بیژن عبدالکریمی (زادهٔ ۱۳۴۲) فیلسوف ایرانی و دانشیار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال است.[۱] عبدالکریمی دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد فلسفه را به ترتیب در سال‌های ۱۳۶۷ و ۱۳۷۳ در دانشگاه تهران به پایان رساند و در سال ۱۳۸۰ از دورهٔ دکتری فلسفه در دانشگاه مسلمان علیگر فارغ‌التحصیل شد.[۲]
از چپ: بیژن عبدالکریمی، علی‌اکبر رشاد و محمدمهدی میرباقری در همایش علم دینی، ۹ خرداد ۱۳۹۱، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
دیدگاه‌ها

عبدالکریمی از منتقدان جدیِ نگاه سیاسی به مقولهٔ فرهنگ، علوم انسانی اسلامی و اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها است و معتقد است باید رویکرد هستی‌شناسانه جایگزین رویکردهای تئولوژیک و ایدئولوژیک شود. او بر بازخوانی سنت فکری متفکرانی همچون علی شریعتی و احمد فردید تأکید می‌کند و رویکرد صاحب نظرانی چون عبدالکریم سروش، مصطفی ملکیان و محمد مجتهد شبستری نسبت به متون مقدس را مورد نقد قرار داده‌است.[۳][۴][۵][۶][۷][۸] عبدالکریمی در رابطه با تفکر تئولوژیک، معتقد است مبتنی بر تفکری جدلی و همین‌طور سیستماتیک به معنای خاص است و به بیان برخی دیگر از موارد آن پرداخته‌است:[۹]

جریان روشنفکر

جریان روشنفکری خودش بخشی از بحران است

این پژوهشگر علوم انسانی با طرح این پرسش که چه وجه اشتراکی بین قاجار، پهلوی و حکومت بعد از انقلاب وجود دارد که روشنفکر ما و جامعه و ملت قدرت سیاسی را نمی‌تواند کنترل کند و تابع اهدافی کند که جریان روشنفکری تعیین می‌کند؟، گفت: به نظر من دلیلش این است که جریان روشنفکری ما منطق بازی را به درستی درک نکرده‌است. و از امامزاده‌ای به اسم امامزاده سیاسی شفایی را می‌طلبد که اساساً یک چنین شفایی امکان‌پذیر نیست. باید نگاهش را به معطوف به بخش‌های دیگری از حیات اجتماعی کند که نمی‌کند. به همین دلیل معتقدم که جریان روشنفکری خودش بخشی از بحران است، اما دچار این توهم است که دارد راه‌حل بحران را ارائه می‌دهد. اینکه قدرت سیاسی حرف تو را نمی‌شنود بخشی از بازی و پروبلماتیکی است که توی روشنفکر باید به آن فکر کنی اما تو می‌گویی من کارم را کردم قدرت سیاسی کارش را نکرد، نه! اتفاقاً حرف من این است که کار قدرت سیاسی اعمال قدرت است و کارش این است که می‌خواهد قدرتش را بسط دهد و حفظ کند. این حرف من مشروعیت بخشیدن به وضعیت موجود نیست؛ این تلاش برای نزدیک شدن به مسئله است. ما روشنفکران باید منطق تحلیل و منطق فهم خودمان را تغییر بدهیم اما متأسفانه در برابر این تغییر منطق مقاومت می‌کنیم و این چیزی است که محل نقد من است.[۱۰]

خفقان فرهنگ را باید در خود فرهنگ جستجو کرد

عبدالکریمی در ادامه با اشاره به آرا اُنفره فیلسوف فرانسوی (میشل اُنفره فیلسوف معاصر فرانسوی است، که معتقد به لذت‌گرایی و آنارشیسم است) و توضیح نظریات وی گفت: میشل اُنفره با بررسی دو کتاب مشهور جرج اورول یعنی ۱۹۸۴ و مزرعه حیوانات در مورد زندگی مدرن غرب تأمل کرده‌است؛ داستان‌های اورول در شرایط حاکمیت فاشیسم آلمانی ایتالیا و استالینیسم بلشویکی است و واکنشی به آن دوران است اما حرف اُنفره این است که این دو رمان توصیفگر فاشیسم دوران نیستند بلکه آینده اروپا را پیش‌بینی کرده‌است و اروپای اتحادیه اروپا امروز جوامع اروپایی را به شدت به سمت جامعه ای برده‌است که اورول در رمان‌هایش توصیف کرده‌است.[۱۱]

