Hossein Khandaghabadi

o

S

s

p

n

t

e

r

o

d

c

2

c

2

7

a

9

l

a

h

c

l

c

0

u

0

1

0

s

3

u

l

a

m

u

8

6

m

i

4

5

r

h

2

 

i

t

6

t

g

a

0

h

u

m

m

6

t

1

2

  ·

مارگارت تالر سینگر، محقق و روان‌شناس آمریکایی (۱۹۲۱-۲۰۰۳)، با بیش از پنجاه سال سابقۀ مطالعه، تحقیق و کار کلینیکی در زمینۀ فرقه‌ها، نظرات و تجربیات خود را در کتابی با عنوان فرقه‌ها در میان ما منتشر کرده است. این کتاب که به آلمانی و اسپانیولی هم ترجمه شده است، نه از سنخ آن دسته از آثاری است که ادعای بررسی مدعیات و آرای گروهایی را دارند که امروزه در ایران آنها را ذیل «عرفان‌های دروغین» دسته‌بندی می‌کنند. مارگارت سینگر در این کتاب به بررسی اعتقادات فرقه‌ها نمی‌پردازد، چه به باور او مردم آزادند که به هرچه برمی‌گزینند معتقد باشند. تمرکز سینگر، که خود بارها به سبب روشنگری‌هایش در این زمینه با تهدید پیروان فرقه‌ها مواجه شده است، بر شیوۀ مدیریت در فرقه‌ها به منظور جذب افراد، نفوذ در آنها و کنترل و سلطۀ بر آنها در جهت منافع فرقه و رهبر آن است. علاوه بر اینها، سینگر می‌کوشد راه درست خروج از زندگی فرقه‌ای و شیوۀ صحیح رفتار با کسانی را که زمانی این زندگی را تجربه کرده‌‌اند، نشان دهد.

به نظر سینگر، ظهور فرقه‌ها معمولاً در دوره‌هایی که در آنها به‌هم‌ریختگی سیاسی یا اجتماعی و یا فروریختن ساختار و حاکمیت یک جامعه رخ می‌دهد، به اوج می‌رسد. رهبران فرقه‌ها در جهانی که ظاهراً بی‌ثبات و همواره در تغییر و تحول است، پیشنهادهایی جذاب و راه‌حل‌هایی قاطع و ساده برای تصمیم‌گیری دربارۀ مشکلات پیچیده ارائه می‌دهند. در مورد مسلک‌های مذهبی، سینگر معتقد است زمانی گسترش پیدا می‌کنند که بخش‌هایی از جامعه احساس کنند مذاهب اصلی شناخته‌شدۀ معمول نیازهای مذهبی‌شان را برآورده نمی‌کنند. چنین وضعیتی راه را برای ظهور مسلک‌های مذهبی‌نما نیز باز می‌کند، گروه‌هایی که عقاید خاص سیاسی یا اجتماعی را همراه با ساختاری مذهبی تبلیغ می‌کنند که در آن سنت‌ها و تکالیف مذهبی به حداقل رسیده است. سینگر، که صاحب‌نظر دربارۀ روش شست‌وشوی مغزی در نهضت‌های معروف به عصر جدید (New Age) است، مهمترین رقیب فرقه‌های مذهبی را فرقه‌هایی می‌داند که حول تفکرات این نهضت‌ها و تعالیم ارتقای شخصی، روش‌های زندگی یا برنامه‌های رفاهی متمرکز شده‌اند.

برگرفته از معرفی کتاب «فرقه‌ها در میان ما»، در شماره جدید مجله «رود»