حاشیه‌های سفر به کرملین؛ 'پوتین استرس داشت'
- مسعود آذر
- بی‌بی‌سی
منبع تصویر، PRESIDENT.IR
سفر پرحاشیه ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، به مسکو تیتر بسیاری از روزنامه‌های امروز ایران است و تحلیل و تفسیر این سفر ادامه دارد.
با این سفر، برای نهمین بار بود که پای روسای جمهور ایران به کاخ کرملین باز شد، اما درهای کاخ کرملین برای شماری از مسئولان ایران از جمله روسای مجالس ایران و مقام‌های نظامی مانند قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه، نیز به باز بوده است.
تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی مسوولان ارشد ایرانی برای رفتن به کرملین اکراه داشتند و شوروی یکی از قطب‌های اصلی شعار "نه شرقی و نه غربی" در جمهوری اسلامی و حامی عراق در جنگ با ایران بود و مقام‌های شوروی نیز در روابط با ایران محتاط عمل می‌کردند.
در دوره زمامداری میخائیل گورباچف، آیت‌الله خمینی در دی‌ماه ۱۳۶۷ عبدالله جوادی آملی از مراجع تقلید را با پیامی به کرملین فرستاد و خواستار "بازنگری در اندیشه‌های کمونیسم و تحقیق درباره اسلام" شد.
نامه رهبر حکومت ایران یخ روابط دو کشور همسایه را کمی آب کرد و شش ماه بعد در سی‌ام خرداد ماه ۱۳۶۸ اکبر هاشمی رفسنجانی رییس وقت مجلس در صدر هیاتی بلندپایه وارد مسکو شد. این اولین سفر یک مقام عالیرتبه جمهوری اسلامی ایران به اتحاد جماهیر شوروی بود.
در همین سفر بود که به نوشته خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی، آقای گورباچف، هیات ایران را "غافلگیر" کرد و با نشان دادن کاغذ سفیدی با امضای ۱۳ عضو پولیت بورو (کمیتۀ اجرایی شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی) می‌گوید برای دادن تسلیحات نظامی "چک سفید" دارد و یک قرارداد تاریخی با رقمی بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار امضا شد و برای نخستین بار آخرین تکنولوژی روسی مثل سوخوی ۲۴، میگ ۲۹، تانک، زیر دریایی و...از شوروی خریداری شد و برخلاف تاخیرهای زیاد روس‌ها در قرارداد سال‌های بعد مثل سامانه موشکی "اس ۳۰۰" و نیروگاه بوشهر، و به دلیل شرایط خاص آن روزهای شوروی، این تجهیزات نظامی سریع به ایران تحویل داده شد.
از کره شمالی تا کرملین
پادکست چشم‌انداز بامدادی رادیو بی‌بی‌سی
برنامه ها
پایان پادکست
کم و کیف هیات همراه یک مقام ارشد سیاسی و سطح دیدارهایی که صورت می‌گیرد معنا و مفهوم دارد و می‌تواند نشانه‌ای از میزان مقبولیت و جایگاه آن فرد در داخل و خارج از کشور باشد و از منظری دیگر این رفت وآمدها می‌تواند دورنمایی برای آینده سیاسی یک سیاستمدار هم باشد چنانکه سفر آیت‌الله علی خامنه‌ای به کره شمالی در اردیبهشت‌ماه سال ۶۸ ، در چشم آیت‌الله خمینی خوش درخشید و در نقل قولی از احمد خمینی گفته شده وقتی تلویزیون خبر دیدار آیت‌الله خامنه‌ای با کیم‌ایل سونگ رهبر وقت کره شمالی را نشان می‌داد" من به امام عرض کردم آقای خامنه‌ای با این چهره و صلابت، سمت ریاست‌جمهوری خیلی به ایشان زیبنده است. امام فرمودند: نه تنها ریاست‌جمهوری بلکه رهبری به ایشان زیبنده است؛ ایشان شایسته رهبری هستند".
