نشست شورای حکام آژانس: مذاکرات هستهای در سراشیب سقوط یا چشم‌انداز حل اختلاف؟
- شبنم شعبانی
- بی‌بی‌سی
- درمقر آژانس در وین
نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز در وین آغاز شد. نشستی در نوع خود ویژه و متفاوت با دورههای پیشین، با کمترین نمود بیرونی خبر و احتمالا بیشترین مقدار رایزنی و چانه‌زنی پشت درهای بسته.
حتی از جزئیات سفر رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران تقریبا هیچ نمی‌دانیم و او بر خلاف عادت، پس از پایان سفرش با رسانه‌ها هنوز صحبت نکرده است.
جزئیات گزارش فصلی او هم هنوز رسما منتشر نشده هرچند که اعلام شده است موضوع ایران رسما چهارشنبه در شورا مطرح و درباره آن تبادل نظر خواهد شد.
گزارش شده که قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی، آلمان، فرانسه و بریتانیا هم در همین زمان قرار است به رای گذاشته شود و به نظر می‌رسد بر خلاف قطعنامه پیشین که گفته می‌شد آمریکا مایل به طرح آن نبود، این بار واشنگتن کاملا همسو با شرکای اروپایی‌اش از ابتدا از قطعنامه حمایت می‌کند: قطعنامه‌ای که از عدم همکاری کافی تهران و آژانس ابراز نگرانی می‌کند و خواهان قدم‌های جدی‌تر است.
تهران اما هشدار داده است که هنوز جوهر امضای قطعنامه خشک نشده، واکنش نشان خواهد داد. هیچ اظهار نظر رسمی درباره ابعاد این واکنش تا لحظه انتشار این مطلب منتشر نشده است اما بعضی منابع گزارش داده‌اند که ایران ممکن است تعداد بیشتری از بازرسان مجرب آژانس را از ایران اخراج کند که می‌تواند، تنش ایران و آژانس را از بن‌بست فعلی به تقابلی بسیار جدی‌تر و گره‌‌ها را کورتر کند.
End of مطالب پیشنهادی
همین حالا هم با توسعه برنامه هستهای، از جمله غنی‌سازی بالاتر از حد مجاز برجام، نصب سانتریفیوژهایی خارج از چارچوب این توافق و البته کاهش نظارت آژانس با خاموش کردن بخشی از دوربین‌ها در مراکز هستهای و کشمکش بر سر لغو مجوز بازرسان اروپایی آژانس، آنچنان گره‌ای بر کار افتاده که دیگر احیای برجام غیرممکن به نظر می‌رسد.
دو روز پیش، عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران هم یک بار دیگر به موضوع غیر قابل احیا بودن برجام اشاره کرد هرچند که هم تهران و هم دیگر طرف‌ها آن توافق را بارها مبنا و چارچوب هر توافق احتمالی جامع‌تر در آینده دانسته‌اند.
ایران می‌گوید گام‌هایی که تاکنون برداشته، در راستای احقاق حقوقش بر مبنای پاراگراف ۳۶ برجام و در پاسخ به نقض گسترده و مستمر برجام از سوی آمریکا و دیگر طرف‌ها انجام شده است.
دیگر طرف‌ها اما به‌شدت از افزایش ذخیره اورانیوم با غنای بالا و توسعه سانتریفیوژهای پرسرعت و کامل نبودن نظارت‌ها ابراز نگرانی می‌کنند.
دیگر شاید شکی باقی نمانده باشد که هیچ معجزه‌ای قادر به حل و فصل فوری این اختلاف‌ها نیست اما شاید چند قدم عمده و چشمگیر بتواند مانع از فروریختن همین چارچوب باقی مانده شود و مقدمه‌ای بر حل و فصل اختلاف‌ها باشد.
مسئله بازرسان مجرب آژانس: دروازه بهشت یا جهنم؟
در مجموعه چهار قسمتی «اسطوره تختی» از زندگی شخصی، ورزشی و اجتماعی غلامرضا تختی می‌شنویم.
پادکست
پایان پادکست
سه کشور اروپایی و آمریکا برای تصویب قطعنامه علیه ایران مصمم به نظر می‌رسند هر چند که رایزنی‌ها پشت درهای بسته ادامه دارد.
این آخرین نشست فصلی شورای حکام است که برگزیده دولت جو بایدن آمریکا را نمایندگی می‌کند. کمی بیش از شصت روز دیگر، دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب، مردی که آمریکا را از توافق هستهای با ایران خارج کرد، به کاخ سفید بازخواهد گشت و همراه با او احتمالا سیاست «فشار حداکثری».
البته دولت جو بایدن هم در بن‌بست مذاکره با تهران، طی چهار سال گذشته بارها تدابیر تنبیهی از جمله تحریم‌های تازه اتخاذ کرد. حالا که نتیجه انتخابات روشن شده، در این آخرین حضور نمایندگان دولت فعلی، هدف بیشتر نمایش همسویی با متحدان اروپایی به نظر می‌رسد.
ایران هم می‌گوید توپ در زمین اروپایی‌هاست. اما چه گامی می‌تواند پاریس، برلین و لندن را از تقابل با تهران بازدارد؟ شاید حل و فصل کشمکش فرساینده بر سر اخراج بازرس‌های اروپایی بتواند مانع صدور قطعنامه باشد، آنچه که اروپایی‌ها در ماه‌های گذشته به‌شدت از آن خشمگین بوده‌اند.
از آن سو هم به نظر می‌رسد اخراج بازرسان روشی برای نشان دادن خشم تهران به «کوتاهی» اروپایی‌ها در احیای برجام باشد: منازعه‌ای که نه تنها آورده‌ای نداشته که ظاهرا بیشتر مخرب بوده است.
از دستاورد سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس به ایران و بازدید کم‌سابقه‌اش از بعضی مراکز هستهای ایران هنوز تقریبا هیچ نمی‌دانیم. نتیجه این سفر اما به احتمال بالا بسیار تعیین‌کننده است: اگر آقای گروسی توانسته باشد دست‌کم مسئله بازرسان را حل و فصل کند و طبیعتا تهران در ازای آن امتیازی قابل اجرا تقاضا کرده باشد، ممکن است دست‌کم کمی از تنش کاسته و جلوی قطعنامه و تدابیر تنبیهی بیشتر گرفته شود.
تهران سفر دبیرکل آژآنس را مثبت ارزیابی می‌کند اما تاکید دارد که اروپایی‌ها باید عمل کنند.
پایان نشست شورای حکام، به‌زودی نشان خواهد داد که آیا این مسئله و شاید چند سرفصل محل مناقشه به سوی حل و فصل خواهد رفت یا خیر.
آیا سرفصل «بازرسان مجرب آژانس» کمتر از یک سال مانده به غروب برجام، با حل منازعه فرساینده پیشین، دروازه ورود به مسیر تفاهم است یا اینکه صدور قطعنامه، بازرسان بیشتری را از ایران اخراج خواهد کرد و ارابه فرسوده گفتگوها را به سراشیب منتهی به شکست مذاکرات راهی خواهد کرد.
