۱۴۰۳ آذر ۲۶, دوشنبه

 

موسیقی و امنیت ملی و مردمی
از سال هفتاد به بعد، کشف سرّ حکمت حرمت موسیقی، یگی از دغدغه‌های فکری من شد. دامی بود که ناخواسته در آن افتادم که خود داستانی غریب دارد. و به امید گشایشی و حل مسأله‌ای تاریخی. هرچه بر معلوماتم افزوده شد، بر حیرتم نیز به سبب پیچیده بودن موضوعی ساده! گشتم و دیدم تنها یک آیه در قرآن در شأن یکی از سران مشرکان قریش نازل شده که کارش خرید و فروش بردگان و تعلیم کنیزکان بود. قَینه‌ها را رقص و آواز می‌آموخت، دف و چنگ و عود یاد می‌داد تا مجلس‌آرایی کنند و درآمدزایی. خود نیز که در عودنوازی چیره‌دست بود، به دربار خسرو پرویز ساسانی بار می‌یافت و هنرنمایی می‌کرد و اساطیر باستانی را از بر می‌نمود و به نزد نومسلمانان می‌آمد و آن داستان‌ها را واگویه می‌کرد و بدین طریق به مقابله با دعوت نبوی می‌پرداخت. او نخستین کسی بود که هنر موسیقی را وسیله تقابل دینی قرار داد و شعر و رقص و خنیاگری را اسباب حرب فرهنگی ساخت. این بود که به گفته مفسران، آیۀ "ومن الناس من یشتری لهو الحدیث لیضل عن سبیل‌الله" در نکوهش کار او نازل شد. و البته این آیه و‌ چندین روایت، شد مستمسک فقیهان که موسیقی را تحریم کنند، البته آن نوع از موسیقی که موجب اضلال و افساد و گمراهی شود، نه مطلق ساز و آواز.
روایاتی هم که در عصر امامان نقل شده، ناظر به اوضاع زمان آنهاست که عصر حاکمیت امویان و عباسیان بود و تلاش آنها برای جذب جوانان و تقابل با دعوت امامان شیعه.
بااین توضیح مختصر که البته حاصل بیست سال تحقیق این نگارنده در متون تاریخی و دینی است و چهارجلد کتاب محصول این تلاش‌ها بوده، در می‌یابیم که خاستگاه تحریم موسیقی از آغاز سیاسی و امنیتی بوده و موسیقی در بستر هنری و فرهنگی زلال مجال بروز و ظهور نداشته است. کنشی هدفمند بود که واکنشی دینی و تقابلی را درپی داشت.
فارابی فیلسوف خراسانی که پدرش در دربار سامانیان اشتغال داشت، الموسیقی الکبیر را که یکی از مهمترین آثار اوست و در آن به مباحث مهم علم موسیقی و پرده بندی تنبور بغدادی و خراسانی پرداخته، در پایان کتاب گرانسنگ خود، سبب مخالفت ادیان آسمانی با موسیقی را نه اصل موسیقی که به افراط کاربران در اشتغال به هزل و سرگرمی آنان و فرو گذاشتن امور جدی دانسته و اتفاقا" استفاده از موسیقی در زندگی را همچون نمک برای طعام لازم دانسته، یعنی غذا بدون نمک خوردن ندارد و زندگی بدون موسیقی بی‌معناست.
فقهای شیعه و سنی اغلب موسیقی لهوی یعنی آنچه موجب تخریب جان و گمراهی می‌شود را خلاف شرع و عقل دانسته‌اند، خواه به دست مرد اجرا شود یا زن.
(بقیه در قسمت کامنت‌ها)