واکنش بیژن عبدالکریمی به حاشیه‌های گوشی دختر قاسم سلیمانی

عبدالکریمی: این خبرها فرصت تفکر را از جامعه ایران می‌گیرد بیژن عبدالکریمی استاد فلسفه معتقد است، توجه افراطی جامعه به این اخبار آسیب زاست و باعث می‌شود، تفکر و عقل در جامعه شکل نگیرد. وی در همین رابطه به انصاف نیوز گفت: گروهی دربارهٔ دختر شهید سلیمانی خبر می‌نویسند و برخی دیگر دربارهٔ دختر شریعتی خبر منتشر می‌کنند. نتیجه کار هر دو گروه این است که جامعه را درگیر مسائل بیهوده می‌کنند.

این استاد فلسفه با تأکید بر آنکه «وقتی به فردی که جایگاه خاصی ندارد، جایگاه داده می‌شود، چنین مسائلی قابل انتظار است» گفت: در این فضای هیجانی و پوپولیستی که از سوی اپوزیسیون و نیروهایی در داخل تقویت می‌شود، «حقیقت» شنیده نمی‌شود و تفکری وجود ندارد[۱۲]

مسیر اپوزیسیون‌ها

مخاطبین اول من که اپوزیسیون هستند می‌گویند چه غلطی کردیم انقلاب کردیم؛ گند زدیم. اما به عقیده من این مواجهه بسیار سطحی است چرا که انقلاب یک فرایند تاریخی است و نمی‌توان افراد را برای این قضیه مقصر کرد. نکته دیگر اینکه گفتن اشتباه کردیم و غلط کردیم چه تفاوتی در وضع اکنون ما حاصل می‌کند. و نکته بعد هم این که چه تضمینی وجود دارد که اگر گفتمان‌های اپوزیسیون را بپذیریم فردا دوباره نگوییم چه گندی زدیم.[۱۳]

سپهبد سلیمانی

کسانی که قاسم سلیمانی را تروریست می‌دانند از عقلانیت درستی برخوردار نیستند. قاسم سلیمانی سربازی است که ما را به این قدرت منطقه‌ای رسانده و توان دفاع از خود را به ما داده‌است. ما باید از دستاوردهای قاسم سلیمانی و نیروهای انقلاب دفاع کنیم و نارسایی‌های آن‌ها را بیان کنیم. نارسایی‌هایی که شامل عدم درک حکمی از جهان معاصر، تأخر تاریخی می‌باشد.[۱۴]


واکنش به سلام فرمانده

بیژن عبدالکریمی، استاد دانشگاه در مراسم نمایش مستند سینمایی «داستان‌های هزار و یک روز» به کارگردانی حبیب احمدزاده گفت همه این‌ها بچه‌های ما هستند؛ هم آن دختر چادری که «سلام فرمانده» می‌خواند و هم آن دختری که موی خود را بیرون می‌گذارد و شعار زنده‌باد آزادی می‌دهد و ما وظیفه داریم این شکاف را کمتر کنیم. او افزود در این فیلم از صلح صحبت شده است و ما باید صلح را افزایش دهیم.[۱۵]
اخراج از دانشگاه

عبدالکریمی در ۱۳ شهریور ۱۴۰۰ حکم اخراج خود را از دانشگاه دریافت کرد. در این حکم دلیل اخراج «دفاع از نظام سلطنتی پهلوی» ذکر شده‌است. در بخشی از این حکم آمده‌است: «نامبرده فاقد صلاحیت جهت عضویت در هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی است … .» پس از انتشار این خبر، محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد، در نامه‌ای خواستار بررسی مجدد پروندهٔ عبدالکریمی شد و حکم اخراج فعلاً تعلیق شده‌است.[۱۶] در سال ۱۴۰۰ توضیحی در اینباره دادند که دلیل اخراج ایشان «پرونده حقوقی» بوده‌است و مربوط به سال ۱۳۹۸ است.[۱۷]

واکنش ابراهیم رئیسی

چند روز بعد از واکنش‌ها به اخراج بیژن عبدالکریمی از دانشگاه آزاد اسلامی، حالا شنیده‌های خبرنگار الف از وزارت علوم حاکی از این است که سیدابراهیم رئیسی پس از اطلاع یافتن از این مسئله، به وزیر علوم مأموریت داده که دلایل صدور حکم مورد نظر را بررسی و اعتراضات ابراز شده نسبت به مسئله را پیگیری کند.[۱۸]

واکنش بیژن عبدالکریمی

اینکه گفته‌اند عبدالکریمی به خاطر زدن حرفهای خارج از حیطه درس در کلاس، از دانشگاه اخراج شد، دروغ محض است. امروز نیروهایی در پشت پشتوانه‌های انقلاب جمع شده‌اند که به راحتی دروغ می‌گویند و این خیلی زشت است.

