هیل بوا و هال بوا
بکسر ها و سکون یا و کسر لام و فتح باء
موحده و واو و الف
ماهیت آن
خیربوا* است و در حرف الخا مذکور شد
طبیعت آن
کرم در اول و خشک در دوم و بعضی در سوم
کفته اند
افعال و خواص آن
بسیار لطیف تر از قافله اعضاء الغذاء مقوی
معده و کبد سرد و هاضم طعام است
مخزن الادویه عقیلی خراسانی
* خیربوا. [ ب ُ ] (اِ) هیل کوچک
. قاقله صغار. (ناظم الاطباء). خیربواء.
|| خیربواء. [ خ َ ب َوْ وا ] (ع اِ) هیل . هیل بوا. قاقله صغار. هل . (از منتهی الارب ) (از تاج العروس )
(از لسان العرب ).
|| قاقله صغار. [ ق
ُ ل َ / ل ِ ی ِ ص ِ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) و نیز آن را شُمشُر و شوشمر ۞ و خیربوا و هیل بوا و هال بواو
هیل انثی به هندی گجراتی الایچی و چهونی الایچی نامند و آن ثمر نباتی است که در ملعیار
در کوه موسوم به هیلی و نواحی آن بهم میرسد و در جای دیگر وجود ندارد و نبات آن تا
به دو ذرع و برگ آن بقدر برگ انار و ریحان و پهن تر از آن و ثمر آن خوشه دار و هر دانه آن در غلافی بقدر مغز پسته و بزرگتر و کوچکتر از
آن و بسیار خوشبو و در خامی سبز و پس از رسیدن زرد و پس ازخشک شدن سفید میگردد و مثلث
شکل و متوازی الاضلاع است وهر دو طرف آن اندک باریک است و پوست غلاف آن سه چهارپارچه
و بهم پیوسته و خشن با خطوط طولانی است و خوشبواست با اندک عفوصت و در زیر آن جای اتصال
بخوشه اندک قمعی و برآمدگی و مایل بکجی و پوست آن بدان متصل واز آن روئیده و رسیده آن چون خشک گردد خود بخود و یا با اندک صدمه شکافته
، دانه ها از جوف آن برمی آید ودر جوف آن دانه های آن مانند قاقله کبار است مگر آنکه این ریزه تر و در سه صف در سه
ضلع آن و مابین آنهاپرده سفیدرنگ نازکی است
که بواسطه آن غذا بدانها میرسد و در تازگی
در آن رطوبت لزج شیرین طعم خوشبوی وجود دارد و چون خشک گردد زائل شود و پوست آن سفید
گردد و طعم دانه های آن اندک تند و خوشبو و بعد خائیدن آن دهان اندک سرد گردد و چون
کهنه شود مایل به تلخی شود و حدت رایحه آن
رو به کمی و پوست آن میل بسیاهی آورد تا آنکه بدبو و بی طعم گردد و قوت آن باطل شود
و بالجمله قوت آن تا سه سال باقی میماند. طبیعت آن در دوم گرم و خشک و با قوت تریاقیت
و قابضه افعال و خواص آن مفرح و ملطف و جالی
و محلل و خوشبوکننده عرق و رائحه دهان و اعضاءالراس ، نفوخ کوبیده آن در بینی که عطسه آورد جهت صداع ریحی و صرع و
اغما و ذرور آن در گوش جهت تسکین وجع آن و مضغ آن خوشبوکننده دهن و پوست و دانه آن مقوی لثه مضغاً و ذروراً اعضاء الصدر و الغذا
و النفض ناشف رطوبات صدر و حلق و معده و مقوی قلب و جهت خفقان بارده و تقویت معده و
تسخین و رفع بلت آن و غثیان و تهوع و قی و وجع معده بارد ریحی و آوردن جشا و هضم طعام بتنهائی و یا
با ادویه مناسبه و حابس بطن است خصوص بریان
کرده آن و با آب مصطکی و آب انار جهت قی و
غثیان و تقویت معده و جوش داده نیم کوفته آن خصوص با پوست در گلاب و یا آب جهت رفع غثیان
و تهوع و قی و بدستور با برگ پودنه و یا نعناع با آب و یا با گلاب جوش داده . یک درم
آن سکنجبین سه روز جهت اوجاع بارده کبد و تفتیح
سده آن و با تخم خیارین اجزای متساوی روزی
دو درم با سکنجبین جهت اخراج سنگ گرده و مثانةالزنیه اکل و ذرور آن خوشبوکننده عرق و در همه
افعال اقوی از کبار آن است مگر در تقویت معده و اطباء برعکس این نوشته اند.
شاید قاقله کباری که در حبشه و زنج و جاهای
دیگر غیر بنگاله میشده باشد، چنان بود و آنچه در بنگاله میشود و مکرر به تجربه رسیده
است نه چنین است که ذکر یافت مضرصدر و ریه ، مصلح آن کتیرا، مقدار شربت آن یک درم تایک
مثقال ، بدل آن نصف آن کبابه و نصف آن حب بلسان وبه وزن آن قاقله کبار است و صنف سوم قاقله که نوشته اند تا حال دیده
نشده که ماهیت و خواص آن تحریر یابد. (مخزن الادویه ). و رجوع به تحفه حکیم مومن شود.
///////////
هل سبز (Elettaria)گیاهی است که بومی
جنوب شرق آسیا است. هل درختی است از خانواده زنجبیل به صورت وحشی و پرورشی در مناطق
کوهستانی و در سایه درختان میروید. ارتفاع درخت ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر و بعضی‌ها دارای
اعضاء چوبی تا ۳ متر ارتفاع و شاخه‌های هوایی و برگهای متناوب نوک تیز با گلهای ریز
سفید مانند گل باقلا و میوه ان کوچک ناشکوفا (پوشینه دار) بقدر بند انگشت با پوست تیره
رنگ و دانه‌های متعدد میباشد. هل سیاه هم از از همین خانواده محسوب میشود، اما استفاده
آن به‌عنوان ادویه در ایران بیشتر بصورت هل سبز است. اما در خارج از ایران این گیاه
در اشکال مختلفی اعم از پودر و روغن ارائه میشود که در مصارف گیاه‌پزشکی و صنایع غذایی
کاربرد دارد. هل به چای عطر ویژه‌ای می‌بخشد و طرفداران زیادی دارد همچنین در ساخت
لیکور بخصوص لیکورهای شیرین همچون لیکور موز و لیکور به مصرف شایان توجهی دارد.
//////////
قس هال، هيل (جزيرة العرب و شام)، حبهان
(در مصر)، قاع القلة، القعقلة(در مغرب عربی):
الهال أو الهيل (في الجزيرة العربية والشام)
أو الحبهان (في مصر) أو قاع القلة أو القعقلة (في المغرب العربي) (الاسم العلمي: Elettaria
cardamomum)
هو اسم يُطلق على نوعين من النباتات من الفصيلة الزنجبيلية، وهما Elettaria وAmomum. كلا النوعين يأخذا
شكل ثمار مثلثة في القطع العرضي، حاملة للبذور، ولها شكل حزمي، مع غشاء خارجي رقيق
وبذور سوداء صغيره. ثمار الـ Elettaria
لها لون أخضر فاتح، في حين ثمار الـ Amomum تكون أكبر وذات لون بني غامق. وهو أيضا نبات زكي الرائحة
قوي المذاق له العديد من الاستعمالات يدخل في عمل القهوة والحساء ويعتبر من اغلى انواع
التوابل وبالاضافه إلى استعماله في الطعام فهو يعتبر معالج قوي لكثير من الامراض وله
العديد من الفوائد.
محتويات [أظهر]
أنواع الهيل وتوزعه[عدل]
الهال نوعان:
Elettaria ، (يسمى بالهيل،
أو الهيل الأخضر، أو الهيل الحقيقي) يتوزع من ماليزيا إلى الهند.
