چشم‌انداز دستیابی به توافق صلح در جنگ روسیه و اوکراین چگونه است؟
- اکسانا توروپ
- بی‌بی‌سی اوکراینی
- درکی‌یف
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، وعده داده که جنگ اوکراین را «ظرف یک روز» خاتمه دهد. اکنون، با پیچیده‌تر شدن شرایط در خط مقدم و استفاده اوکراین از موشک‌های تاکتیکی اتکمز و مین‌های ضد نفر، دستیابی سریع به صلح چه چشم‌اندازی دارد؟
ترامپ در کارزار انتخاباتی خود هیچ جزئیاتی درباره برنامه‌اش برای پایان دادن به جنگ ارائه نکرد و بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند که طرح خاتمه دادن به این درگیری هنوز در دست تدوین است.
کی‌یف پیش‌بینی می‌کند رئیس‌جمهور جدید آمریکا در همان ابتدای دوره ریاست‌جمهوری‌اش تلاش کند اوکراین و روسیه را پای میز مذاکره بیاورد. زلنسکی نیز با احتیاط از قصد خود برای پایان دادن به جنگ در سال آینده «به شیوه دیپلماتیک» سخن گفته است.
اما این زمان‌بندی چه معنایی دارد و چه نتایجی می‌توان از این مذاکرات انتظار داشت؟
تحولات خط مقدم جنگ: نیروهای روسیه پیشروی می‌کنند
وضعیت میدان نبرد روز به روز به نفع روسیه تغییر می‌کند و این کشور در تمام طول خط مقدم در حال پیشروی است.
End of مطالب پیشنهادی
نیروهای روسیه در منطقه شرقی دونباس پیشروی می‌کنند. همچنین به سمت شهر کوپیانسک در منطقه خارکیف در شمال شرق و شهر زاپوریژیا، یکی از مراکز استان‌های بزرگ در جنوب شرق، در حال پیشروی هستند.
در ماه اکتبر امسال، روسیه موفق به اشغال ۵۰۰ کیلومتر مربع دیگر از خاک اوکراین شد که مهم‌ترین پیشروی از مارس ۲۰۲۲ محسوب می‌شود.
در مجموعه چهار قسمتی «اسطوره تختی» از زندگی شخصی، ورزشی و اجتماعی غلامرضا تختی می‌شنویم.
پادکست
پایان پادکست
به گفته زلنسکی، ۲۷ درصد از خاک رسمی اوکراین، هم‌اکنون تحت اشغال روسیه است. این مناطق شامل کریمه و بخش‌هایی از شرق اوکراین می‌شود که روسیه در سال ۲۰۱۴ تصرف کرده بود.
شهرهای اوکراینی سومی، خارکیف، اودسا و کی‌یف همچنان روزانه هدف حملات بمب‌های هدایت شونده مرگبار و پهپادهای انفجاری هستند.
گزارش‌ها حاکی است که مسکو برای یک ضد حمله گسترده در منطقه کورسک روسیه با استفاده از نیروهای کره شمالی آماده می‌شود. اوکراین در ماه اوت بخشی از این منطقه را در یک حمله مرزی غافلگیرکننده تصرف کرد و آن را به عنوان اهرم فشاری برای مذاکرات احتمالی صلح حفظ کرده است.
روسیه تلاش می‌کند شرایطی فراهم کند که بتواند از موضع قدرت وارد مذاکرات شود. تحلیل‌گران اوکراینی و نمایندگان نظامی در گفتگو با بی‌بی‌سی گفته‌اند که کرملین برای تصرف اراضی بیشتری از اوکراین عجله دارد، تا در صورت آغاز مذاکرات آتش‌بس، که ممکن است هم‌زمان با آغاز دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ در ژانویه ۲۰۲۵ باشد، در موقعیت برتر قرار گیرد.
بسیاری بر این باورند که پوتین قصد دارد تا مرزهای مناطق دونتسک و لوهانسک پیشروی کند یا حتی شهری دیگر با اهمیت منطقه‌ای مانند زاپوریژیا را تصرف کند.
آیا موشک‌های تاکتیکی اتکمز و مین‌های زمینی می‌توانند معادلات جنگ را دگرگون کنند؟
تصمیم دولت کنونی آمریکا به ریاست جو بایدن مبنی بر اجازه استفاده اوکراین از موشک‌های تاکتیکی اتکمز ساخت آمریکا برای حمله به اهداف در خاک روسیه، چرخشی تازه در معادلات جنگ پدید آورد.
اوکراین در مراحل اولیه جنگ سامانه‌های موشکی اتکمز را دریافت کرد و از آنها برای حمله به کریمه و شرق اوکراین استفاده می‌کرد. این مناطق جزو قلمرو رسمی اوکراین محسوب می‌شوند که اکنون در اشغال روسیه هستند.
در ابتدای هفته جاری، بایدن به کی‌یف مجوز استفاده از موشک‌های آمریکایی را برای حمله به اهداف داخل خاک روسیه صادر کرد. مسکو این اقدام را تشدید تنش و «ریختن نفت روی آتش» خواند.
به باور کارشناسان، موشک‌های اتکمز با برد حداکثر ۳۰۰ کیلومتری، اگرچه به اوکراین فرصتی برای نفس تازه کردن می‌دهند، اما تغییر چشمگیری در موازنه جنگ ایجاد نخواهند کرد. آنها معتقدند روسیه از قبل برای چنین احتمالی آماده شده و احتمالاً فرصت کافی برای انتقال تأسیسات خود به مناطق دورتر از مرز داشته است.
