دانشمندان ایرانی برای دستیابی به فنون لیزری انفجار اتمی به روسیه سفر کردهاند
اسناد تازه منتشر شده توسط فاینشنال تایمز نشان میدهند که هیئتی از کارشناسان اتمی ایران در سفری محرمانه به سنپترزبورگ، کوشیدهاند به فنون لیزری دست یابند که در طراحی یک سلاح هستهای بدون انجام آزمایش انفجاری به کار میروند.
منتشر شده در:
گزارش تازهٔ روزنامۀ فایننشال تایمز به تاریخ چهارشنبه ۱۹ نوامبر ۲۰۲۵ نشان میدهد که کارشناسان هستهای ایران سال گذشته برای دومین بار بهطور محرمانه به روسیه سفر کردهاند تا به فنون پیشرفتۀ لیزری در ساخت جنگافزار هستهای دست یابند.
بر اساس اسناد، مکاتبات و سوابق سفر که بهدست فایننشال تایمز رسیده است، این دیدارها ظاهراً میان مراکز تحقیقاتی نظامی روسیه و «سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی» ایران (سپند) صورت گرفته است : نهادی که آمریکا آن را مسئول بخشهایی از فعالیتهای گذشتهٔ ایران در زمینۀ طراحی سلاح هستهای میداند.
طبق گزارش فاینشنال تایمز، شرکت «دماوند-تِک» که از پوششهای «سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی»است، مقدمات سفر هیئت ایرانی متخصص در فناوریهای لیزری به سنپترزبورگ را در نوامبر سال ۲۰۲۴ فراهم کرده است. اعضای هیئت با گذرنامههای دیپلماتیک سفر کردهاند که شمارههای آنها بهصورت پیدرپی و «برای همین سفر» از سوی وزارت امور خارجهٔ جمهوری اسلامی صادر شدهاند.
این هیئت از یک مرکز وابسته به شرکت «سیستمهای لیزری» در روسیه بازدید کرده است : شرکتی که تحت تحریمهای آمریکا است و در زمینۀ فناوریهای دوکاربردی - غیرنظامی و نظامیِ - فعالیت میکند.
بررسی سوابق دانشگاهی و سازمانی اعضای این هیئت نشان میدهد که آنان کارکنان «دماوند-تک» نبودهاند، بلکه از میان فیزیکدانان و مهندسان دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی وابسته به وزارت دفاع جمهوری اسلامی انتخاب شدهاند، از جمله دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه صنعتی مالکاشتر که خود زیرمجموعههای وزارت دفاع و در فهرست تحریمهای بینالمللی هستند.
در این گزارش، فایننشال تایمز به نقل از جیم لمسون، پژوهشگر ارشد «مرکز مطالعات عدماشاعه جیمز مارتین» و تحلیلگر پیشین سازمان سیا، مینویسد: هیئت ایرانی بهدنبال فناوریها و دانش لیزری بوده است که «میتواند به آنها کمک کند بدون انجام آزمایش انفجاری، طرح یک جنگافزار هستهای را ارزیابی و اعتبارسنجی کنند.»
در اکتبر ۲۰۲۵، وزارت خارجه آمریکا شرکت دماوند-تک و مدیرعامل آن، علی کلاوند، را به دلیل فعالیت به نمایندگی ازسوی «سپند» و تلاش برای تهیه «اقلام قابل استفاده در توسعۀ دستگاههای انفجار هستهای» در خارج در فهرست تحریمهای خود قرار داد.
به نوشتهٔ فایننشال تایمز، این شرکت پیشتر نیز کوشیده بود مقدار اندکی از رادیوایزوتوپهای بسیار حساس مانند تریتیوم را - که برای افزایش قدرت انفجار در کلاهکهای هستهای بهکار میرود - تهیه کند.
ارتباط میان طرفین فقط محدود به سفر هیئت ایرانی به روسیه نبوده است. یک منبع مطلع به فایننشنال تایمز گفته است که آندری سابین، پژوهشگر شرکت «سیستمهای لیزری» و استاد دانشگاه فنی دولتی بالتیک، در فوریهٔ ۲۰۲۵ به تهران سفر کرده و با نمایندگان دماوند-تک و افرادی که گمان میرود با «سپند» مرتبط باشند، دیدار کرده است.
نیکول گراژوسکی، پژوهشگر سیاست هستهای در «بنیاد کارنگی»، در گفتگو با این روزنامه این تبادلات را «نشانهای قوی از همکاری روسیه با ایران در حوزهٔ پژوهشهای مرتبط با جنگافزار هستهای» عنوان کرده و گفته است که چنین فعالیتی «احتمالاً با موافقت مقامات عالی در هر دو کشور» انجام شده است.
افشاگریهای تازه همزمان است با التهاب شدید در پروندهٔ هستهای ایران. در ژوئن ۲۰۲۵، ایالات متحد آمریکا چندین هدف هستهای ایران را بمباران کرد که بر اساس ارزیابیها «آسیب قابل توجهی» به برنامهٔ اتمی ایران وارد آورد و پیشرفت آن را «تا دو سال» عقب راند. با این حال، دیپلماتهای غربی هشدار دادهاند که تهران همچنان بخشهای کلیدی زیرساخت هستهای و ذخایر اورانیوم غنیشدۀ خود را حفظ کرده است.
در اواخر سپتامبر نیز بریتانیا، فرانسه و آلمان سازوکار «ماشه» در شورای امنیت سازمان ملل را فعال کردند که به بازگشت تحریمهای جهانی علیه ایران انجامید. اسرائیل از این تصمیم استقبال کرد و آن را «برای مهار جاهطلبیهای هستهای تهران ضروری» خواند.
با این حال، علی خامنهای در واکنش به ادعای دونالد ترامپ مبنی بر اینکه حملات ژوئن گذشته «صنعت هستهای ایران را نابود کرده »، با تمسخر گفت: «به همین خیال باش». این واکنش بار دیگر شکاف میان ارزیابیها از میزان آسیبپذیری برنامهٔ هستهای ایران را برجسته کرد.
