، مهاجران گفتند که آنها را سوار قایقهای بادی بدون موتور کردند که بعدا بادشان خالی شد یا به نظر می‌رسید که قبلا آنها را سوراخ کرده بودند.
یکی از تکان‌دهنده‌ترین روایت‌ها را مردی اهل کامرون بازگو می‌کند؛او می‌گوید پس از این که در سپتامبر ۲۰۲۱ به جزیره «ساموس» رسید، مسئولان یونانی او را تعقیب کردند.
او هم مثل همه کسانی که با آنها مصاحبه کردیم، قصد داشت که به عنوان یک پناهنجو در خاک یونان نام خود را ثبت کند.
او به ما گفت: «هنوز لنگر نیانداخته بودیم که پلیس از پشت سر به ما نزدیک شد. دو نفر پلیس با لباس سیاه و سه نفر دیگر با لباس غیرنظامی. نقاب داشتند و فقط چشم‌هایشان دیده می‌شد.»
این مرد می‌گوید که او و دو نفر دیگر- یکی اهل کامرون و دیگری اهل ساحل عاج - به یک قایق گارد ساحلی یونان منتقل شدند که حوادث هولناکی پس از آن رقم خورد.
«از مرد کامرونی [دیگر] شروع کردند. او را به آب انداختند. مرد اهل ساحل عاج گفت: 'نجاتم دهید، نمی‌خواهم بمیرم …' و بالاخره فقط دست‌اش روی آب ماند و بدنش زیر آب رفت.»
«اندکی بعد دستش هم زیر آب رفت و غرق شد.»
مصاحبه‌شونده ما می‌گوید که آدم‌ربایان او را کتک زدند.
«مرتب به سرم مشت می‌زدند. انگار دارند به حیوانی مشت می‌زنند.»
و می‌گوید که بعد او را هم به آب انداختند- بدون جلیقه نجات.
او توانست تا ساحل شنا کند ولی جنازه دو نفر دیگر؛ سیدی کیتا و دیدیه مارشال کوامو نانا- در ساحل ترکیه از آب گرفته شد.
وکلای بازماندگان خواهان باز کردن پرونده قتل مضاعف از سوی مسئولان یونانی هستند.
مرد دیگری، اهل سومالی، به بی‌بی‌سی گفت که چگونه در مارس ۲۰۲۱ میلادی، ارتش یونان او را هنگام ورود به جزیره کیوس دستگیر کرد و به گارد ساحلی یونان تحویل داد.
او می‌گوید که گارد ساحلی دستهایش را از پشت بست و بعد او را به آب انداخت.
«مرا دست بسته وسط دریا انداختند. می‌خواستند بمیرم.»
او گفت که قبل از اینکه یکی از دستانش از بند خارج شود، توانست با شناور ماندن بر روی پشت خود زنده بماند.
اما دریا متلاطم بود و سه نفر از گروه او جان باختند. مصاحبه‌شونده ما به ساحل رسیده بود و در نهایت گارد ساحلی ترکیه او را پیدا کرد.
در حادثه‌ای که بیشترین میزان تلفات جانی را داشت- در سپتامبر -۲۰۲۲- قایقی که حامل ۸۵ مهاجر بود نزدیک جزیره «رودز» یونان با از کار افتادن موتورش دچار مشکل شد.
محمد، اهل سوریه به ما گفت که پناهجویان با گارد ساحلی یونان تماس گرفتند و از آنها درخواست کمک کردند.
گارد ساحلی آنها را سوار قایق کرد و با قرار دادن در قایقهای نجات بادی به آب‌های ترکیه برگرداند.
محمد می‌گوید سرپوش منفذ هوای این قایق بادی که به او و خانواده‌اش داده شده بود، به درستی بسته نشده بود.
او به بی‌بی‌سی گفت: «بلافاصله(پس از سوار شدن) داشتیم غرق می‌شدیم و آنها این را می‌دیدند ... صدای جیغ زدن ما را می‌شنیدند ولی ما را رها کردند.»
«اولین بچه‌ای که مرد، فرزند پسرعموی من بود... بعد از آن یکی پس از دیگری می‌مردند. بچه‌های دیگر، بچه بعدی و بعد خود پسرعموی من ناپدید شد. تا صبح هفت یا هشت بچه جان باختند.»
«بچه‌های من تا صبح نمرده بودند... درست قبل از رسیدن گارد ساحلی ترکیه جان باختند.»
قانون یونان به همه مهاجران متقاضی پناهندگی اجازه می‌دهد در چند جزیره در مراکز ویژه ثبت نام، درخواستشان را ثبت کنند.
اما مصاحبه‌شوندگان ما- که با کمک نهاد پشتیبانی مهاجران به اسم «گروه نجات یکپارچه» با آنها تماس گرفتیم- می‌گویند که پیش از اینکه بتوانند به این مراکز برسند، دستگیرشان کرده بودند.
آنها می‌گویند که این افراد ظاهرا مخفیانه کار می‌کنند- لباس فرم ندارند و خیلی اوقات نقاب دارند.
گروه‌های مدافع حقوق بشر مدعی هستند که هزاران نفر از متقاضیان پناهنجویی در اروپا، از یونان به طور غیرقانونی به ترکیه بازگردانده شده‌اند و حق درخواست پناهندگی مندرج در قانون بین‌المللی و قانون اتحادیه اروپا، از آنها سلب شده است.