Amomum، (يسمى بالهيل الأسود، أو الهيل البني، أو الكرافان،
أو هيل جافا، أو هيل بنغالي، أو هيل سيامي، أو هيل أبيض أو أحمر) يتوزع بصورة رئيسية
في آسيا وأستراليا.
الهال في القهوة[عدل]
أضاف العرب الهيل إلى القهوة، إذْ بالإضافة
إلى إكسابها طعماً ونكهة أفضل عند مزجها بمطحون حبوب الهيل، فإن الدراسات تُشير إلى
أن إحدى خصائص الزيوت الطيارة ذات الرائحة العبقة في بذوره، له ميزة إبطال مفعول الكافيين
على الجسم. ومن المعروف أن طريقة تحميص حبوب البن لإعداد القهوة العربية تتطلب أن يكون
لونها بعد التحميص باهتاً وليس بنياً غامق اللون، كما في حمص القهوة التركية أو الأسبرسو،
وكمية الكافيين في البن، كما يقول الباحثون، تقل كلما كان لون حبة البن غامقاً، مما
يعني أن بن القهوة العربية الأشهب أعلى محتوى من الكافيين مما يُستخدم فيه البن الغامق.
مكوناتها[عدل]
وتكتسب حبوب الهال رائحتها ونكهة طعمها
من توفر زيوت ثابتة وطيّارة في بذورها، والباقي هو ما يسمى بالرماد كما هي العادة في
تسمية مجموعة من المواد الطبيعية والمعدنية المتبقية.
///////////
قس در دیودهی (مالدیوی):
ކާފޫރު ތޮޅި(ސައިންޓިފިކް ނަން: Elettaria and
Amomum)ނުވަތަ
(އިނގިރޭސި ބަހުން: cardamom)އަކީ
ކާފޫރުތޮޅި ގަހުގެ ވަކިއެވެ. މިއީ ތިން އަރިޔަށް ފުއްޕުން ހުރެފައި، މަޑު، ބޯތޮށްޓެއްގެތެރޭގައި
ތިންބަރިޔަށް، ކުދިކުދި ކަޅުއޮށްތަކެއް ހުންނަ ކުޑަކުޑަ ތޮޅިޔެކެވެ. މިތޮޅިއަކީ ވަހާއި
ރަހައިގައި އާވިގޮތް ހުންނަ މީރުއެއްޗެކެވެ. މިއީ، ބޭހަށާއި ކާބާވަތްތަކުގެ ރަހަމީރުކުރަން
ބޭނުންކުރާ އެއްޗެކެވެ . ދުފާއިރުގައި ވެސް ކާފޫރު ތޮޅި ބޭނުން ކުރެއެވެ. ފޮނި ތޮށި،
ކަރަންފޫ އަދި ކާފޫރު ތޮޅި ހަދައިގެން ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުންނަ ހަވާދަށް ދިވެހި ބަހުން
ފޮނިތޮށި ހަވާދު މިހެން ކިޔައެވެ.
/////////////
قس کاپولاگا سِبِرنَگ:
Kapulaga seberang atau kapulaga sabrang (Elettaria
cardamomum) adalah sejenis rempah yang penting untuk pelbagai jenis
masakan di Asia dan juga banyak digunakan untuk bahan
obat tradisional (jamu).
Berasal dari Asia Selatan, jenis kapulaga ini diduga menyebar secara liar hingga ke
wilayah Malesia.[1]
Nama asing kapulaga
adalah pai thou kou (bahasa Tionghoa). Orang Yunani menyebut buah itu cardamomomyang
kemudian dilatinkan oleh orang Romawi menjadi cardamomum.
Dalam bahasa Inggris disebut cardamom. Dalam bahasa
Thai disebut krava, elaichi dalam bahasa
Hindi, dan elakkaai dalam bahasa
Tamil.
/////////////
قس در عبری:
הֶל ירוק (קרוי גם קרדמון, שם מדעי: Elettaria
cardamomum),
הוא צמח תבלין ממשפחת הזנגביל, המשמש לתיבול קפה ותבשילים שונים. הוא מופיע בתערובות
תבלינים שונות כגון גאראם מסאלה וחוויאג'. צמח הקרדמון הוא רב שנתי בעל עלים גדולים,
ולמעשה ישנם שלושה צמחים שונים הקרויים הל: הל ירוק (מכונה גם 'הל אמיתי'), הל שחור,
והל אפריקאי.
מקורו של ההל בדרום הודו ובסרי לנקה, והוא מגודל
גם בדרום מזרח אסיה וגוואטמלה. הל היה אחד מהתבלינים בהם סחרו הנבטים.
הל משמש גם ברפואה עממית בכל רחבי אסיה, ובמסורות
עממיות של תרופות הסבתא. ומיוחסות לו התכונות: מחטא, נוגד עווית, מרפה שרירים, מאלחש,
מכייח, מניע ומייבש ליחה, מעורר חיסון, משפר עיכול, מעורר תיאבון, נוגד גזים, מקדם
וסת ועוד. כמו כן, הוא משמש לדחיית נמלים.
/////////
قس هل، کاجیله در کوردی:
Hêl, kajîle (elettaria
cardamomun) , heyl an hil gîhayekê
li rojava û başurê Hindistanê û başurê rojavayê Asyayê çê dibe. Fiqên hêlê bi qederê 1-2 cm û bi rengê kesk an
spî belek e. Riwekak ji famîleya kakule û zerdeçalan ye
Ev giha bi aliyê
kurdan nexasim mintiqa Serhedê tê zanin. Ji ber ku hêl li tehmdarkirina
çayê de tê emilandin. Sera demdanek libekê tovê hêl bes e. Tehmê çay dibe wekê
tehmê bergamot an bi gotina tirkî "tomurcuk
çay".
//////////
قس لاچی در پُنجابی:
لاچی اک بوٹے دا ناں اے ایدے بی جڑ کھان پکان تے دوائیاں چ ورتے جاندے نیں۔ ایہ اک مینگا مصالہ اے۔
////////////
قس کاردامون ناستویاشتی (Kardamón
nastoyáshtiĭ) در روسی:
Кардамо́н
настоя́щий[2] (лат. Elettária cardamómum) — растение; типовой вид рода
Элетария. Известен также под названиями эла, элачи, малабарский кардамон или
просто кардамон[3]. Иногда называется зелёным кардамоном для отличия от чёрного
кардамона.
//////////
Elettaria cardamomum
From Wikipedia, the free encyclopedia
|
Green cardamom
True cardamom |
|
|
Kingdom:
|
|
|
Clade:
|
|
|
Clade:
|
|
|
Clade:
|
|
|
Order:
|
|
|
Family:
|
|
|
Genus:
|
|
|
Species:
|
E. cardamomum
|
|
·
Amomum cardamomum L.
·
Amomum repens Sonn., illegitimate superfluous name
·
Amomum racemosum Lam., illegitimate superfluous name
·
Alpinia cardamomum (L.) Roxb.
·
Cardamomum officinale Salisb.
·
Zingiber cardamomum (L.) Stokes
·
Matonia cardamomum (L.) Stephenson & J.M.Churchill
·
Cardamomum verum Oken, illegitimate superfluous name
·
Elettaria repens Baill., illegitimate superfluous name
·
Elettaria cardamomum var. minor Watt, not validly published
·
Cardamomum elletari Garsault, rejected name
·
Zingiber minus Gaertn.
·
Amomum ensal Raeusch.
·
Amomum uncinatum Stokes
·
Cardamomum malabaricumPritz.
