سردیس رودکی، هدیه تاجیکستان به دانشگاه لندن
در مراسم تقدیم سردیس رودکی، ستاره‌های موسیقی سنتی تاجیکستان ترانه‌هایی را بر اساس اشعار رودکی اجرا کردند
- داریوش رجبیان
- بی‌بی‌سی
در آستانۀ نوروز، سفارت تاجیکستان در بریتانیا مجسمۀ نیم‌تنۀ ابوعبدالله رودکی، پدر شعر پارسی را به دانشکدۀ مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن (سواس) اهدا کرد. از سردیس رودکی در یکی از تالارهای پردیس سوآس با حضور سفیر تاجیکستان در لندن و رئیس دانشکده و جمع زیادی از مهمانان پرده‌برداری شد. سپس ستاره‌های موسیقی سنتی تاجیکستان ترانه‌هایی را بر اساس اشعار رودکی اجرا کردند. هم‌زمان نمایشگاهی از تصاویر و صنایع دستی و خورد‌و‌خوراک تاجیکستان در جریان بود.
جوانا نیومن، رئیس سوآس، ضمن قدردانی از سفارت تاجیکستان در لندن بابت اهدای سردیس رودکی، گفت: «امروز این مجسمۀ زیبای رودکی، که اواسط سدۀ هشتم میلادی به دنیا آمده، برای ما یادآور میراث ماندگار و جاودانۀ اوست. این ارمغان تاجیکستان نه‌تنها یاد شاعر بزرگ را پاس می‌دارد، بلکه گواهی هست بر دست‌آوردهای برازنده و فوق‌العادۀ فرهنگ تاجیک و فارس.»
خانم نیومن نصب مجسمۀ ابوعبدالله رودکی در سوآس را از آن لحاظ هم نمادین دانست که بیش از صد سال پیش ادوارد دنیسون رُس، در مقام ریاست این دانشکده، اشعار رودکی را ترجمه و تدریس می‌کرد.
رخشانه امامعلی به نمایندگی از دولت تاجیکستان، سردیس رودکی را به دانشکدۀ مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن تقدیم کرد
رخشانه امامعلی، فرزند رئیس‌جمهور تاجیکستان و سفیر آن کشور در بریتانیا، هم رودکی را «پدر ادبیات تاجیک و فارس» نامید و گفت که با افتخار سردیس رودکی را به نمایندگی از دولت تاجیکستان به دانشکدۀ مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن تقدیم می‌کند.
او افزود: «یادمان باشد که هنر و ادبیات، زبان‌های جهانی هستند. بگذار این مجسمۀ نیم‌تنه نه‌تنها نشانه‌ای از ارج‌گذاری به میراث فوق‌العادۀ رودکی، بلکه منبع الهام کاوش و پژوهش بیشتر در زمینۀ فرهنگ و ادبیات و تلاش برای درک و تقدیر فرهنگ‌های دورتر باشد.»
نرگس فرزد، مدرس ارشد دانشکدۀ مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن، که گردانندۀ محفل بود، ضمن تسلیت درگذشت دولتمند خال، آوازخوان سرشناس موسیقی مردمی فلک، مهمانان از تاجیکستان را با بیتی از سعدی شیرازی پیشواز گرفت:
گفته بودم چو بیایی غم دل با تو بگویم
چه بگویم که غم از دل برود چون تو بیایی
و افزود: «خوش آمدید که یاد یار مهربان را به ارمغان آوردید.»
او در ادامۀ صحبت‌هایش داستان سرودن قصیدۀ «بوی جوی مولیان» را با جزئیات دقیق و جالب به زبان انگلیسی تعریف کرد؛ قصیده‌ای که رودکی آن را، به روایت نظامی عروضی سمرقندی در «چهار مقاله»، برای تشویق امیر نصر بن احمد سامانی، برای بازگشت به بخارا از هرات، سروده بود و اثر آنی داشت.