اصلاً فکر کنید عبدالکریمی یک اپوزیسیون است و ۴۰سال است تلاش می‌کند به جمهوری اسلامی ضربه بزند، فکر می‌کنید در همه این سالها توانسته بودم به اندازه اینکه این اخراج و موجی که در جامعه ایجاد کرد و اخباری که سر آنتن رفت و مصادره‌ای که برخی از رسانه‌های زرد کردند، به نظام جمهوری اسلامی ایران ضربه بزنم؟[۱۹]

واکنش محمد رضائیان حق

«دانشگاه آزاد اسلامی با حکم اخراج دکتر بیژن عبدالکریمی اعتبار علمی خود را در انجمن های علمی بین المللی از دست خواهد داد». دکتر محمد رضائیان حق، مولف، مترجم و مدرس دروس معارف اسلامی در دانشگاه جامع علمی کاربردی و دانشگاه آزاد با ۱۲ سال سابقه تدریس، اذعان داشت که این رویه با اصل آزادی بیان که مطابق اصل سوم قانون اساسی که دولت موظف است اسباب تامین آزادی های سیاسی و اجتماعی را برای مردم ایجاد کند، ناسازگار دانسته و بیان کرد که دین اسلام نه تنها راه را برای احتجاجات سیاسی، بلکه حتی برای احتجاجات دینی نیز بازگذاشته است تا جایی که پیامبر اسلام اختلاف امت را رحمت الهی می داند، زیرا که اختلاف حرکت آفرین است و جمود انحطاط آفرین. رویکرد قهرایی با اساتید دگراندیش، موجب انسداد باب اجتهاد در مسائل دینی، فرهنگی و سیاسی خواهد شد.[۲۰]
انتقادها

سیدجواد میری در همایش «پرسش از امر دینی در جهان معاصر» گفت: هنگامی که عبدالکریمی به‌درستی در نقد عبدالکریم سروش در رابطه با «سکولار شدن مقوله وحی» ارجاع به «بینش قرآنی» می‌دهد، بینش قرآنی را ذیل مفاهیم عبری-یهودی از یک سو و مفاهیم کاتولیکی- یوروسنتریکی از سوی دیگر می‌خواند، در حالی که بینش قرآنی واجد منطق‌هایی است که در روایت عبدالکریمی از منظر مبنایی با آن فاصله زیادی دارند.[۲۱]

حجت السلام محمد جعفری:چندی است بیژن عبدالکریمی پیش و پس از چاپ کتاب امکان امر دینی در جهان معاصر، در این دانشگاه و آن دانشگاه به تبیین امکان امر دینی می‌پردازد و گویا مانند اسلاف روشنفکر خود بنا بر آن دارد که به عنوان یک ایدئولوگ در این عرصه شناخته شود. بنده کتاب را نخوانده‌ام اما یکی دو سخنرانی را از وی در این زمینه شنیده‌ام و بر پایه همان چند نکته را متذکر می‌شوم:[۲۲]
کتاب‌ها
تألیف