·
Cardamomum minus (Gaertn.) Kuntze
·
Elettaria cardamomum var. minuscula Burkill, without description
|
|
Elettaria
cardamomum, commonly known as green or true
cardamom, is a herbaceous perennial plant in the ginger family, native to
southern India. It is the most common
of the species whose seeds are used as a spice called cardamom. It is cultivated widely
in tropical regions and reportedly naturalized in Réunion, Indochina and Costa Rica.[2][3][4][5]
Contents
[show]
Elettaria
cardamomum is
a pungent aromatic herbaceous perennial plant, growing to about 2–4 m
(6 ft 7 in–13 ft 1 in) in height. The leaves are alternate
in two ranks, linear-lanceolate, 40–60 cm (16–24 in) long, with a long
pointed tip. The flowers are white to lilac or pale violet, produced in a loose
spike 30–60 cm (12–24 in) long. The fruit is a three-sided
yellow-green pod 1–2 cm (0.39–0.79 in) long, containing several black
and brown seeds.
The
green seed pods of the plant are dried and the seeds inside the pod are used
in Indian and other Asian cuisines, either whole or ground.
It is the most widely cultivated species of cardamom; for other types and uses,
see cardamom.
Cardamom pods as used as spice
Ground
cardamom is an ingredient in many Indian curries and is a primary
contributor to the flavour of masala chai. In Iran, cardamom is used to
flavour coffee and tea. In Turkey, it is used to flavour the black Turkish
tea, kakakule in Turkish.
As
well as in its native range, it is also grown in Nepal, Vietnam, Cambodia, Thailand, Sri Lanka and Central America. In India, the states of Sikkim and Kerala are the main
producers of cardamom; they rank highest both in cultivated area and in
production. It was first imported into Europe around 1300 BC. Cardomomum - is
called CarandaMungu (කරඳමුංගු) in Sinhalese.
////////////
&&&&&&&
هوفلسوس
بضم ها و سکون واو و فتح فا و سکون لام
و ضم سین و سکون واو و سین
ماهیت آن
چنین کفته اند خس الحمار است که ابو خلسا
باشد و مذکور شد در حرف الالف مع الباء
طبیعت آن
سرد و تر با قوت تجفیف و تسخین قلیل و
قبض
افعال و خواص آن
با قوت قابضه و سائر افعال آن در ابو خلسا
ذکر یافت
مخزن الادویه عقیلی خراسانی
///////////
انخسا. [ اَ خ ُ ] (اِ) انخوسا. (فرهنگ
فارسی معین ). ابوجلسا. کوک که خر بخورد و آن تره ای است که خواب افزاید. (مویدالفضلاء).
شنجار. به ابخسا و انجوسا و انخوسا و... تصحیف شده . (یادداشت مولف ). و رجوع به انجوسا
شود.
////////////
انجوسا. [ اَ ] (اِ) به معنی انجسا است
که نوعی از سرخ مرد باشد و بعربی شجرةالدم خوانند، خون را ببندد. (برهان قاطع) (از
هفت قلزم ). ابوخلسا. (ناظم الاطباء) ۞ .
//////////////
شنگار. [ ش َ ] (اِ) ۞ گیاهی است که بیخش سطبرو برگش
سیاه می باشد و به سرخی مائل است ، معرب آن شنجار است و به عربی شجرةالدم خوانند.
(از برهان ) (از جهانگیری ) (از رشیدی ) (از آنندراج ). معرب آن شنجار است . (منتهی
الارب ) (از انجمن آرا). نباتی است برگ آن مزغب خشن تیزاطراف و خاردار مایل به سیاهی
و رنگ آن در تابستان سرخ میشود و رنگ چوب آن مثل رنگ خون که دست را به لمس رنگین میسازد.
(از فرهنگ نظام ). کحلاء. حمیراء. رجل الحمام . خالوما. خس الحمار. تانیست . انقلیا.
قالقس . رجل الحمار. اباحلسا. فیلیوس . (از یادداشت مولف ) (از تاج العروس در لغت شنجار).
چوب خو. (الابنیه عن حقایق الادویه ). شنگار المصنوعة؛ لحام الذهب است . (فهرست مخزن
الادویه ): خس الحمار؛ شنگار که نباتی است . (منتهی الارب ). هوه چوبه . (از فرهنگ
فارسی معین ).
///////////
/////////
شنگار. [ ش َ ] (اِ) ۞ گیاهی است که بیخش سطبرو برگش
سیاه می باشد و به سرخی مائل است ، معرب آن شنجار است و به عربی شجرةالدم خوانند.
(از برهان ) (از جهانگیری ) (از رشیدی ) (از آنندراج ). معرب آن شنجار است . (منتهی
الارب ) (از انجمن آرا). نباتی است برگ آن مزغب خشن تیزاطراف و خاردار مایل به سیاهی
و رنگ آن در تابستان سرخ میشود و رنگ چوب آن مثل رنگ خون که دست را به لمس رنگین میسازد.
(از فرهنگ نظام ). کحلاء. حمیراء. رجل الحمام . خالوما. خس الحمار. تانیست . انقلیا.
قالقس . رجل الحمار. اباحلسا. فیلیوس . (از یادداشت مولف ) (از تاج العروس در لغت شنجار).
چوب خو. (الابنیه عن حقایق الادویه ). شنگار المصنوعة؛ لحام الذهب است . (فهرست مخزن
الادویه ): خس الحمار؛ شنگار که نباتی است . (منتهی الارب ). هوه چوبه . (از فرهنگ
فارسی معین ).
///////////
شنگار (Alkanna) سرده‌ای از گیاهان
علفی شامل ۵۰ گونه در تیره گاوزبان (Boraginaceae) است که بومی اروپا، مدیترانه و باختر آسیا هستند.[۲]
در فارسی در قدیم آن را چوب‌خو و هوه‌چوه
نیز می‌نامیدند.[۳]
شنگار در ایران ۵ گونه یک‌ساله و چندساله
دارد از جمله[۴]:
شنگار کوهستانی (Alkanna frigida)
شنگار جهرمی (Alkanna leptophylla)
شنگار برگه‌دار (Alkanna bracteosa)
شنگار کرکی (Alkanna trichophila)
فهرست گونه‌ها[ویرایش]
Alkanna amana Rech. fil.
Alkanna areolata Boiss.
Alkanna attilae P. H. Davis
Alkanna aucheriana A. DC.
Alkanna calliensis Heldr.
ex Boiss.
Alkanna cappadocica Boiss.
& Balansa
Alkanna confusa Rech. fil.
Alkanna corcyrensis Hayek
Alkanna cordifolia C. Koch
Alkanna froedinii Rech. fil.
Alkanna frigida Boiss. (شنگار کوهستانی)
Alkanna galilaea Boiss.
Alkanna graeca Boiss. &
Spruner
Alkanna haussknechtii Bornm.
Alkanna hirsutissima (Bertol.)
A. DC.
Alkanna hispida
Huber-Morath
Alkanna incana Boiss.
Alkanna kotschyana A. DC.
Alkanna leiocarpa Rech. fil.
Alkanna leptophylla Rech.
fil.
(شنگار جهرمی)
Alkanna lutea DC. -
orcanette jaune
Alkanna macrophylla Boiss.
& Heldr.
Alkanna macrosiphon Boiss.
& Heldr.
Alkanna maleolens Bornm.
Alkanna megacarpa A. DC.
Alkanna methanaea Hausskn.
Alkanna noneiformis Griseb.
Alkanna oreodoxa
Huber-Morath
Alkanna orientalis (L.)
Boiss.
Alkanna pamphylica
Huber-Morath & Reese
Alkanna pelia (Halácsy)
Rech.f.
Alkanna phrygia Bornm.
Alkanna pinardii Boiss.
Alkanna pindicola Hausskn.
Alkanna prasinophylla Rech.
fil.
Alkanna primuliflora Griseb.
Alkanna pseudotinctoria
Huber-Morath
Alkanna pulmonaria Griseb.
Alkanna punctulata
Huber-Morath
Alkanna sandwithii Rech.f.
Alkanna sartoriana Boiss.
& Heldr.
Alkanna saxicola
Huber-Morath
Alkanna scardica Griseb.
Alkanna shattuckia (Post)
Post
Alkanna sieberi DC.
