مردمان ایرانی یا مردمان ایرانی‌تبار مردمانی هستند که به یکی از زبانهای ایرانی صحبت کرده و دارای اشتراکات فرهنگی و تباری هستند. این مردم در سراسر فلات ایران، از هندوکش تا آناتولی و از آسیای میانه تا خلیج فارس، منطقه‌ای که ایران بزرگ یا ایران‌زمین نامیده می‌شود، پراکنده شده‌اند.
باور بر این است که ایرانیان برای نخستین بار در اواسط هزاره دوم پیش از میلاد به عنوان گروهی مشخص و شاخه‌ای جداگانه از مردمان هندوایرانی در فلات ایران ظهور کرده‌اند. در اوج گسترش قلمرو خود در اواسط هزاره اول پیش از میلاد، ایرانیان را می‌شد در سراسر استپ اوراسیا از بالکان تا غرب چین و در فلات ایران پیدا کرد.
اقوام ایرانی نقش بسیار مهمی را در تاریخ بازی کرده‌اند. مادها یکی از نخستین کشورها و امپراتوری‌های چند قومیتی را تشکیل دادند و قبایل کوچ‌رو سکاها-سرمتی بر زمین‌های گسترده‌ای از روسیه و بالکان حکم فرما بوده‌اند آیین‌های گوناگونی از مردمان ایرانی‌تبار مانند مزدیسنا و آیین مانوی تأثیرهای بسیار مهم فلسفی را بر مفاهیم یهودیت و مسیحیت داشته‌اند.
اقوام ایرانی باستان نیای مردمان بسیاری مانند: فارسی‌زبانان (پارس‌ها، سیستانی‌ها، تات‌ها و…)، لرها (بختیاریها و…)، مردم آذری، مازندرانی‌ها (کتول‌ها و الیکایی‌ها)، کومشی‌ها (سمنانی‌ها، سرخه‌ای‌ها و…)، تالش‌ها، گیلک‌ها، کردها، بلوچ‌ها و… هستند. مردمان بومی ایرانی با قدمت 10٬000 سال یکی از کهن‌ترین اقوام جهان هستند.
واژه ایرانی مشتق شده از ایران است که خود واژه ایران به معنی سرزمین آریایی‌ها است. خود واژه آریا در زبان نیاهندوایرانی به معانی بسیاری مانند: اصیل و شریف معنی شده است.
وب‌سایت پژوهشی پیپل گروپس برای اشاره به این گروه از اقوام از اصطلاح مردمان «پارسی-مادی» (Persian-Median) نیز استفاده کرده است.
زبانهای کهن ایرانی:
در میان زبانهای کهن ایرانی، زبانهای پارسی کهن و اوستایی از روی متون نوشته شده، شناخته شده‌اند. قدیم‌ترین بخش این نوشته‌ها مربوط به قرن ششم پیش از میلاد است. زبان اوستایی در شمال شرق ایران و پارسی کهن در غرب ایران استفاده می‌شد. بیشترین، زبانهای ایرانی کنونی از این دو زبان سرچشمه گرفته‌اند.
زبانهای میانه ایرانی:
زبانهای میانه ایرانی، به‌طور کلی به دو دستهٔ شرقی و غربی تقسیم می‌شوند:
1- شرقی: باختری (بلخی)، تخاری، سغدی، ختنی و خوارزمی
2- غربی: پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی (پارسی میانه)
زبانهای نو ایرانی:
زبانهای ایرانی نو در ایران و افغانستان و تاجیکستان متمرکزند. نمایندگانی از این زبان‌ها را در عراق، سوریه، ترکیه، ازبکستان، ترکستان چین و شبه‌قاره هند هم می‌توان یافت.
با آن که امروزه فارسی، زبان مشترک و رسمی سه کشور ایران، افغانستان و تاجیکستان است، سایر زبانهای نو ایرانی، نیز به دو دستهٔ شرقی و غربی تقسیم می‌شوند:
1- شرقی: پشتو، آسی، زبانهای پامیری، پراچی و …
2- غربی: فارسی، لری، آذربایجانی، لکی، کُردی، تبری، تاتی، بلوچی، گیلکی، تالشی، اَچُمی و …
Text written in Persian
Translation by Facebook
