پرده‌برداری از تندیس رودکی در سمرقند
عبدالقیوم قیومزاد، روزنامه‌نگار - تاجیکستان
پرده‌برداری از تندیس رودکی در سمرقند
«مجسمه آدم‌الشعرا ابوعبدالله رودکی در سمرقند مبارک باد»، «رودکی سمرقندی در سمرقند قامت افراخت»، «هیکل ملک‌الشعرا رودکی در سمرقند»، «بازگشت رودکی به سمرقند»؛ اینها عناوین اخبار و گزارش‌های فراوانی است بویژه در شبکه‌های اجتماعی از مراسم پرده‌برداری از تندیس ابوعبدالله رودکی، پایه‌گذار ادبیات کلاسیک فارسی در شهر سمرقند ازبکستان، که اخیرا برگزار شد.
هفته گذشته، در شهر سمرقند با برگزاری مراسمی مملو از شادی و نشاط با حضور مقامات رسمی و فرهنگیان و هواداران سخن، از تندیس ابوعبدالله رودکی پدر شعر پارسی پرده‌برداری شد.
ارکن‌جان توردی متوف، استاندار سمرقند ازبکستان، ضمن سخنرانی در مراسمی به این مناسبت بر این نکته تاکید کرد که در آثار تاریخی و تذکره‌ها از رودکی به عنوان شاعر سمرقندی یاد می‌شود، که «این مایه افتخار ما و شما سمرقندیان عزیز است».
استاندار سمرقند به عنوان دست‌آویز(هدیه) در این مراسم کتاب رباعیات رودکی را به حاضرین در مراسم داد که ترجمه رباعیات رودکی به زبان ازبکی را هم دربرمی‌گیرد.
ساخت و برپایی تندیس رودکی در شهر سمرقند که در طول تاریخ یکی از مراکز ادب فارسی بوده است، در پی گرمی روابط دو کشور همسایه ازبکستان و تاجیکستان پس از به قدرت رسیدن شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهوری ازبکستان، امکان‌پذیر شد.
مردم این دو کشور آثار رودکی را میراث فرهنگی خود می‌دانند.
مجتمع و میدان ریگستان، مرکز تاریخی شهر سمرقند، سال‌های ۱۴۱۵-۱۶۶۰ ساخته شده است
در زمان رهبری اسلام کریموف، رئیس‌جمهور پیشین ازبکستان، همکاری و روابط دو کشور همسایه تیره بود، تا حدی که امکان عبور و مرور افراد و دادوستد میان دو کشور به پایین‌ترین سطح ممکن رسیده بود.
رئیس‌جمهوری پیشین ازبکستان با امامعلی رحمان، رئیس‌جمهوری تاجیکستان، درمورد مسایل اصولی بسیاری به توافق نرسید؛ او به خصوص با ساخت نیروگاه راغون توسط تاجیکستان شدیدا مخالفت کرد. این نیروگاه یکی از پروژه‌های کلیدی برای اقتصاد و استقلال انرژی تاجیکستان محسوب می‌شود.
رئیس‌جمهوری پیشین ازبکستان همچنین ارتباط از طریق راه‌آهن میان دو کشور را در چند نقطه قطع کرد و پروازها میان دو کشور را غیرممکن ساخت. او همچنین کشورش را از شبکه واحد انتقال نیروی برق که از اتحاد جماهیر شوروی به میراث مانده بود خارج کرد، تا تاجیکستان در صادرات نیروی برق به خارج با مشکل مواجه شود. او صادرات گاز ازبکستان به تاجیکستان را به حدی کاهش داد که برخی از کارخانه‌های تاجیکستان ورشکسته شدند.
برخی از کارشناسان می‌گویند اگرچه اسلام کریموف بر این نکته تاکید داشت که «خون تاجیکی و ازبکی در شریان» او به طور مساوی جاری است، هر چیزی در قلمرو کشورش که آثار و نشانی از تاجیکی داشت، او اقدام به نابودی آنها کرد.
در دوران رهبری او، دبستان‌هایی که به زبان تاجیکی بودند بسته شدند، اعلام ساعات برنامه‌ها در رسانه‌ها به زبان تاجیکی محدود شد، نشریه‌های تاجیکی و دانشکده‌‌های تاجیکی در دانشگاه‌ها به تدریج از بین رفتند یا خیلی محدود شدند.
مجسمه اسلام کریمف (۱۹۳۸-۲۰۱۶)، اولین رئیس‌جمهور ازبکستان بعد از فروپاشی شوروی، شهر سمرقند
اما حالا می‌توان گفت که سیاست ازبکستان در این راستا کاملا ۱۸۰ درجه تغییر کرده و همه مشکلات میان دو کشور تقریبا از بین رفته است.
ازبکستان نه تنها به شبکه واحد انرژی پیوسته است بلکه یکی از دو کشور خریدار اصلی نیروی برق تاجیکستان در کنار افغانستان است.