بر اساس گزارش‌ها، نخستین حمله اوکراین با استفاده از موشک‌های اتکمز، یک انبار تسلیحاتی را در عمق ۱۰۰ کیلومتری خاک روسیه هدف قرار داده است.
آمریکا همچنین اعلام کرده که مین‌های ضد نفر را در اختیار اوکراین قرار خواهد داد، مشروط بر آنکه تنها در قلمرو اوکراین و به دور از مناطق مسکونی غیرنظامی استفاده شوند.
روسیه از ابتدای جنگ از مین‌های ضد نفر خود استفاده کرده است. برخلاف مین‌های آمریکایی که قرار است به اوکراین داده شوند و طراحی‌شان به گونه‌ای است تنها چند هفته کارایی دارند، مین‌های روسی تا زمانی که خنثی نشوند خطرناک باقی می‌مانند. طبق گزارش‌ها، در دو سال و نیم گذشته حدود ۳۰۰ غیرنظامی اوکراینی در اثر انفجار مین کشته شده‌اند.
بسیاری از سازمان‌های بشردوستانه بین‌المللی مانند صلیب سرخ، با راه‌اندازی کارزارهایی علیه استفاده از مین‌های ضد نفر، استدلال می‌کنند که این مین‌ها «میراثی طولانی از مرگ، جراحت و رنج برجای می‌گذارند.»
آمریکا تا پیش از این در مورد ارسال مین‌های ضد نفر به اوکراین تردید داشت، اما مین‌های ضد تانک را در اختیار این کشور قرار می‌داد.
همانند موشک‌های اتکمز، این تسلیحات نیز احتمالاً بیشتر به حفظ خطوط دفاعی نیروهای اوکراینی کمک خواهند کرد تا اینکه آنها را قادر به انجام عملیات تهاجمی سازند.
چرخش در نظرسنجی‌های عمومی
در حالی که اوضاع در خط مقدم جنگ برای اوکراین همچنان دشوار است، نگرش عمومی جامعه نیز دستخوش تغییر شده است. مردم اوکراین پس از تحمل حدود سه سال بمباران‌های مداوم، قطعی برق و شب‌های بی‌خوابی، از جنگ به ستوه آمده‌اند و اکنون نگران فرا رسیدن زمستان هستند.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد فکر مذاکرات صلح با روسیه میان مردم در حال جا افتادن است، حتی اگر به معنای از دست دادن اراضی و عدم قطعیت درباره وضعیت مرزها در درازمدت باشد.
نظرسنجی اندیشکده مرکز رازومکوف در ماه اکتبر نشان داد که یک سوم اوکراینی‌ها اکنون موافق مذاکره هستند، در حالی که سال گذشته این نسبت یک پنجم بود.
بر اساس نظرسنجی دیگری در ماه اکتبر، اطمینان اوکراینی‌ها به پیروزی نهایی کشورشان کمتر شده است، هرچند اکثریت همچنان معتقدند اوکراین روسیه را شکست خواهد داد.
در انتظار «طرح ترامپ»
پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا، بسیاری از ناظران منتظر شنیدن جزئیات طرح صلح او برای روسیه و اوکراین هستند.
نخستین اظهارات ترامپ پس از انتخابات، کلی و مبهم بود، مانند: «ما با روسیه و اوکراین خیلی جدی کار خواهیم کرد. این وضعیت باید متوقف شود. روسیه و اوکراین باید دست از جنگ بردارند.»
سپس رسانه‌های آمریکایی گزارش دادند ترامپ با ولادیمیر پوتین تماس تلفنی داشته و به رئیس‌جمهور روسیه درباره تشدید جنگ هشدار داده است، اما کرملین این خبر را تکذیب کرد.
کارشناسان اوکراینی معتقدند هرچند طرح ترامپ هنوز کاملاً شکل نگرفته است، اما تیم او احتمالاً ایده‌هایی برای آن در نظر دارند.
آلیونا هتمانچوک، مدیر اندیشکده سیاست خارجی «اروپای نو» اوکراین، معتقد است که بسیاری از این فکرهای موجود، به هر نحو که باشد، احتمالاً به متوقف کردن جنگ منتهی خواهند شد.
خانم هتمانچوک در توضیح می‌گوید: «متوقف کردن خط مقدم جنگ، متوقف کردن مسئله عضویت در ناتو و متوقف کردن کمک‌های مالی. در واقع متوقف کردن همه چیز».
او این رویکرد را چندان متفاوت با رویکرد دولت بایدن نمی‌داند. تفاوت این است که دموکرات‌ها معتقد بودند اوکراین باید آغازگر مذاکرات باشد نه آمریکا، هرچند آنها نیز به اوکراین وعده حمایت مالی بلندمدت داده بودند.
برخلاف دموکرات‌ها، ترامپ قصد دارد یک فرستاده ویژه برای هدایت مذاکرات اوکراین منصوب کند که کی‌یف آن را نشانه‌ای مثبت می‌داند. در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، کورت ولکر دیپلمات باتجربه آمریکایی چنین نقشی را بر عهده داشت.
آلیونا هتمانچوک می‌گوید: «ما به یک 'آقای اوکراین' بانفوذ نیاز داریم که دسترسی دائمی به ترامپ داشته باشد.»
در حالی که اوکراین و روسیه منتظر اولین اقدامات دولت جدید آمریکا درباره جنگ جاری هستند، یک چیز مسلم است - هرگونه مذاکرات صلح احتمالی، پیچیده و زمان‌بر خواهد بود. هر دو کشور و رهبرانشان، زلنسکی و پوتین، منافع زیادی در حل و فصل این درگیری دارند و آینده آنها به نتیجه این مذاکرات بستگی دارد.