Alkanna sieheana Rech. fil.
Alkanna stribrnyi Velen.
Alkanna strigosa Boiss.
& Hohen.
Alkanna tinctoria (L.) Tausch
(Alkanet)
Alkanna trichophila
Huber-Morath
Alkanna tubulosa Boiss.
Alkanna verecunda
Huber-Morath
Alkanna viscidula Boiss.
منابع[ویرایش]
پرش به بالا ↑ Lamiales
پرش به بالا ↑ Wikipedia contributors,
"Alkanna," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Alkanna&oldid=249437982
(accessed November 3, 2008).
پرش به بالا ↑ دهخدا، شنگار.
پرش به بالا ↑ مظفریان، ولی‌الله، فرهنگ نامهای
گیاهان ایران: لاتینی، انگلیسی، فارسی تهران: فرهنگ معاصر ۱۳۷۵.
////////////
قس کحلاء در عربی:
'الكحلاء'[1] أو ساق الحمام أو رجل الحمام
أو خس الحمار أو شجرة الدم أو حِـنّـاء الغولة [2] أو الشنجار[3] جنس نباتي يتبع الفصيلة
الحمحمية ويضم حوالي خمسين نوعاً ينمو معظمها في الوطن العربي وخاصة في المشرق العربي.
من أنواع الكحلاء الواطنة في الوطن العربي[عدل]
الكحلاء الأجمية (باللاتينية: Alkanna maleolens) في بلاد الشام
الكحلاء الجليلية (باللاتينية: Alkanna galilaea) في بلاد الشام
الكحلاء داكنة الأوراق (باللاتينية: Alkanna
prasinophylla)
في بلاد الشام
الكحلاء الغثة (باللاتينية: Alkanna strigosa) في بلاد الشام
كحلاء كوتشي (باللاتينية: Alkanna kotschyana) في بلاد الشام وتركيا
الكحلاء المحيرة (باللاتينية: Alkanna confusa) في بلاد الشام
الكحلاء المشرقية (باللاتينية: Alkanna orientalis) ويتبعها نويعا:
كحلاء مشرقية نويع المشرقية (باللاتينية:
Alkanna
orientalis (L.) Boiss. subsp. orientalis) في بلاد الشام
كحلاء مشرقية نويع كاملة الأوراق (باللاتينية:
Alkanna
orientalis subsp. integrifolia) في بلاد الشام
الكحلاء المصبوغة (باللاتينية: Alkanna tinctoria) في بلاد الشام ومصر
والمغرب العربي
الكحلاء ملساء الثمار (باللاتينية: Alkanna leiocarpa) في بلاد الشام
الكحلاء الهلباء (باللاتينية: Alkanna
hirsutissima)
في بلاد الشام
من أنواعها الأخرى[عدل]
الكحلاء الشايبة (باللاتينية: Alkanna incana) في تركيا
الكحلاء قلبية الأوراق (باللاتينية: Alkanna cordifolia) في تركيا
الكحلاء كبيرة الثمار (باللاتينية: Alkanna megacarpa) في تركيا
الكحلاء المشعرة (باللاتينية: Alkanna hispida) في تركيا
الكحلاء اليونانية (باللاتينية: Alkanna graeca) في اليونان وبلغاريا
المراجع[عدل]
^ المركز الدولي للطاقة الحيوية. فهرس
الأعشاب والنباتات الطبيَّة. تاريخ الولوج 24 حزيران 2011.
^ بنلفقيه، حسن. المفردة رقم 193 بجامع
ابن البيطار. موقع الوراق. تاريخ الولوج 3 تموز 2011.
^ قاموس المورد (إنكليزي عربي), ترجمة
Alkanet, تأليف منير البعلبكي
الطبعة الثالثة 1970
أيقونة بوابةبوابة علم النبات
مشاريع شقيقة في كومنز صور وملفات عن:
كحلاء
معرفات الأصنوفة
NBN: NHMSYS0000455751 iNaturalist: 210413 المؤشر
الدولي لأسماء النباتات: 4443-1 تروبيكوس:
40009919 USDA PLANTS ID: ALKAN NCBI: 475881
APDB: 187940 eol: 61209 GRIN Taxonomy ID ITIS: 500667
Changing Forget-me-not
600.jpg هذه بذرة مقالة عن نبات متعلقة بالفصيلة الحمحمية بحاجة للتوسيع. شارك في تحريرها.
تصنيفات: نباتات طبيةأعشابعلم النباتزراعةأعشاب
حقيقيةطب بديلحمحميةأجناس نباتية
/////////////////
کحلا. [ ک ُ ] (اِ) اسمی است مشترک بر
چند چیز اول بر گاوزبان و آن دوائی است معروف که لسان الثور خوانند. || دوم مرزنگوش
را گویند و آن نیز دوائی است که آذان الفار خوانند. || و سوم خردل صحرائی باشد. ||
و چهارم هوه جوه را گویند که ابوخلسا باشد. (برهان ) (آنندراج ). هوه چوه . (از منتهی
الارب ).
/////////////
قس الکانا در آذری:
40-a
yaxın növü məlumdur. Suriya, İraq və İranda çox yayılmışdır. Azərbərbaycanda 2 növü
var: Şərq alkannası və Boyaq alkannası.
//////////////
قس هینِنیس، هنیس در ترکی استانبولی:
Hinenîs an henîs (bi latînî: Alkanna) navê malbateke riwekan e ji binemala boraginaceae. Li Kurdistan, Îran, qefqaz, Anatoliya, başûrê Ewropa û bakurê Afrîkayê cihwar e. 30 heya 50 cureyên we hene.
Bi almanî jê
re alkanna dibêjin.
Li
Kurdistanê berê jê boyax çêdikirin, di bijîşkiya gelêrî de sud jê digirtin.
Boyax ji koka riwekê dihate çêkirin. Bi boyaxa xwê hirî dihate boyaxkirin.
Herwiha ji koka wê ya hişkkirî û pişirandî tozekê çêdikirin û wê tozê tevlî hin
dermanên gelêrî dikirin. Kulîlka ya ku jê boyax çêdikirin mor, ya tevlî
dermanan dikirin jî zer bû.
//////////
Alkanna
From Wikipedia, the free encyclopedia
|
Alkanna
|
|
|
Alkanna orientalis
|
|
|
Kingdom:
|
|
|
Clade:
|
|
|
Clade:
|
|
|
Clade:
|
|
|
Order:
|
|
|
Family:
|
|
|
Subfamily:
|
|
|
Genus:
|
|
Alkanna oreodoxa
Alkanna tinctoria with bright blue
flowers
Alkanna aucheriana
List
sources : NOTE: Each species from the list at
Tropicos.org was also checked against its corresponding entry at theplantlist.org for accepted status
before being included on this page.[1]
1.
Jump up^ "Name
- !Alkanna Tausch subordinate taxa". Tropicos. Saint Louis, Missouri: Missouri Botanical Garden. Retrieved June
24, 2011.