راه‌های میان دو کشور باز شده و شرایط دریافت روادید برای سفر به قلمرو دو کشور برای شهروندان بسیار آسان شده است، که منجر به افزایش رفت‌وامد بین دو کشور شده است. شهروندان ازبکستان در شمار جهانگردان خارجی تاجیکستان در رده اول قرار دارند. پرواز هواپیماها میان تاشکند و دوشنبه، پایتخت‌های دو کشور، از سر گرفته شده و ازبکستان در میان چهار کشور اصلی تجارت خارجی تاجیکستان قرار گرفته است.
یخ روابط دو کشور از سال ۲۰۱۶ پس از به قدرت رسیدن شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهوری کنونی ازبکستان، شروع به آب شدن کرد.
آقای میرضیایف برخلاف اسلام کریموف، رئیس‌جمهوری پیشین، اعلام کرد که آماده است در ساخت نیروگاه راغون سرمایه‌گذاری کند، به طوری که ازبکستان مبلغ ۶۰۰ میلیون دلار را به ساخت دو نیروگاه برق آبی بر فراز رودخانه زرافشان در شمال تاجیکستان اختصاص می‌دهد.
نمای مجتمع بی‌بی خانم (۱۳۹۹-۱۴۰۴)، همسر تیمورلنگ، یادگاری معماری در سمرقند، و مسجد جامع تیمورلنگ
در مراسم رونمایی از تندیس ابوعبدالله رودکی، بنیانگذار ادبیات کلاسیک پارسی، سخنرانی‌ها با دو زبان تاجیکی (فارسی) و ازبکی صورت گرفت، چیزی که پیشتر غیرممکن بود. حالا نه تنها در این مراسم بلکه حتی در ادارات دولتی، مدارس، دانشگاه‌ها و محافل فرهنگی در سمرقند، صحبت کردن با زبان تاجیکی دیگر چیزی غیرمعمول و مشکل‌آفرین تلقی نمی‌شود.
رسانه‌های تاجیکی در این شهر باستانی فعال شده‌اند و در رادیو و تلویزیون‌های رسمی نیز اعلام ساعات پخش برنامه‌ها با زبان تاجیکی زیاد شده است. به ویژه با توجه به این نکته که در زمان رهبری اسلام کریموف استفاده از زبان تاجیکی در ازبکستان حتی کم‌رنگ‌تر و ناچیزتر از دوران شوروی شده بود و جایگاه خود را بیش از پیش از دست می‌داد و تلاش می‌شد که اثر و آثار زبان تاجیکی هر چه کمتر به چشم بخورد.
هم اکنون در چند دانشگاه ازبکستان، برای مثال در دانشگاه‌های بخارا و فرغانه و تاشکند، دانشکده‌‌های زبان و ادبیات تاجیکی (فارسی) تاسیس شده‌اند.
در مدارس و دبستان‌ها نیز تدریس با دو زبان ازبکی و تاجیکی اجازه و راه اندازی شده‌اند و شمار دبستان‌های منحصرا تاجیکی هم آهسته آهسته در حال افزایش است.
ضمنا در ناحیه ارگت ولایت سمرقند و در شهر سمرقند نیز با سرمایه دولت تاجیکستان دو مدرسه متوسطه تاجیکی بنیاد شده است.
مجسمه عبدالرحمان جامی (۱۴۱۴-۱۴۹۲) و علی‌شیر نوایی (۱۴۴۱-۱۵۰۱) در یکی از میدان‌های شهر سمرقند، نمادی از دوستی دو ملت تاجیک و ازبک
اخیرا فیلمسازان دو کشور برای ساخت فیلمی درباره عبدالرحمان جامی و علی‌شیر نوایی (فانی) توافق کرده‌اند. علی‌شیر نوایی (فانی) بنیانگذار ادبیات کلاسیک ازبک دانسته می‌شود. چندی پیش هم هشت نفر از شعرا و نویسندگان پارسی‌گوی ازبکستان به عضویت اتحادیه نویسندگان تاجیکستان پذیزفته شدند.
صاحب‌نظران می‌گویند برپا داشتن تندیس ۴/۵ متری ابوعبدالله رودکی پدر شعر پارسی در سمرقند انگیزه دیگری در جهت رونق روابط فرهنگی و ادبی بین دو کشور ایجاد خواهد کرد.
ابوعبدالله رودکی در سال ۲۳۷ هجری قمری (۸۵۸ میلادی) در روستای بنج‌رودک (امروزی پنج‌رود) در ناحیه پنجکت در شمال تاجیکستان در ۶۰ کیلومتری سمرقند به دنیا آمد و در سال ۳۲۹ هجری قمری (۹۴۱ میلادی) چشم از جهان بست.
مقبره او در این روستا بنا شده است و سالانه هزار‌ها نفر از دوستداران کلام و ادب پارسی به زیارت آن می‌روند.