    در جستجوی معاصریت، بیژن عبدالکریمی، تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۸
    دن‌کیشوت‌های ایرانی، بیژن عبدالکریمی، تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۷
    آیندهٔ روحانیت و جهان معاصر، بیژن عبدالکریمی، تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۷
    پرسش از امکان امر دینی در جهان معاصر، بیژن عبدالکریمی: تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۷
    مشرکی در خانواده پیامبر، حسن محدثی و بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ، ۱۳۹۶
    پایان تئولوژی (دوجلدی)، بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ، ۱۳۹۵
    شریعتی و تفکر آینده ما، بیژن عبدالکریمی، تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۳
    هایدگر در ایران، بیژن عبدالکریمی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، ۱۳۹۲
    هایدگر و استعلا: شرحی بر تفسیر هایدگر از کانت، بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات ققنوس، ۱۳۹۲ (چاپ اول ۱۳۸۱)
    ما و جهان نیچه‌ای، بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات علم، ۱۳۸۷
    ما و پست‌مدرنیسم: نقد و بررسی گفتمان پست‌مدرنیسم در ایران، بیژن عبدالکریمی و محمدعلی محمدی، تهران: جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۴
    هگل یا مارکس: نقدی بر جریان روشنفکری ایران، بیژن عبدالکریمی و محمد رضایی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ، ۱۳۸۴
    مونیسم یا پلورالیسم: واکاوی هستی‌شناسی یک نظریه اجتماعی (تحلیل و نقد دیدگاه داریوش شایگان در افسون‌زدگی جدید)، گروه مؤلفان، تهران: مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها، ۱۳۸۳
    رهایی‌بخشی یا سلطه: نقدی بر نظام آموزش و پرورش ایران، بیژن عبدالکریمی و محمدعلی محمدی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ، ۱۳۸۱
    قصه من و تو (مجموعه شعر)، بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ، ۱۳۸۰
    شریعتی و سیاست‌زدگی، بیژن عبدالکریمی، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، ۱۳۷۷
    تفکر و سیاست: نسبت مابعدالطبیعه و فلسفه سیاسی در افلاطون، بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۶
    ن‍گ‍اه‍ی دوب‍اره ب‍ه م‍ب‍ان‍ی ف‍ل‍س‍ف‍ه س‍ی‍اس‍ی ش‍ری‍ع‍ت‍ی: ت‍ام‍ل‍ی ب‍ر پ‍ارادوک‍س دم‍ک‍راس‍ی م‍ت‍ع‍ه‍د، بیژن عبدالکریمی، تهران: نشر اشراقیه، ۱۳۶۸

ترجمه

    بررسی روشنگرانه اندیشه‌های مارتین هایدگر، والتر بیمل، بیژن عبدالکریمی (مترجم)، تهران: انتشارات سروش، ۱۳۸۱
    هایدگر، پاتریشیا آلتنبرند جانسون، بیژن عبدالکریمی (مترجم)، تهران: انتشارات علم، ۱۳۸۷
    تکنولوژی رسانه‌ای از منظری انتقادی، یوست ون لون، بیژن عبدالکریمی (مترجم)، احد علیقلیان (مترجم)، تهران: همشهری، ۱۳۸۸

ویرایش

    نوشته‌های اساسی شریعتی، بیژن عبدالکریمی (به اهتمام)، تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۳
    ادبیات و فلسفه در گفتگو، هانس گئورگ گادامر، زهرا زواریان (مترجم)، بیژن عبدالکریمی (ویراستار)، تهران: نقش و نگار
    اگزیستانسیالیسم، دین، و اخلاق، ثریا احمدی و سعیده مرادی، بیژن عبدالکریمی (ویراستار)، تهران: علم، ۱۳۹۰

جستارهای وابسته

    رضا داوری اردکانی
    عبدالکریم سروش

منابع

«استادان گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۱۲.
انتشار هایدگر با ترجمهٔ بیژن عبدالکریمی
«بیژن عبدالکریمی: «هایدگر در ایران» تا اتمام نگارش جلد دوم منتشر نمی‌شود». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ نوامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۸ مارس ۲۰۱۱.
مصاحبه روزنامه ایران با عبدالکریمی
«عبدالکریمی: علوم انسانی اسلامی یک عبارت پارادوکسیکال و خود متناقض است». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳۰ ژانویه ۲۰۱۴.
«ژورنالیسم و فلسفه در گفتگو با بیژن عبدالکریمی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۰.
عبدالکریمی از مواجهه توتالیتر با متن سخن گفت
علوم انسانی اسلامی نوعی شرق‌شناسی وارونه است[پیوند مرده]
«ایمان دینی بدون «انتخاب آگاهانه» قوام ندارد/ هفت تلقی از دین». مهر.
«این امامزاده شفا نمی‌دهد! | گفت‌وگوی تحلیلی با بیژن عبدالکریمی | پایگاه خبری تحلیلی انصاف نیوز». انصاف نیوز. ۲۰۲۱-۱۲-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۰۸.
1338 (۲۰۲۱-۰۵-۰۳). «بیژن عبدالکریمی: امروز با نوع تازه‌ای از انسان مواجه هستیم». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۰۸.
«زینب سلیمانی نباید مستقل از قاسم سلیمانی قضاوت شود؟ | پایگاه خبری تحلیلی انصاف نیوز». انصاف نیوز. ۲۰۲۲-۰۱-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۰.
گفت، کریم (۲۰۲۱-۰۱-۰۹). «بیژن عبدالکریمی: باید از دستاوردهای قاسم سلیمانی دفاع کنیم | پایگاه خبری تحلیلی انصاف نیوز». انصاف نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۰.
گفت، کریم (۲۰۲۱-۰۱-۰۹). «بیژن عبدالکریمی: باید از دستاوردهای قاسم سلیمانی دفاع کنیم | پایگاه خبری تحلیلی انصاف نیوز». انصاف نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۰.
«همه‌شان بچه‌های ما هستند؛ هم او که «سلام فرمانده» می‌خواند و هم او که مویش بیرون است - خبرآنلاین». www.khabaronline.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۰.
«دستور رئیس دانشگاه آزاد برای بررسی مجدد پرونده بیژن عبدالکریمی». ایسنا.
«علت اخراج من مهمانیِ سال ۹۸ بود/ دانشگاه ۶ ماه حقوق من را نداد/ از موضع آقای ولایتی بی‌خبرم». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۰۸.
«دستور رسیدگی به اخراج بیژن عبدالکریمی از طرف رئیس‌جمهور». www.google.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۱۱.
«ماجرای اخراج عبدالکریمی از دانشگاه آزاد از زبان خودش». خبرگزاری موج. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۰.
«اخراج دکتر بیژن عبدالکریمی؛ پاک کردن صورت مسئله به جای حل مشکلات=/اخراج-دکتر-بیژن-عبدالکریمی/https://danestanyonline.ir». پایگاه خبری دانستنی آنلاین. پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
«میری: عبدالکریمی با کاتولیزه کردن جهان‌بینی اسلام از منطق قرآنی فاصله گرفته‌است | پایگاه خبری تحلیلی انصاف نیوز». انصاف نیوز. ۲۰۱۸-۱۰-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۰۸.