&&&&&&&
یاسمین
بفتح یا و سکون الف و فتح سین و کسر میم
و سکون یا و نون و آن را یاسمون بواو بجای یا و بضم میم نیز و سجلاط نیز و بشیرازی
کل هاشم و بهندی چنبیلی نامند
ماهیت آن
کلی است خوش بو و سفید و زرد و کبود و
بعضی را پشت کل بنفش و هریک سوای زرد بستانی و بری و جبلی می باشد و سفید آن خوش بو
و کثیر الوجود و کبود آن کم یاب و نبات آن ما بین شجر و یقطین یعنی نه مانند درخت ایستاده
است و نه مانند یقطین بر زمین مفروش خصوص سفید آن و نیز زرد و کبود آن شجریت غالب و
در بعضی بلاد درخت آن عظیم می کردد و ساق سفید آن اندک پیچدار و برکهای آن اندک ریزه
طولانی و مشرف و بر دو جانب شاخۀ آن رسته و خوش منظر و کل آن خوش بو با ساقۀ باریک
مجوفی و بر سر آن برکهای ریزه پیوسته بان ساق و در هنکام غنچکی طولانی امرودی شکل و
بعضی سفید آن را زنبق دانسته و کفته اند از روغن زنبق مراد روغن این است و سوسن آزاد
را مخصوص بدین و سوسن سفید نزد اکثر اطبا مفقود الخاصیت و این از جهت اشتباهی است که
ایشان را رو داده و در سوسن مذکور شد و بری راظیان نامند و جبلی آن یاسمین هندی است
جمهور اطبا در ماهیت آن
نوشته اند که درخت آن مانند درخت مورد
و از ان سبزتر و املس و بزرکتر و برک آن پهن تر و نرم تر و بسطبری برک مورد نیست و
درخت قسم سفید آن ضعیف تر و کل آن سفید و با شائبۀ سرخی و بعضی بی سرخی و بسیار خوش
بو و از حمل تا عقرب کل می دهد و در بلاد حاره همیشه و درخت نوع زرد آن ازین عظیم تر
و چتری و مانند درخت مورد است و نزد بعضی قسم زرد آن مسمی بزنبق است
و بالجمله طبیعت آن
در دوم کرم و خشک و تا سوم نیز کفته اند
افعال و خواص آن
مفرح و مفتح سدد و مسمن بدن اعضاء الراس
و العصب و الغذاء و النفض بوئیدن آن جهت تقویت دماغ و درد سربارد و رفع ریاح دماغ و
مشائخ و مبرودین را نافع و نطول طبیخ آن جهت صداع و دردهای بارد و آشامیدن آن مسهل
بلغم و سودا و ماء اصفر و رافع سدد و ریاح غلیظه و فالج و لقوه و خدر و اوجاع مفاصل
و مفرح و محرک باه و مخرج اقسام کرم معده و امعا و مدر بول و حیض و چون آن را در شراب
اندازند اندک آن سکر بسیار آورد و آشامیدن آب کل آن سه روز هر روز ده درم قاطع نزف
الدم و مضمضه به آب مطبوخ برک آن جهت درد دندان و قلاع دهان و جوشش آن و لثه و ضماد
آن بر پشت و قضیب معین بر نعوظ و بزرک کنندۀ آن السموم آشامیدن آن مقاوم همه سموم و
بدستور ضماد آن الزینه ضماد آن جهت رفع کلف و سرخ کنندۀ رخسار و بدستور غسل آن در حمام
و در سفید کردن موی مؤثر حتی ذرور آن المضار مصدع محرورین و اکثار بوئیدن آن باعث زردی
رنک رخسار مصلح آن بنفشه و کل سرخ و سرکه مقدار شربت از جرم آن تا سه درم و از آب آن
تا ده درم بدل آن یاسمین زرد و در تسخین بدن و سفید کردن موی زرد آن اقوی و بدل هر
دو یاسمین بری است و روغن آنکه مانند روغن کل مرتب نمایند و یا کنجد مقشر در ان مکرر
پرورده نمایند تا رنک کنجد سرخ کردد پس سائیده از ان روغن نمایند بسیار خوش بو و معطر
می باشد
طبیعت آن
کرم و تر
افعال و خواص آن
مفتح و محلل و نرم کنندۀ جلد و جهت امراض
باردۀ عصبانیه و مشائخ نافع و در جمیع افعال مذکوره اقوی مقدار شربت آن از سه درم تا
پنج درم است و بوئیدن آن مصدع و باعث رعاف محرورین و کل یاسمین زرد در ایران و دکهن
و شاه جهان آباد و در بعضی بلاد هند کثیر الوجود و کفته اند چون آن را در جوف حنظل
سبز مهرا پخته یک درم از ان را با یک اوقیه عسل چند روز بخورند و مداومت بر ان نمایند
جهت رفع استسقا و درد کمر و مفاصل مجرب است
مخزن الادویه عقیلی خراسانی
//////////////
یاسمن . [ س َم َ ] (اِ) ۞ درختچه ای از تیره زیتونیان ۞ که دارای گونه های برافراشته
و یا بالارونده است . گلهایش درشت و معطر و به رنگهای سفید یا زرد و یا قرمز میباشد.
گلهایش گاهی منفرد و گاهی به صورت آرایش گرزن ۞ در انتهای شاخه قرار می گیرند.
در حدود صد گونه از این گیاه شناخته شده که غالباً از گلهای گونه های معطر آن در عطرسازی
استفاده میکنند از شاخه بالنسبه جوان یاسمن سفید جهت ساختن پیپ استفاده میکنند. (بعلت
معطر بودن چوب آن ). یاسمین . یاسمون . ظیان . گل هاشم . سجلاط. سمن . یاس گلدانی
. شرخات . و آن رایاسمین هم گویند گلیست خوشبو که زرد و کبود شود. بهندی آن را چنبلی
نامند. مصلح آن کافور است و بدل آن نرجس و نسرین یا زنبق یا سوسن است . (الفاظالادویه
ص 286). چیچک . چنبیلی . جنبیلی . یاس . یاسمی :
یاسمن آمد به مجلس با بنفشه دست سود
حمله کردند و شکسته شد سپاه با درنگ .
منجیک .
|| - یاسمن آفریقائی ۞ ؛ درختچه ای است از تیره روناسیان ۞ که دارای برگهای متقابل است و
مخصوص نواحی حاره آفریقا و آسیا می باشد. در
حدود چهل گونه از این گیاه شناخته شده است . گلهایش . سفید و زیباست و جام گل دارای
شش گلبرگ . از میوه این گیاه در رنگرزی استفاده
می کنند و از آن رنگ قرمز و یازرد میگیرند. جوز کوثل . گاردنیا. جردنیا. یاس آفریقایی
.
- یاسمن بری ۞ ؛ گیاهی است ازتیره آلاله که در حقیقت یکی از گونه های شقایق پیچ محسوب
می شود. یاسمن البر. فل بهار. لبیدیون . ابریر. جوهی . جاهی . جنگلی . چنبیلی . نباتی
است از خانواده سُلانه که آن را تاج ریزی پیچ
نیز مینامند و شاخه های کوچک آن را که لااقل یکسال از عمر آن گذشته باشد بکار میبرند
این شاخ ها را موقعی که برگهای نبات میریزد چیده و بقطعات کوچک تقسیم میکنند ساقه یاسمن بری اول دارای بوئی نامطبوع و طعمی تلخ است
ولی بتدریج بوی آن از بین رفته و طعم آن شیرین میشود جوشانیده آن مصفی خون و مدر و معرق است ولی خاصیت تخدیرکننده آن بسیار کمتر، از بلادن و تاتوره و بیخ است .
(کتاب درمانشناسی ج 1). ظیان به فارسی یاسمن بری است و یاس سفید عبارت از آن است و
به لغت اندلس برید فوقه به معنی عشبة النار و به بربری ابریر و به هندی جوهی و جاهی
و جنگلی و چنبلی نامند و منبت آن بیابانها و بالای تلهاو با علیق باشد و بر آن پیچیده
و از آن جدا نباشد وگویند بوی آن رعاف آورد و قسم مغربی آن را عشبه مغربیه نامند... نباتیست شبیه به لبلاب و از آن
صلب تر وشاخه های آن در هم پیچیده و گل آن بسیار خوشبو و قسمی خاردار شبیه به خار گل
سرخ و گل آن از یاسمین بستانی که چنبلی نامند بسیار کوچکتر و بیخ آن سیاه و قوت بیخ
آن تا بیست سال باقی می ماند... و نوعی از آن باشد که برگهای آن باریک و شاخه های سرخ
و گل آن مایل به سرخی است بسیار تند و تیز و بوی آن کریه و تند است و زبون و غیر مستعمل
زیرا که محرق جلد زبان و خراشنده و جداکننده
جلد بدن و برگ آن نیز مانند بیخ آن است و این نوع را به یونانی اقلیمیاطس نامند.
