دکتر عبدالحسین نوایی (۱۶ مرداد ۱۳۰۲–۱۸ مهر ۱۳۸۳) استاد دانشگاه، نویسنده، تاریخ‌نگار، نسخه‌شناس و از چهره‌های ماندگار ایران بود.[۱][۲][۳]
زندگی‌نامه[ویرایش]
وی در تهران به دنیا آمد و در زمینهٔ ادبیات و تاریخ متبحر و مسلط بود. از او آثار تحقیقی تاریخی، به‌ویژه دربارهٔ دوره قاجار، به یادگار مانده‌است. همچنین وی به تصحیح متون تاریخی قدیمی نیز اشتغال داشته‌است.[۴]
از زبان وی[ویرایش]
حاصل عمرم سه سخن بیش نیست، خام بُدَم، پخته شدم، سوختم.
اسمم عبدالحسین است بنابر رسم معمول زمان که برای تحلیل یادبود پدر، نامش را بر یکی از فرزندان می‌گذاشتند من هم بدین نام خوانده شدم. در سال ۱۳۰۲ در تهران متولّد شدم، هر چند شناسنامه‌ام سال ۱۳۰۴ را نشان می‌دهد.
نام خانوادگی من هم حکایت از خاستگاهمان «نوا» می‌کند. نوا روستایی کوچک است بر سر کوه که ییلاق آمل است و تا چند سال پیش رفت‌وآمد به آن بسیار دشوار بود. نوا همان محلّی است که فتحعلی شاه در یک فصل ییلاقی در آن صاحب پنج پسر شد، یکی از آنها عباس میرزا بود. من هنوز نوا را ندیده‌ام و تا جایی که می‌دانم، از چند نسل قبل از من، همه در تهران اقامت داشته‌اند.
تحصیلات[ویرایش]بنابر گفته وی:
تحصیلات ابتدایی را در مدرسهٔ تمدن و ابن سینا و دوره متوسطه را در مدرسهٔ شرف مظفّری گذراندم و بعد هم بر خلاف میلم به دانشسرای عالی رفتم. چون علاقهٔ زیادی به این حرفه نداشتم و تمایل به دیپلمات شدن داشتم مدّتی هم به دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران رفتم، ولی پیشامدی مانع آمد که تحصیلاتم را در آنجا ادامه دهم. ماجرا از این قرار بود که در امتحانات دیپلم، یک نفر از روی برگهٔ امتحانی من رونویسی کرده بود. در آن زمان تصحیح اوراق امتحانات نهایی به عهدهٔ استادان دانشگاه بود و طبق گفته دو برگه کاملاً شبیه یکدیگر بود، لذا هر دو نفر را به جرم تقلّب از ادامهٔ تحصیل محروم کردند، مدتی طول کشید تا توانستم ثابت کنم که ورقهٔ اصلی متعلق به من است و همین تأخیر باعث شد تا من از ادامه تحصیل در رشتهٔ حقوق محروم شوم؛ البته سال بعد هم در کنکور حقوق شرکت کردم و شاگرد دوم شدم. امّا بدین لحاظ که ناگزیر بودم یکی از دو رشته را انتخاب کنم و یکسال از دورهٔ دانشسرا را گذرانده بودم، همین رشته را ادامه دادم و بعدها دورهٔ دکتری را هم در دانشگاه سوربن فرانسه گذراندم.
پیش از این از سال ۱۳۲۴ به معلمی پرداخته بودم در بازگشت هم به عنوان معلم کارم را آغاز کردم. علی‌رغم این که در نهایت علاقهٔ چندانی به این کار نداشتم، ولی چون قبول مسئولیت کرده بودم با جدیت به مطالعه روی آوردم چون اعتقاد داشتم آنچه در دانشگاه به من آموخته‌اند، مقدمه و فتح بابی بیش نبوده و خودم باید تحصیلم را ادامه دهم.[۵]
آثار[ویرایش]
مقاله[ویرایش]چگونه انجمن آثار ملی بنیاد گرفت؟ نامه انجمن، شماره نخست، بهار ۱۳۸۰
آثار و تألیفات چاپ شده[ویرایش]گردآوری کتاب متون تاریخی به زبان فارسی
گردآوری کتاب «نایبیان کاشان (بر اساس اسناد)» دربارهٔ نایبیان کاشان
بررسی کتاب تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه
شرح حال رجال حبیب السّیر، تهران، نشر مؤلّف، چاپ اول ۱۳۲۴.