البته سرنوشت روسای جمهور در ایران از اول انقلاب تا به امروز راهی جز انزوای سیاسی یا مطرود شدن از سوی هیات حاکمه به همراه نداشته و به جز شخص آیت‌الله خامنه‌ای که به اصطلاح "عاقبت بخیر" شد و جای بنیان‌گذار جمهوری اسلامی نشست، بقیه یا فوت کردند یا ممنوع التصویر و صدا شدند و یا هر هفته خبری از تقاضای عده‌ای برای محاکمه حسن روحانی و کشیدن پای او به دادگاه منتشر می‌شود با وجود چنین سابقه‌ای،ممکن است این نوع سفرها برای آقای رئیسی سرنوشت دیگری رقم بزند.
نشانه‌های این حدس و گمان را باید در رسانه‌های نزدیک به حکومت جست‌وجو کرد. پوشش خبری این رسانه‌هابه‌گونه‌ای بود که گویی او با پاستورنشینان قبلی متفاوت است و در جهت خواسته حاکمیت قدم برمی‌دارد و از چنان اقتداری برخوردار است که در میانه گفت‌وگو با رئیس جمهور روسیه، مذاکره را متوقف می‌کند تا نمازش را در اول وقت بخواند و طرفداران آقای رئیسی در توییتر نوشتند " اقامه نماز رئیسی در کاخ کرملین روسیه بارزترین نمود از سیاست نه شرقی و غربی" و نشانه "عزت یک ملت" است.
گذر روسای جمهور به کرملین
در حدود شش سال اول شکل گیری جمهوری اسلامی هیچ‌کدام از روسای جمهوری بازدید رسمی از هیچ کشوری نداشتند.
نخستین سفر خارجی رئیس قوه مجریه با دعوت "حافظ اسد" رئیس جمهور وقت سوریه انجام شد و آیت‌الله خامنه‌ای در شهریورماه ۱۳۶۳ به دمشق سفر کرد و آخرین سفر او نیز به چین و کره شمالی، یک ماه قبل از فوت آیت‌الله خمینی بود.
در بین روسای جمهور ایران حسن روحانی چهار بار در سال‌های ۹۴، ۹۶ و ۹۷ و محمود احمدی‌نژاد دوباره پس از انتخابات جنجالی سال ۸۸ و سال ۹۲ و یک بار نیز محمد خاتمی در اسفندماه ۱۳۷۹ به مسکو رفتند و در کرملین با ولادیمیر پوتین یا دیمتری مدودف دیدار کردند.
با وجود گسترش روابط سیاسی و اقتصادی ایران و روسیه در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، معاهده همکاری ایران و روسیه در اسفند ماه سال ۱۳۷۹ بین محمد خاتمی و ولادیمیر پوتین به امضا رسید این معاهده برای ده سال بود و در زمینه حمل و نقل، انرژی،احداث نیروگاههای اتمی، صنایع، علوم، فنون، کشاورزی و بهداشت عمومی بود و امکان تمدید ۵ ساله داشت.
با گذشت بیش از ۲۰ سال از آن توافقنامه،در دولت حسن روحانی مقدمات یک معاهد جدید بیست ساله فراهم شد و محمدجواد ظریف وزیر سابق خارجه در اواخر دوره وزارت‌اش، دستکم شش بار به مسکو سفر کرد تا مقدمات این توافق را فراهم کند.
در سفر اخیر ابراهیم رئیسی برخلاف گمانه‌زنی‌ها، اگرچه این توافقنامه به امضا نرسید اما به گفته سخنگوی دولت همکاری اقتصادی در توسعه میادین نفت و گاز، احداث پتروپالایشگاه‌ها و انتقال فناوری تا طرح‌های نیروگاهی و تسهیل تعاملات بانکی مذاکره شده است.
معاهده ۲۰ ساله با روسیه، همانند توافق ۲۵ ساله بین ایران و چین با واکنش های بسیاری روبرو شده اما به نظر می‌رسد حکومت ایران بدون توجه به مخالفت‌های داخلی، می‌خواهد با انجام توافق‌های بلند مدت با چین و روسیه هم تحریم‌ها را دور بزند و هم از پشتوانه بین‌المللی این دو کشور قدرتمند برای پیشبرد اهداف‌اش استفاده کند اهدافی که بسیاری از کارشناسان با توجه به معادلات روابط بین‌الملل با تردید به آن نگاه می‌کنند.