(مخزن الادویه ص 385).
- یاسمن زرد ۞ ؛ گونه ای یاسمن که دارای گلهای
طلایی زرد است . (فرهنگ فارسی معین ).
- || یاسمن وحشی .
رجوع به یاسمن وحشی در همین ترکیبات شود.
- یاسمن سفید ۞ ؛ گونه ای یاسمن که دارای گلهای
سفید است و در ایران و قفقار و چین میروید و اغلب به نام یاس سفید مشهور است و چون
آن را در گلدانهای بزرگ پرورش میدهند و دارای ساقه بالا رونده نیز می باشد بهمین جهت به نام یاس گلدانی
پیچ نیز موسوم است . یاس گلدانی پیچ .
- یاسمن عربی ۞ ؛ رازقی . رجوع به رازقی شود.
- یاسمن وحشی ۞ ؛ درختچه ای از تیره لوگانیها ۞ و از رده دولپه ایهای پیوسته گلبرگ که زیبا وپیچیده است و
دارای ساقه بی کرک و شاخه های کوچک می باشد
برگهایش متقابل و ساده و باریک و نوک تیز و پایاست و گلهایش زرد رنگ و بویی شبیه به
یاسمن زرد دارد.از این جهت بغلط آن را جزء یاسمنها محسوب و به نام یاسمن وحشی و گاهی
نیز یاسمن زرد می خوانند. جام گل این گیاه مرکب از پنج قسمت تقریباً مساوی و بزرگتر
ازکاسه گل میباشد. پرچمهای آن بتعداد پنج و میوه اش کپسول و بسیار کوچک و دارای دو
خانه و دانه های مسطح است . در ریشه این گیاه
آلکالوییدهایی نظیر ژلسمین ۞ و سمپرویرین ۞ و مواد رنگی و رزین و غیره موجود است
از آلکالوییدهای این گیاه در پزشکی بعنوان آرام کننده دردهای عصب پنجم دماغی (تری ژومو) و دندان دردهای
ناشی از آن استفاده می کنند ولی در بکار بردن آن باید نهایت دقت را داشت چون سمیت شدیدی
دارد.
- امثال :
آنقدر سمن هست که یاسمن در میان گم است
.
/////////////
یاسمن
18.
ر
Nan fan ts‛ao mu čwan، کهن ترین کتاب چینی پیــــرامون گیاهان جـــنوب چــــــــین،
نــــگاشته كــــــــــی هان (Ki Han)
، یكی از وزیران فغفور هوی (Hwei)
(290
تا 309 ترسائی )، آمده است:1
گـــــلِ ye-si-min
و
گـــــــــلِ mo-li
(Jasminum officinale [یاسمن سفید]) از تیره زیتونیان را مردمان هو
از
سرزمینهای باختری به چین آورده در كوان‌ـ‌تون (Kwan-tun) (نان هایی/ Nan hai
)
كاشتند. مردم جنوب بوی خوشش را دوست دارند
و به همین دلیل می کارند. . . گل mo-li به گونه سفیدِ
ts‛ian-mi (Cnidium
monnieri) ماند و خوشبوتر از ye-si-min است. "
در بخشی دیگر از همین كتاب2
آمـــــــــــــــــده است كه گلِ či-kia
(Lawsonia
alba [حنا])،3 ye-si-min و mo-li
را مردمان هو از سرزمین تا‌ـ‌تسین (Ta
Ts‛in)، خاورِیونان گرای، به چین آوردند.
گیاه ye-si-min را همان Jasminum officinale [یاسمن سفید] دانسته‌اند و گیاه mo-li را Jasminum sambac
[رازقی]. امروزه روز در چین، هر دو گونه
را بهرِ بوی خوش گلها و روغنی كه از آنها گیرند
کشت می کنند. 4
این نوشته بر گرفته از Nan fan ts‛ao mu čwan، كه نخــــستین بـــــــار برتشنایدر5 یافت و پیش نهاد،
کژ فهمی های گوناگونی در پی داشته است. هیرت6 گفته است: "می‌گویند
این نام بیگانه كه اینك در تمام زبانهای اروپایی هست از واژه عربی‌ـ فارسی
جاسمین، jāsamīn [بخوانید yāsmīn/یاسمن ] آمده و وجودش در نوشته ای چینی از دور و بر سال 300
ترسائی گواهی اســـت بردیرینگی كاربردش."
واترز1 یاسمن را "یكی از
کهن ترین واژه‌های عربی كه در زبان چینی یافت میشود" دانسته است. گوئی این نویسندگان هیچگاه در این اندیشه نشده
اند که در باره زبان عربی یا فارسی آن روزگار چیزی نمی دانیم و این شناسائی، حتی با آنچه در خود این کتاب چینی
آمده ناساز است؛ در آنجا بروشنی گفته شده ye-si-min و mo-li هر دو از تا تسین (Ta
Ts‛in)، خاورِ یونان گرای وارد چین شده‌اند. پلیو2 یادآور می شود هیچ گاه
در اصالت این كتاب چینی چون و چرا نشده،
هرچند از اینكه در آنجا یاسمن زیر نام عربی اش آمده درشگفت شده است. به هر روی روشن است که زبان عربی از زبانهای تا
تسین به شمار نمی‌آید. افزون بر این، اینک، و در پی پژوهشهای آروسو3
روشن شده كتاب Nan
fan ts‛ao mu čwan از دست بردگی های سپسین در رنج است. پس، بسا که این نوشته را بعدها به كتاب افزوده
باشند و هرچه شده باشد نمی‌توان با بکار گیری اش اثبات كرد پیش ازسال 300
ترسائی مردمانی از باختر آسیا در كانتون
بوده‌اند. 4 آنچه دودلی افزاید این ادعای كتاب چینی است كه در
Nan
yüe hin ki كه
منسوب به لو كیا (Lu Kia)
است
كه در سده های سوم و دوم پیش از میلاد
زیست، از این دو گونه Jasminum یاد شده است. 5 در واقع آنچه به این نویسنده بسته اند
تنها این است كه در سرزمین نان یوئه (Nan
Yüe) پنج دانه هیچ مزه ای ندارند و گلها بی بویند
و تنها این گلها بوئی خوش دارند. او نام این گلها را نـــــــــیاورده و كـــی
هان (Ki Han)
است كه آنها را ye-si-min و
mo-li دانسته.
به هیچ روی امكان ندارد كه این دو گیاه بیگانه در زندگی لو كیا (Lu Kia) از راه
دریا به جنوب چین رسیده باشند و ای بسا مراد لو كیا، چنانچه این نوشته از او باشد، گلهایی دیگر
بوده.
این
واقعیت را هم نباید از یاد برد كه ادعای
ورود این گلها از تا تسین در تاریخچه های آن سرزمین نیامده و هیچ منبع از آن
روزگار یا دوره های بعدی آن را تأیید نكرده است.
كتاب
Pei hu lu2
این گل را با نامهای ye-si-mi
mo-li, سفید
آورده می افزاید ایرانیان این گل را نیز چون p‛i-ši-ša یا گل اشرفی به چین برده‌اند. 2 Yu
yan tsa tsu شرحی كوتاه از این گیاه آورده،3
و گوید زیستگاهش فو‌ـ‌لین (Fu-lin) و
پو‌ـ‌سه (Po-se)
(ایران) است. كتابهای Pen ts‛ao kan mu، Kwan
k‛ün fan p‛u،4 و Hwa
kin چنین آورده اند كه نخستین زیستگاه یاسمن (mo-li) ایران بوده و از آن مرز به كوان‌ـ تون (Kwan-tun) برده شده است. كتاب نخست این را هم می افزاید كه امروزه (سده شانزدهم) این گیاه در یون‌ـ نان و كوان‌ـ
تون می کارند هرچند تاب سرما ندارد و آب و هوای چین فراخورش نیست. از كتاب
Tan
k‛ien tsun lu نوشته یـــــان شن (Yan
Šen)
(1559ـ1488) آورده كـــه: " نام nai
كه
در شمال چین به كار می‌رود همان است كه در سالنامه‌های تسین
tsan
nai hwa
("سنجاق سر")
نامیده شده است. 5 این گیاه از
دیر و دور به چین رسیده است. "
از
اینرو در منابع چینی نامهای زیر را برای یاسمن می‌یابیم:6
(1)
ye-si-min.
