تره
به
فارسی بهطور کلی تره و در بعضی مناطق «گندنا» گویند نامهای محلی آن در کرمانشاه و
در غرب ایران «کور»، در گیلان شمال ایران «کوار»، در کتب طب سنتی با نامهای عربی
آن «کراث»، «کراث رومی»، «گندنا» و «کراث البقل» و «کراث المائده» آمده است و نوع
بری آن را «کراث الثوم» نامبردهاند. به فرانسویPoireau وPoirreau و
به انگلیسیGarden leek گفته میشود. گیاهی است از خانوادهLiliaceae
نام علمی آنAllium porrum L . میباشد و مترادف آنAllium
ampeloprasum L . گفته
شده است.
مشخصات
اشاره
گیاهی
است دوساله و پایا برگهای آن دراز باریک اغلب خمیده و افتاده به رنگ سبز تیره،
قسمت پایین ساقه سفید است که منتهی به یک پیاز کوچکی در داخل خاک میشود. گلهای آن
مجتمع و گروهی به شکل یک گلوله مدور در انتهای ساقه گلدهنده رنگ هریک از گلها
سفید مایل به سبز یا گلی که از آنها دانههای سیاه و پهن و ناصاف تره به دست میآید.
بهطور کلی دو نوع است، یکی نوع کوتاه و نازک تابستانه و دیگری ترهفرنگی که نوع
زمستانه خیلی بلند (تا یک متر) و برگها پهن و قوی میشود.
تکثیر
تابستانه آن از طریق کشت بذر آن در اوایل بهار صورت میگیرد و کشت
معارف
گیاهی، ج1، ص: 49
نوع
زمستانه آن در اواخر زمستان بذر در شاسی کاشته میشود و گیاههای حاصله که چندبرگه
و به ارتفاع 15- 10 سانتیمتر و ساقه آن به قطر حدود یک مداد رسید در اواخر
فروردین و اوایل اردیبهشت به محل اصلی منتقل میشود و فاصله خطوط را 25 و فاصله
بوتهها روی خطوط را 15 سانتیمتر باید گرفت.
ترکیبات
شیمیایی
از
نظر ترکیبات شیمیایی در تره کمی ارسنیک وجود دارد و به علاوه اسانس روغنی فرار
دارد که جزء عمده و اصلی آن را الیل دی سولفید[92] تشکیل میدهد. در پیاز آن در
حدود 4/ 0 درصد آلیئین 93] وجود دارد و به علاوه وجود آلانین 94]، آرژینین 95]،
آسپارتیک اسید[96]، آسپاراژین 97]، هیستیدین 98]، لوسین 99]، متیونین 100]،
تریپتوفان 101]، والین 102]، فنیلآلانین 103]، پرولین 104]، سرین 105]، وترئونین
106] در آن گزارش شده است [S .G .I .M .P].
در
هریک صد گرم از قسمت پایین سفید ترهفرنگی و پیاز ترهفرنگی خام بهطور متوسط مواد
زیر وجود دارد.
آب
85 گرم، پروتئین 2/ 2 گرم، هیدراتهای کربن 11 گرم، خاکستر 9/ 0 گرم، کلسیم 52 میلیگرم،
فسفر 50 میلیگرم، آهن 1/ 1 میلیگرم، سدیم 5 میلیگرم، پتاسیم 347 میلیگرم،
ویتامینA 40
واحد بین المللی، تیامین 11/ 0 میلیگرم،
معارف
گیاهی، ج1، ص: 50
تره
و شاخه گلدار
رایبوفلاوین
06/ 0 میلیگرم، نیاسین 5/ 0 میلیگرم، ویتامینC 17 میلیگرم.
خواص-
کاربرد
تره
سبزی خوردنی برگی است که خوردن آن منافع فراوانی دارد. ضد عفونی کننده رودهها و
مدر است و برای معالجه روماتیسم و بیماریهای کبدی مفید است.
ضماد
آن برای نرم کردن ورمها مفید است [مینات و پتلو].
تره
از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی خیلی گرم و بهطور متوسط خشک است خواص آن گرمکننده
و بازکننده انسدادها و گرفتگیها و لطیفکننده است. اگر برگ آن را با سرکه مخلوط و
در آن له کرده و به پیشانی بمالند خونریزی از بینی را قطع میکند. خوردن تره پاککننده
قصبه ریه و بازکننده گرفتگیهای کبد و مقوی هاضمه و کمر و ملین است.
ترشح
ادرار و حیض را زیاد میکند یعنی مدر است و قاعدهآور اگر با طعام و بعد از طعام
خورده شود کمک به هضم غذا کرده مانع ترش شدن غذا میشود و مزاج را لینت میدهد و
نیروی جنسی را تقویت میکند. خوردن آب تره به قدر 15 گرم خون بواسیر را قطع میکند
و اگر با عسل خورده شود محرک نیروی جنسی است. برای بیماریهای سرد و ترسینه و
ورمهای ریه و نرم کردن آنها مفید است و با آب
معارف
گیاهی، ج1، ص: 51
جوشانده
جو و یا پخته تره با جو برای درد سر، سینه، تنگینفس و پرورده تره در سرکه
بازکننده گرفتگی کبد و طحال و خوردن برگ پخته آن برای بواسیر مفید است. شیاف برگ
کوبیده آن به تنهایی یا با داروهای مناسب برای خشک کردن رطوبتهای رحم نافع است.
مالیدن پخته آن برای بواسیر و قطره آنکه با روغن گل و سرکه مخلوط شده باشد در گوش
برای کاهش درد گوش مفید است. اگر تره را با کندر و سرکه مالیده و در بینی بریزند
برای بند آمدن خونریزی از بینی نافع است. ضماد تره برای گزیدن افعی و خوردن آن با
آب عسل نیز برای خنثی کردن سموم جانوران نافع است.
ضماد
تره با سماق برای مخملک و زگیل و با نمک برای التیام زخمهای بد مفید است. تره از
پیاز دیرهضمتر و نفاخ تر است و خون را میسوزاند و بینایی چشم را کاهش میدهد و
لثه را خراب میکند و برای گرممزاجان مضر است از این نظر باید با گشنیز و کاسنی
تازه خورد.
تخم
تره گرم و خشک است. خوردن 10 گرم از تخم تره با 10 گرم تخم مورد برای رفع امراض
سرد نافع است، خونریزی از سینه و بهطور کلی خونریزی از هر عضوی را قطع میکند،
بازکننده گرفتگیهای بلغمی مجاری کبد و محرک اشتها و مقوی کلیه و مثانه است.
بوداده تخم تره با تخم ترهتیزک اسهال مزمن را قطع میکند و شکمروش را بند میآورد
و گازهای رودهها را تحلیل میبرد.
ضماد
عصاره تخم تره برای گزیدگی افعی و رفع لکههای پوست نافع است. تخم تره مضر ریه و
کلیه و مثانه است از این نظر باید با عسل خورد.
معارف
گیاهی، ج1، ص: 52