فیاد ملا، کنشگر اتریشی به ما گفت که خودش در فوریه سال گذشته در جزیره لسبوس یونان متوجه شد که این عملیات‌ها چقدر مخفیانه انجام می‌شوند.
بعد از انتشار خبری درباره یک محل بازگرداندن اجباری، او در مسیر رانندگی به سوی مکانی که ادعا می‌شد در آنجا این اتفاق افتاده، از سوی مردی با لباس کلاه‌دار متوقف شد که بعدا معلوم شد برای پلیس کار می‌کند.
او می‌گوید پلیس تلاش کرده بود فیلم متوقف کردن او را از دوربین روی داشبورد خودروی خود پاک کند و او را متهم به مقاومت در برابر مأمور پلیس کند.
در نهایت، هیچ اقدامی علیه او انجام نشد.
دو ماه بعد در محل مشابهی آقای مولا توانسته بود از یک بازگرداندن اجباری فیلم بگیرد و آن را در روزنامه نیویورک تایمز منتشر کرد.
گروهی شامل زنان و کودکان نوزاد از پشت یک ون بدون شماره پلاک پیاده شدند و از روی یک اسکله به سوی قایقی کوچک حرکت داده شدند.
بعد آنها را به یک قایق گارد ساحلی یونان منتقل کردند که از خط ساحلی دورتر بود؛ آنها را به دریا بردند و سوار قایقی پارویی کردند و در آب رها کردند.
گارد ساحلی ترکیه این افراد را بعدا نجات داد.
ما این فیلم را -که بی‌بی‌سی راستی‌آزمایی کرده است- به دیمیتریس بالتاکوس، رئیس سابق عملیات ویژه گارد ساحلی یونان نشان دادیم.
او در طی مصاحبه، از گمانه‌زنی درباره فیلمی که نشان‌اش دادیم امتناع کرد- دیمیتریس بالتاکوس در گفت وگوی قبلی با ما منکر این شده بود که گارد ساحلی یونان مرتکب کار غیرقانونی شده باشد.
ولی در وقت تنفس، صدای او ضبط شده بود که به کسی بیرون از کادر دوربین به زبان یونانی گفت: «من چیز زیادی به این‌ها نگفتم، درست است؟ خیلی روشن است، نیست. این فیزیک هسته‌ای نیست. نمی‌دانم چرا این کار را در روز روشن کرده‌اند... این کار... به وضوح غیرقانونی است. جرمی بین‌المللی است.»
وزیر امور دریایی و سیاست جزیره‌ای یونان به بی‌بی‌سی گفت که فیلم مزبور در حال حاضر نزد نهاد مستقل مسئول شفافیت ملی در دست بررسی است.
یک روزنامه‌نگار تحقیقی که با او صحبت کردیم و مقیم جزیره ساموس است می‌گوید که از طریق برنامه دوست‌یابی تیندر با یکی از اعضای نیروهای ویژه یونان شروع به گپ زدن کرده است.
وقتی که او از جایی که «کشتی جنگی» توصیفش کرد تلفن زده بود، رومی ون بارسن از او درباره کارش پرسید- و این که وقتی نیروهایش قایق پناهندگان را دیده بودند، چه اتفاقی افتاد.
او در پاسخ گفته بود که «عقب‌شان راندیم» و گفته بود که این دستورات از «شخص وزیر» است و اضافه کرد که اگر قایقی را متوقف نکنند مجازات خواهند شد.
یونان همیشه وقوع چنین «عقب راندن»هایی را انکار کرده است.
یونان برای بسیاری از مهاجران نقطه ورودی به اروپاست.
سال گذشته، ۲۶۳۰۴۸ نفر وارد اروپا شدند و یونان ۴۱۵۶۱ نفر آنها (۱۶ درصدشان) را تحویل گرفت.
ترکیه با اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۶ به توافقی رسید که جلوی عبور مهاجران و پناهندگان را با یونان بگیرد ولی در سال ۲۰۲۰ گفت که دیگر نمی‌تواند این برنامه را اجرایی کند.
ما یافته‌های تحقیق خود را به گارد ساحلی یونان ارائه کردیم.
آنها پاسخ دادند که کارکناشان «بدون خستگی و با نهایت حرفه‌ای‌گری و حس مسئولیت فراوان و احترام به جان آدم‌ها و حقوق ابتدایی» کار می‌کنند و افزودند که «به تعهدات بین‌المللی کشور التزام کامل دارند.»
آنها گفتند: «باید دقت کرد که از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴ میلادی گارد ساحلی یونان ۲۵۰۸۳۴ نفر را در ۶۱۶۱ حادثه دریایی نجات داده است. اجرای بی‌عیب و نقص این مأموریت تحسین‌برانگیز در جامعه بین‌المللی به شایستگی به رسمیت شناخته شده است.»
از گارد ساحلی یونان پیش‌تر به خاطر نقشش در بزرگترین حادثه دریایی مهاجران در مدیترانه ظرف ده سال گذشته انتقاد شده بود.
بیم آن می‌رود که بیش از ۶۰۰ نفر پس از غرق شدن آدریانا در منطقه علامت‌گذاری‌شده نجات یونان در ماه ژوئن گذشته جان باخته باشند.
مسئولان یونانی اصرار دارند که این قایق دچار مشکل نشد و بطور امن در مسیر ایتالیا قرار داشت؛ از همین رو گارد ساحلی اقدامی برای نجات انجام نداد.
اما پنگلی از وریفای (راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی) در این مطلب مشارکت داشته است.