خاطرات عبّاس میرزا مُلک آرا، تهران، انجمن نشر آثار ایران، چاپ اول ۱۳۲۵؛ تهران نشر بابک، چاپ دوم ۱۳۵۵.
فتنهٔ باب، تهران، نشر مؤلف، چاپ اول ۱۳۳۳؛ تهران نشر بابک، چاپ سوم و چهارم ۱۳۶۲.
تاریخ آل مظفّر، تهران، نشر ابن سینا، چاپ اول ۱۳۳۵؛ تجدید چاپ، انتشارات امیر کبیر.
تاریخ گزیده، انتشارات امیر کبیر، چاپ اول ۱۳۳۹، دو بار تجدید چاپ شد.
اسناد و مکاتبات تاریخی از تیمور تا شاه اسماعیل، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چاپ اول ۱۳۴۱، دو بار تجدید چاپ شد.
کریم خان زند، تهران، نشر فرانکلین، چاپ اول ۱۳۴۴؛ انتشارات امیر کبیر، چاپ سوم ۱۳۵۶ و چاپ چهارم ۱۳۷۶.
شاه اسماعیل صفوی (اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفصیلی)، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول ۱۳۷۴.
احسن التواریخ، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چاپ اول ۱۳۴۹؛ جلد دوم ۱۳۷۵، فرهنگستان ادب و هنر ایران.
شاه طهماسب (مجموعهٔ اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفصیلی)، نشر بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۰.
شاه عبّاس (مجموعهٔ اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفصیلی)، نشر بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۲، بعدها تجدید چاپ شد.
مطلع سعدین و مجمع بحرین، تهران، نشر طهوری، چاپ اول بخش نخست جلد اول ۱۳۵۳؛ پژوهشگاه علوم انسانی، چاپ دوم ۱۳۷۲.
تاریخ عضدی، تهران، نشر بابک، چاپ اول ۱۳۵۵؛ انتشارات علمی، چاپ دوم ۱۳۷۶.
فتح تهران (گوشه‌هایی از تاریخ مشروطیت ایران)، تهران نشر بابک، ۱۳۵۶.
دولت‌های ایران از مشروطیت تا اولتیماتوم، تهران، نشر بابک، ۱۳۵۶.
اسناد و مکاتبات سیاسی ایران، دو جلد، تهران پژوهشگاه علوم انسانی، چاپ اول ۱۳۶۳. (برندهٔ کتاب سال)
حدیقةالشعرا، تهران، نشر زرین، جلد اول ۱۳۶۴، جلد دوم ۱۳۶۵، جلد سوم ۱۳۶۶.
مرآت البلدان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چهار جلد، ۱۳۶۷.
مرآت الوقایع مظفری و یادداشتهای ملک المورخین سپهر، تهران، نشر زرین، ۱۳۶۸.
نادر و جانشینش همراه با نامه‌های سلطنتی و اسناد سیاسی واداری، تهران، نشر زرین ۱۳۶۸.
تاریخ ایران و جهان، تهران، نشر هما، جلد اول ۱۳۶۴، جلد دوم ۱۳۶۸، جلد سوم ۱۳۷۶، مجلدات اول و دوم چند بار تجدید چاپ شده‌است.
تکلمة الاخبار، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، ۱۳۷۳.
فهرس التواریخ، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، ۱۳۷۳.
متون تاریخی به زبان فارسی، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۶.
روابط سیاسی و اقتصادی ایران در دورهٔ صفویه، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۷.
اسناد میرزا عبدالوهاب خان آصف الدوله (گزیدهٔ اسناد خراسان و گیلان)، با همکاری نیلوفر کسری، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، دو جلد، ۱۳۷۷.
اسناد میرزا عبدالوهاب خان آصف الدوله (گزیدهٔ اسناد آذربایجان)، با همکاری نیلوفر کسر، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، جلد سوم، ۱۳۸۰.
مجموعه اسناد نایبیان کاشان، با همکاری محمد بقایی، تهران، سازمان اسناد ملی ایران، ۱۳۷۹.
محتشم کاشانی، به کوشش دکتر عبدالحسین نوایی و مهدی صدری، تهران، نشر میراث مکتوب، دو جلد، ۱۳۸۰.
مهدعلیا (همراه با اسناد مفصل)، با همکاری نیلوفر کسری، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۳.
مجموعه اسناد نایبان کاشان، با همکاری نیلوفر کسری، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، چاپ نشده‌است.