نرگس فرزد، مدرس ارشد دانشکدۀ مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن که گردانندۀ مراسم اهدای سردیس رودکی بود
در بخش سخنرانی‌های مراسم «دگی‌خدا دگی‌یف»، پژوهشگر ارشد مؤسسۀ مطالعات اسماعیلی در لندن دربارۀ رابطۀ رودکی با دربار سامانی سخنرانی کرد.
او گفت: «هم‌عصران رودکی و دانشوران امروز او را شاعر سامانیان می‌دانند. رودکی، که در میان شعرای دیگر از شهرت والایی برخوردار بود، مرتبط با دودمان سامانیان دانسته می‌شد.
به گفته آقای دگی‌یف، تحت فرمانروایی سامانیان، پایتخت‌های آنان در شکوه و جلال با بغداد که مرکز خلافت بود، سر رقابت داشتند. رودکی هم در اشعارش شکوه و جلال بخارا را می‌ستاید که بیانگر رقابت فرهنگی با بغداد است و امیران سامانی را فرمانروایان خراسان می‌نامد:
امروز به هر حال بغداد بخاراست
کجا میر خراسان است پیروزی آن‌جاست.
قابل‌جان خوشوقت‌زاده، رئیس فرهنگستان علوم تاجیکستان، حاتم‌بیک مستی‌بیکف، پژوهشگر فلسفه، جیمز وایت، مدرس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه آکسفورد، گل‌صفت شهیدی، نویسنده، فیروزه عبداللهوا مِلویل، استاد ادبیات فارسی، دربارۀ مفهوم‌های دانش و زمان در اشعار رودکی، نظم پارسی در آسیای میانۀ سدۀ یازدهم میلادی، رودکی به عنوان نماد هویت فرهنگی تاجیکان در موسیقی و سینما سخنرانی کردند.
قابل‌جان خوشوقت‌زاده رئیس فرهنگستان علوم تاجیکستان
لابلای این سخنرانی‌ها ترجمۀ اشعار رودکی به زبان انگلیسی و پاره‌هایی از فیلم هنری «قسمت شاعر»، ساختۀ بوریس کیمیاگرف، کارگردان تاجیک در سال ۱۹۵۸ هم پخش شد.
یکی از شگفتی‌های مراسم، حضور نگینه امانقلوا، ستارۀ درخشان موسیقی تاجیک، روی صحنه بود. او و خورشید ابراهیمف ترانه‌های سنتی‌ای را بر اساس اشعار ابوعبدالله رودکی اجرا کردند.
مراسمی که نمایندگی دیپلماتیک تاجیکستان در لندن در دانشکدۀ مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن (سواس) برگزار کرد، بیانگر اهمیت و جایگاه والای پدر شعر پارسی در تاجیکستان بود. کوچه و خیابان‌ها و گل‌گشت‌های رودکی و تندیس‌های کوچک و بزرگ او را در سراسر تاجیکستان می‌شود دید.
با توجه به جایگاه رفیع ابوعبدالله رودکی در تاجیکستان، این پرسش پس از استقلال این کشور از اتحاد شوروی همچنان مطرح است که چرا نوادگان رودکی هنوز به رسم‌الخط رودکی یا الفبای پارسی برنگشته‌اند.
قابل‌جان خوشوقت‌زاده، رئیس فرهنگستان علوم تاجیکستان، که به‌تازگی به این مقام منصوب شده، در پاسخ می‌گوید:
«امروزه در بیشتر دانشگاه‌های جمهوری تاجیکستان مرکزهای آموزش خط فارسی وجود دارد... اما چون ما تاجیک هستیم، از خط سیریلیک خودمان استفاده می‌بریم. ولی باید بگویم که برای تبدیل آن به خط فارسی، حکومت جمهوری تاجیکستان باید تصمیم بگیرد. من باور دارم که در آینده هرچه آنها دستور بدهند، اجرا خواهد شد.»
و تا زمانی که دستور مبنی بر بازگشت به خط پارسی نباشد، اشعار رودکی را در تاجیکستان به خط روسی می‌خوانند.