*ya-sit (sid)-min، برابر با yāsmīn پهلوی، yāsamīn، yāsmīn، yāsmūn فارسی امروز، yasmin عربی یا
ye-si-mi، *ya-sit-mit
در (Yu yan tsa tsu) برابر با *yāsmīr
(؟) فارسی میانه. 7 برپایه این گواهاــــن زبان شناسی
تاریخی و نـــــــوشته Yu
yan tsa tsu، بهتر است بپذیریم این گیاه براستی از ایران
به چین رفته است. اطلاعاتی که در كتاب Nan fan ts‛ao mu čwan آمده جای چون و چرای بسیار دارد؛ هرچند اگر كسی بخواهد
آن را بپذیرد به ناچار باید این راهم اثبات كند که این واژه فارسی دست کم
در سده سوم ترسائی در باختر آسیا بود ه است و اینكه واژه هندی mallikā (نک شمار ه 2) دور و بر همان روزگار به تا تسین رسیده است. هر دو گمان شدنی است، هرچند هیچ یك از منابع
باختر آسیا آنها را تأیید نمی‌كند. 1 واگفت گواهان این كتاب چینی در هیچ جای دیگر
نیست؛ نه این کتاب چنان مرجعیتی دارد و نه ارتباط نوشته امروزی با نوشته نخستسن از
دور و بر سال سیسد ترسائی آن چنان روشن است كه بتوان چنین نتیجه گیری كرد. این واژه ی فارسی‌ـ عربی آنِ همه ی جهان
شده است: تمام زبانهای اروپایی پذیرفته و اعراب آن را در كرانه خاوری افریقا پراكنده‌اند (yasmini در زبان سواحلی، و dzasimini در زبان ماداگاسكاری).
(2)
یا
mo-li2،
*mwat (mwal)-li=malli، آوانگاشت واژه سنسكریت (Jasminum
sambac) mallikā [رازقی]، mal-li-ka تبتی، ma-li سیامی،3 mãly یا mlih
خمری، molih
چامی. واژه مالایایی melati از واژه سنسكریتِ mālatī مشتق شده و نام Jasminum grandiflorum [یاسمن چمپا] است. نام melirge برای یاسمن در زبان مغولی
مستقل است. هـــــیرت آن را همان mo-lo در زبان سریانی4 دانسته كه پذیرفتنی نیست.
(3)
san-mo، *san-mwat (mwak
در زبـــــــــــــــــــــــان فوكی‌ینی/Fukien). ایـــــــــــن واژه در Nan
fan ts‛ao mu čwan2 همبرابر Lawsonia
alba [حنا] شمرده شده كه از آن حنا گیرند؛ هرچند
در اینجا هم آشفتگی روی داده، زیرا این آوانگاشت برابر هیچ یک از نامهای بیگانه Lawsonia نیست بلكه گویا برابر است با
zanbaq
[زنبق] عربی ("یاسمن ") كه نام گیاه sambac از آن گرفته شده است. كی هان نمی توانسته با این واژه آشنا بوده
باشد: بی چون و چرا این واژه را بعدها به نوشته او افزوده‌اند.
(4) چنین می نماید که
man
hwa ("گلِ man") که در نوشته های بودایی آمده كوتاه شده واژه سنسكریت sumanā (Jasminum grandiflorum)
[یاسمن چمپا] است كه به صورت suman یا saman
فارسی شده است.
Jasminum
officinale
[یاسمن سفید] در كشمیر، كابل، افغانستان و ایران یافت میشود؛ در ایران نیز
خودروست.
جستار
یاسمن در نوشته های پهلوی (ص 192 كتاب پیش رو) و در فرهنگ داروئی ابومنصور*
به زبان فارسی آمده است. 1 چان ته (Č‛an
Te) یاسمن را در سمرقند دیده است. 2
این گل در استان فارس در ایران فراوان میروید. 3
روغن
یاسمن در میان ایرانیان و اعراب بس بلند آوازه است و در عربی دهن‌ـ‌الزنبق [روغن
زنبق] گویند. ابن‌بیطار در جامعش
به کوتاهی از شیوه ساختش گفته است. 4 اصطخری گوید از ولایت
دارابجرد ایران گونه ای روغن یاسمن خیزد كه در هیچ جای دیگر یافت نمی‌شود. روغن
یاسمن شابور (شاهپور امروزی نزدیك كازرون) و شیراز نیز آوازه ای ویژه دارد. 5
در
Yu yan tsa tsu
می خوانیم روغن یاسمنِ باختر شربــــــــتی است نیروبخش. آنچه در
Wei
lio6 نوشــــــــــــــته كائو سه ـ سون (Kao Se-sun)
، كه در واپسین سالهای سده دوازدهم و نخســــتین سالهای سده سیزدهم می‌زیست، آمده نشان می دهد این روغن
در دوره سونگ به چین رسیده است. در این
كتاب می خوانیم: "گل ye-si-min گلی است از سرزمینهای باختری به رنگ سفید برفی. مردمان هو
(ایرانیان یا بیگانگان) آن را به كیائو چو و
كانتون مـــــــی‌آورند و همــــــــــــگان بوی خوشش را دوست داشته می کارند.
Kwan
čou t‛u kin ("فرهنگ گیتا شناسی استان كوان‌ـ تون")، گوید روغن یاسمن را
با كشتی به چین آرند؛ زیرا مردمان هو گلهایش را چیده روغنش را میگیرند كه درمان
خوره
را
نیک باشد. 1 وقتی این چربی را كف دست مالند، بوی خوشش به پشت دست میرسد.
"
بهشناخت دو سویه ایران و چین باستان (ساینو-ایرانیکا)
/////////////
یاس سفید یا یاس شاعر (نام علمی: Jasminum officinale) این گیاه رونده و
طبی دارای برگهای نسبتاً بریدگی‌دار و خوشه‌هایی از گلهای بسیار معطر و کوچک سفید
رنگ، به همراه غنچه و شکوفه‌هایی صورتی رنگ است. یاس سفید گیاهی نیمه دائم سبز است
که بر اثر پیچیدن خود را حمایت کرده و بالا می‌کشد. به مکانی با آفتاب کامل و خاکی
کاملاً قوی و با زهکشی خوب نیاز دارد. این گیاه بسیار قوی و سریع‌الرشد بوده و بعد
از هر دوره گلدهی باید هرس شود. با روش‌های مختلفی چون قلمه و خوابانیدن شاخه می‌توان
یاس سفید را تکثیر کرد. امکان دارد این نوع یاس دچار حمله شتهها نیز بشود.[۱]
یاس سفید گل ملی کشور پاکستان است.[۲]
جستارهای وابسته[ویرایش]
دم‌نوش
پانویس[ویرایش]
پرش به بالا ↑ بری و برادلی، گیاهان و باغچه‌ها،
۱۷۷.
پرش به بالا ↑ «Information of Pakistan» (انگلیسی). Ministry of
Information & Broadcasting. بازبینی‌شده در ۱ آوریل ۲۰۱۲.
منابع[ویرایش]
بری، سوزان و استیو برادلی. گیاهان و باغچه‌ها.
ترجمه محمدعلی فرزاد. چاپ اول. تهران: کارنگ، ۱۳۸۵. ISBN 964-6730-74-4.