تصحیح[ویرایش]احسن‌التواریخ نوشتهٔ حسن بیگ روملو (نوایی در پایان جلد اول شرح نسبتاً مفصل و سودمندی از تاریخ ترکیه در دوران مذکور به همراه فهرست مفصلی از لغات ترکی و مغولی رایج در متون فارسی تاریخی سده هفتم به بعد را نوشته‌است).
مجامع علمی، سمینارها، جوایز[ویرایش]دریافت جایزهٔ بهترین کتاب سال برای تصحیح و تعلیق کتاب احسن التواریخ، سال ۱۳۴۹.
سفر به پاکستان برای ایراد چند سخنرانی، سال ۱۳۵۳.
سفر به ترکیه، سوئد، انگلستان و فرانسه و بازدید از مراکز فرهنگی، سال ۱۳۵۳.
دریافت جایزه بهترین کتاب سال برای تألیف کتاب اسناد تاریخی ایران از ۱۰۳۸ تا ۱۰۵۲ه. ق، سال ۱۳۶۴.
سفر به ترکیه و سخنرانی در بارهٔ جنگ اوزون حسن با سلطان محمد فاتح در سمینار مربوط به فتح قسطنطنیه، سال ۱۳۷۴.
شرکت در سمینار تیمور در مشهد و ارائهٔ مجموعهٔ مقالاتی تحت عناوینی چون کثرت منابع تاریخ تیموری و رد کتابهایی چون منم تیمور جهانگشا و توزوک، سال ۱۳۷۵.
سفر به ازبکستان و سخنرانی در سمینار بزرگداشت تیمور، سال ۱۳۷۵.
منابع[ویرایش]
↑ عبدالحسین نوایی
↑ دکتر عبدالحسین نوایی و ۶ دهه خدمات علمی و آموزشی
↑ «آشنایی با ایران‌شناسان / دکتر عبدالحسین نوایی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۱ ژوئن ۲۰۱۷.
↑ «گزارشی از فعالیت‌های عبدالحسین نوایی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۱ مه ۲۰۰۹.
↑ مجموعه مقالاتی در پاسداشت مقام علمی، فرهنگی و تاریخی دکتر عبدالحسین نوایی/به کوشش الهام ملک‌زاده.(حق چاپ محفوظ)
نهفتن
ن
ب
و
چهره‌های ماندگار
پزشکی و علوم تجربی • مهندسی • ریاضیات و فیزیک • سینما • موسیقی • هنرهای تجسمی • ادب و فرهنگ • الهیات • تاریخ • جغرافیا • فلسفه • علوم انسانی
دورهٔ نخست
۱۳۸۰
علی نصیریان • آذرتاش آذرنوش • باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی • حسن ابراهیم‌زاده معبود • غلامحسین ابراهیمی دینانی • غلامرضا اعوانی • مهری باقری • سید محمد بلورچیان • مهدی بهادری‌نژاد • احمد بیرشک • سید ضیاءالدین تابعی • حسن تاج‌بخش • یوسف ثبوتی • علی درویش‌زاده • مهدی رجبعلی‌پور • محمدصادق رجحان • علی زرگری • احمد سمیعی گیلانی • مرتضی سهرابی • رضا سیدحسینی • سیروس شمیسا • علی‌اشرف صادقی • حسن ظهور • محمد مهروان • محمود فرشچیان • علی کاوه • کریم مجتهدی • مهدی محقق • کاظم مدیر شانه‌چی • مرتضی مطهری • محمدعلی معلم دامغانی • پرویز مؤیدعهد • بهمن یزدی صمدی • محمود یعقوبی • علیرضا یلدا
دورهٔ دوم
۱۳۸۱
سید جلال‌الدین آشتیانی • عبدالمحمد آیتی • گودرز احمدی • استپان آلکسانیان • غلامحسین امیرخانی • پرویز جبه‌دار مارالانی • محسن جهانگیری • محمدباقر حجتی • علی‌اصغر دادبه • پریرخ دادستان • رضا داوری اردکانی • پرویز دوامی • فضل‌الله رضا • علی رواقی • محمود روح‌الامینی • حسین زمرشیدی • محمود شاهرخی • علی شریعتمداری • مجتبی شمسی‌پور • علی‌اکبر صنعتی • علی‌اکبر غفاری • بدرالزمان قریب • مشفق کاشانی • طاهره کاغذچی • حسن کسائی • مجید کیانی • ابوالقاسم گرجی • مهدی گلشنی • فتح‌الله مجتبایی • علی ملک‌حسینی • بهمن مهری • فریدون ناصری • فرهاد ناظرزاده کرمانی • سید مرتضی نجومی • رضا نقشینه