    «نقدی بر دیدگاه بیژن عبدالکریمی دربارهٔ امکان امر دینی». فرهنگ امروز. ۲۰۱۸-۱۲-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۰۸.

پیوند به بیرون
    مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به بیژن عبدالکریمی در ویکی‌گفتاورد موجود است.

    کانال تلگرامی بیژن عبدالکریمی
    سخنرانی‌های بیژن عبدالکریمی
    وبلاگ رسمی بیژن عبدالکریمی (نشر آثار و اطلاع‌رسانی)
    دانلود مقالات بیژن عبدالکریمی
    مرگ یک شبه واژه است (قطعه‌ای شاعرانه از بیژن عبدالکریمی)
    مهم‌ترین مسئله در فلسفه شوپنهاور تاثیرش از کانت است
    عبدالکریمی: دشواری زبان هایدگر به دلیل ظهور اندیشه‌های جدید است
    پدیدارشناسی فهم و فراتاریخ
    تأملی بر امکان‌های گذر از نیهیلیسم
    امکان دین و گذر از سوبژکتیویسم

رده‌ها:

    استادان گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی اصلاح‌طلبان مسلمان افرادزنده افلاطون‌شناسان اگزیستانسیالیست‌ها الهی‌دان‌ها اهالی تهران پدیدارشناسان پژوهشگران دین پژوهشگران هرمنوتیک تاریخ ایده‌ها تاریخ‌نگاران فلسفه جستارنویسان اهل ایران دانشگاهیان فلسفه دانش‌آموختگان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران دانش‌آموختگان دانشگاه اسلامی علیگر زادگان  ۱۳۴۲زادگان ۱۹۶۳ (میلادی)شاعران مرد اهل ایران فیلسوفان آموزش و پرورش فیلسوفان اجتماعی فیلسوفان اهل ایران فیلسوفان پوچ‌گرایی فیلسوفان تاریخ فیلسوفان دین فیلسوفان ذهن فیلسوفان سده ۲۰ (میلادی)فیلسوفان سده ۲۱ (میلادی)فیلسوفان سیاسی فیلسوفان علوم اجتماعی فیلسوفان فرهنگ فیلسوفان فناوری فیلسوفان قاره‌ای مترجمان از انگلیسی به فارسی مترجمان سده ۲۰ (میلادی)مترجمان سده ۲۱ (میلادی)مفسرین اجتماعی مقاله‌نویسان سده ۲۰ (میلادی)مقاله‌نویسان سده ۲۱ (میلادی)منتقدان اجتماعی منتقدان فرهنگی نظریه‌پردازان تمدن غرب نویسندگان درباره جهانی‌شدن نویسندگان دین و علم نویسندگان غیرداستانی اهل ایران نویسندگان فارسی‌زبان نویسندگان مرد اهل ایران نویسندگان مرد غیر داستانی نیچه‌شناسان هایدگرشناسان هستی‌شناسان

    این صفحه آخرین‌بار در ‏۲۶ سپتامبر ۲۰۲۲ ساعت ‏۱۷:۵۵ ویرایش شده‌است.