منبع تصویر، IRNA
پوتین "استرس" داشت
سفر به روسیه و دیدار با مقام اول این کشور به طور معمول در کانون توجه رسانه‌هاست و خبرهای مختلفی از اصل و حاشیه آن تهیه می‌شود اما رسانه‌های وابسته به حکومت ایران همانند خبرگزاری فارس، سفر آقای رئیسی را موفقیت‌آمیز دانستند.
این خبرگزاری در مقابل انتقادها از نحوه نشستن آقای رئیسی و پوتین در میز مذاکرات،با انتشار یک ویدئو، به تجزیه و تحلیل حرکات بدن دو رئیس جمهور پرداخت و نتیجه گرفت که "پوتین استرس داشت" و از نشانه‌های آن این بود که دوبار کروات‌اش را مرتب کرد و پاهایش را تکان می‌داد و در مقابل آقای رئیسی در آرامش کامل بود.
خبرگزاری فارس در ادامه با انتشار عکس‌هایی از اتاق کار آقای پوتین و دیدارهای رسمی آقای پوتین که از نزدیک با روسای جمهور چند کشور دیدار کرده نتیجه می‌گیرد که چیدمان نشستن دو رئیس جمهور همانند "کفه دو ترازو" بود اما نگفت چرا آقای پوتین با فاصله نزدیک و در کنار مقام‌های سیاسی دیگر کشورها نشسته و گفت‌وگو می‌کند و در نهایت نتیجه گرفت این دیدار نشان داد که "کشور در ریل صحیح خودش قرار گرفته است".
علاوه بر تصاویر و عکس‌های منتشره از تشریفات و مراسم رسمی این دیدارها، عکسی از نماز خواندن ابراهیم رئیسی در کرملین بیش از سایر عکس‌ها مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.
فضای شبکه‌های اجتماعی با دیدن نماز اول وقت آقای رئیسی، کاملا دو قطبی شد و رسانه‌های ایران و بعضی از امامان جمعه شهرهای مختلف ایران از او حمایت کردند.
امام جمعه کرج دیروز در خطبه‌های نماز جمعه احتمال داد که چنین نمازی در کاخ سفید هم خوانده شود اما نگفت که احتمال دیدار دو رئیس جمهور هم هست یا نیست و امام جمعه قم نیز گفت "رئیس جمهوری، با این نماز به وجود امام رضا اقتدا کرد".
رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران از جمله باشگاه خبرنگاران جوان، قطع گفت‌وگو و اقامه نماز را نشانه اقتدار آقای رئیسی دانستند.
همچنین سایت ریاست جمهوری ایران از قول رئیس شورای مفتیان روسیه گفت این نماز "بسیار نمادین و شاخص" بوده و " از فنلاند برای من نوشتند که برکت به داخل کرملین آمد" و مخاطبی در توئیتر پاسخ داد که "این نماز برکت ۲۰ ساله ای را برای کرملین به هدیه آورد و فلاکت ۴۳ ساله ای را هم برای ایران".
در مقابل این حمایت‌ها،مصطفی تاجزاده فعال اصلاح‌طلب در توئیتر خطاب به آقای رئیسی نوشت اگر قصد نماز خواندن داشتی به جای روسیه به مسجدالحرام می‌رفتی و " لطفا اگر نمازتان تمام شد کمی هم به فکر معیشت مردم و مشکلات اساسی کشور باشید".
محمدعلی ابطحی فعال اصلاح‌طلب نیز پرسیده این عکس چه اهمیتی دارد؟ و نوشته " مگه کسی توقع داشته آقای رئیسی عزیز نماز نخواند؟ امان از تملق".
کاربری به نام "فامیل دور" در پاسخ به کسانی که نماز خواندن آقای رئیسی را ریاکارانه خوانده‌اند، نوشته اینها همان کسانی هستند که "عکس بغل کردن جان کری و حسین فریدون رو تا مدت‌ها نشونه دیپلماسی قوی شون میدونستن ولی نتیجه آن شد تحریم های بیشتر".
کاربری به نام نجات در پاسخ به کسانی مثل محمدعلی جنت‌خواه که کرملین را "بت خانه" دانسته بودند، نوشته "خبرگزاری‌های حکومت جوری خبر نماز‌خواندن رییسی در کرملین را مخابره کرده‌اند که گویی نماز سپاه‌اعراب در تیسفون یا عکس یادگاری هیتلر کنار برج ایفل است".