در
ویکی‌انبار پرونده‌هایی درباره یاس سفید موجود است.
رده‌ها: داروهای درماتولوژی
/////////
قس یاسمین شامی در عربی:
الياسمين الشامي أو اختصارا الياسمين (باللاتينية: Jasminum officinale) نوع نباتي يتبع جنس الياسمين الفصيلة الزيتونية.
محتويات
[أظهر]
- (باللاتينية: Jasminum viminale
Salisb., nom. superfl.)
- (باللاتينية: Jasminum vulgatius
Lam., nom. superfl.)
- (باللاتينية: Jasminum affine
Royle ex Lindl.)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale var. acutum Stokes)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale var. affine (Royle ex Lindl.) G. Nicholson)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale var. argenteovariegatum Weston)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale var. aureovariegatum Weston)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale var. aureum Bean)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale var. bosphoricum K. Koch)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale var. piliferum P. Y. Pai)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale var. pumilum Stokes)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale var. tenuifolium Stokes)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale var. tibeticum C. Y. Wu)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale f. affine (Royle ex Lindl.) Rehder)
- (باللاتينية: Jasminum
officinale f. aureovariegatum (Weston) Rehder)
1. ^ تعدى إلى الأعلى ل:أ ب معرف مكتبة تراث التنوع
البيولوجي: http://biodiversitylibrary.org/page/358028 — المؤلف: كارولوس لينيوس — العنوان : Species
Plantarum — المجلد:
1 — الصفحة: 7
2.
^ قاعدة البيانات
الأوروبية-المتوسطية للنباتات.خريطة انتشار
الياسمين الشامي (بالإنكليزية). تاريخ الولوج 14 تشرين الأول 2012.
قس آغ! جاسمین در ترکی:
آغ جاسمین (اینگیلیسجه: Jasminum officinale، (فارسجا:یاس
سفید)، (تورکجه:Ağ jasmin)،
(عربجه:ياسمين
شامي)، (آنادوْلو تۆرکجه‌سی‌جه:Hakiki
yasemin)، (فرانسه‌جه:Echter Jasmin)، (آلمانجا:Echter Jasmin)) بیر نؤع بیتکی.
Dərman jasmini (lat. Jasminum officinalе) Zeytun fəsiləsinin Jasmin cinsindən bitki növü. Ətirli çiçəkləri olan bu sarmaşıq
kolu yabani vəziyyətdə Lənkəran dağlarında rast gəlinir.
////////////
قس یاسمین در پُنجابی:
یاسمین زیتون ٹبر دا اک پھلوالا بوٹا اے۔ایہ ایشیاء دا واسی اے۔ ایھدے پھلاں دی تیز خوشبو ہوندی اے تے پاکستان دا قومی پھل اے۔
//////////
قس سپین یاسمین در پشتو:
سپين یاسمين (په لاتين: Jasminum officinale) د زيتونيانو څخه یو درملي بوټي دي چې په ايران، افغانستان، پاکستان،تاجيکستان، هندوستان او چين کې شنه کېږي.
//////////
قس حکیکی یاسمین در ترکی استانبولی:
Hakiki yasemin (Jasminum officinale), zeytingiller (Oleaceae) familyasından hoş kokulu
bir yasemin türü.
Kışın yaprağını döken
veya herdemyeşil sarılıcı yahutta ince uzun sürgünleri yerde uzanan odunsu bir
bitkidir. Tutunduğu bitkiler üzerinde 8–10 m'ye kadar yükselir. Yeşil renkli
sürgünleri narin, dört köşeli, tüyüz veya başlangıçta hafif tüylü, sonra
çıplaktır. Yıllık sürgünlerin boyu 1-1,5 m'ye ulaşır. Tüysü yapraklar karşılıklı dizilmiştir. Yaprakçık sayısı 3-7'dir. Eliptik
uzunca yumurta biçimindedir. 1–6 cm boyundadır. Yan yaprakçıklar sapsız,
uçtaki yapraklar saplıdır. Beyaz çiçekler kokuludur. Haziran-Eylül arasında çiçek açar, bunlardan 2-10 tanesi terminal
durumlu kurullar halindedir.
////////////
Jasminum officinale
From Wikipedia, the free encyclopedia
|
Jasmine
|
|
|
Botanical illustration of Jasminum officinale
|
|
|
Kingdom:
|
|
|
(unranked):
|
|
|
(unranked):
|
|
|
(unranked):
|
|
|
Order:
|
|
|
Family:
|
|
|
Genus:
|
|
|
Species:
|
J. officinale
|
Common (officinale) Jasmine
Jasminum officinale flower close up
Floral wreath of jasmine shrubs
representing the shield of Pakistan
Jasminum
officinale, known as the common jasmine or
simply jasmine, is a species of flowering plant in the olive family Oleaceae. It is native to the Caucasus, northern Iran, Afghanistan, Pakistan, the Himalayas, Tajikistan, India, Nepal and western China (Guizhou, Sichuan, Xizang (Tibet),
Yunnan). The species is also widely cultivated in many places, and is
reportedly naturalized in Spain, France, Italy, Portugal, Romania, the former Yugoslavia, Algeria, Florida and the West Indies.[1]
It
is also known as summer jasmine,[2] poet's jasmine,[3] white jasmine,[3] true jasmine or jessamine,[3] and is particularly valued by
gardeners throughout the temperate world for the intense fragrance of
its flowers in summer. It is also the National flower of Pakistan.
4. رازقی گل دلخواه چینی‌هاست. پكن باغبانهایی دارد استاد کشت همین گل. تابستان،
هربامداد پیش ازسرزدن خورشید گلها را
(بدون شاخه یا برگ) چیده برای خوشبو كردن
چای و انفیه و آراستن كلاه بانوان چین به فروش می‌رسانند. Jasminum officinale
[یاسمن سفید] را در پکن نمی کارند
.(Bretschneider, Chinese Recorder, Vol. III, 1871, p. 225)
.(Bretschneider, Chinese Recorder, Vol. III, 1871, p. 225)
5. نه برتشنایدر نه هیرت بدین نكته
نپرداخته و هیچ اشاره‌ای به این
مرجع نكرده‌اند.
5. سخن از یاسمنی است كه شبها باز میشود
(Nyctanthes arbor tristis)، همان گل مشك هند (Stuart, Chinese
Materia Medica, p. 287).
6. بسی گونه های Jasminum داریم– دور و بر 49 تا 70 گونه در هند، دور و بر 39 گونه در
مجمع‌الجزایر و دور و بر 15 گونه در چین و ژاپن.
7. هوبشمان (Armen. Gram., p.
198) به درستی از وام واژه فارسی yasmik در زبان ارمنی، فزون بر yāsmīn، واژه *yāsmīk پهلوی
را نیز برداشت می‌كند. بدین ترتیب گویا صورتهای *yāsmīt یا *yāsmīr نیز
در زبان پهلوی بوده‌اند.
1. شگفتا كه دیوسكوریدس و جالینوس هیچیک با یاسمین آشنا
نبودند.
2. برای بیان جزء li نویسه‌های متنوع دیگری به كار می‌رود
كه می‌توان آنها را در Kwan
k‛ün fan p‛u (Ch. 22, p. 8b) یافت؛
این نویسه‌ها از دید آوائی اهمیتی ندارند.
* ’’یاسمین گرم است و خشك اندر آخر درجه دوم دردسر را كه از سردی
بود نیك باشد و از بادهای غلیظ و مغز را قوی گرداند و تحلیل دهد ولقوه و فالج را
نیكو بود و هر كه را مغزش سرد و تر است منفعت كندش و كلف ببرد، چون خشك كرده
بسایند و بر او طلا كنند به آب، و روغنش گرم است و لطیف، سردشدن راحم را و
بیماریهای سرد را سود دارد و نسیان‌افتاد را همچنین‘‘(ابومنصور، دانشگاه
تهران، 1346، ص 346).