دورهٔ سوم
۱۳۸۲
مهدی الوانی • محمدحسن تبرائیان • عبدالحسین حائری • حسن حسن‌زاده آملی • علی‌اکبر حسینی • محمد خوانساری • منصور رستگار فسایی • حمید سبزواری • اسماعیل سعادت • حسین شکویی • محمد علوی مقدم • علیرضا فیض • علی‌محمد کاردان • نصرالله مردانی • محمود منصور • سید حمید مولانا • عبدالصمد حاج‌صمدی • محمدحسین حلیمی • حسین دهلوی • جلیل شهناز • فرهاد فخرالدینی • محمدعلی کشاورز • مرتضی ممیز • رضا ملک‌زاده • سید حسین میرشمسی • احمد قهرمان • مهدی بهزاد • سیاوش شهشهانی • ابوالحسن وفایی • همایون هاشمی • کمال‌الدین یادآور • عبدالعلی دستغیب • علی‌اکبر موسوی موحدی • حبیب‌الله فیروزآبادی • عباس شریفی تهرانی • سید علیرضا مرندی • حسن ریاحی • عزت‌الله انتظامی • جلیل رسولی • احمد آرام
دورهٔ چهارم
۱۳۸۳
عبدالحسین نوایی • فیروز حریرچی • امیربانو کریمی • حسن حبیبی • احمد منزوی • محمد احصایی • علی تجویدی • حبیب‌الله آیت‌اللهی • عباس شفیعی • کرامت‌الله ایزدپناه • بابا مخیر • منوچهر وصال • احمد مجد • کمال‌الدین جناب • محمدحسن گنجی • فرخ حجت کاشانی • محمدرضا هاشمی گلپایگانی • محمود طباطبایی • فریدون عزیزی • علی‌محمد رنجبر • فتح‌الله مضطرزاده • سعید سهراب‌پور • برت فراگنر • سید حسن حسینی
دورهٔ پنجم
۱۳۸۴
منوچهر آتشی • منوچهر ستوده • اسماعیل حاکمی والا • جلال حجازی دهاقانی • علی‌اکبر فرهنگی • سید محمد موسوی بجنوردی • فرامرز پایور • کیخسرو خروش • محمود جوادی‌پور • پرویز بهرام • امیدعلی شهنی کرم‌زاده • عباسقلی دانشور • محمدحسین جزیره‌ای • احمد شیمی • علی فضلی • جلال‌الدین کزازی • پرویز کردوانی • مهدی گلابی • عباس شفیعی • علی‌اکبر ولایتی • محمدقلی نادعلیان • شهربانو عریان • هوشنگ مرادی کرمانی • پرویز شهریاری • ایوان استبلین کامینسکی • محمدجان شکوری بخارایی • یه ئی‌لیانگ
دورهٔ ششم
۱۳۸۵
علی‌محمد حق‌شناس • علی رضاییان • عباسعلی عمید زنجانی • جلیل تجلیل • غلامحسین شکوهی • صادق آیینه‌وند • محمدحسین تمدن جهرمی • افسانه صفوی • محمد نوری • جمشید مشایخی • یدالله کابلی • احمد رسول‌زاده • مجید سمیعی • منصور نیکخواه بهرامی • محمود ماهرالنقش • غلامعلی افروز • علی موسوی گرمارودی • هاشم رفیعی‌تبار • غلامرضا پورمند • علی اسلامی • کارو لوکاس • علی‌بابا حاجی‌زاده • میخاییل باگالوبوف
دورهٔ هفتم
۱۳۸۷
شمس شریعت تربقان • حسن انوری • محمد ادریسی • علی‌اکبر صادقی • ارسلان قهرمانی • محمد گلیار • غلامعلی حداد عادل • قیصر امین‌پور • سید مهدی شجاعی • داوود رشیدی • مصطفی کمال پورتراب • نصرالله افجه‌ای • شکوه نوابی‌نژاد • محمدمهدی شیخ‌جباری • منصور طاهری انارکی • عباس شیبانی • ناصر سیم‌فروش • محمدجعفر ملکوتی
دورهٔ هشتم
۱۳۸۹
محمدباقر لاریجانی • جواد صالحی • فرامرز رفیع‌پور • محمدرضا مخبر • علی شیخ‌الاسلامی • محمد فرهادی • علیرضا مدقالچی • علیرضا رهایی • ژاله علو • مجید انتظامی • مسعود جعفری جوزانی • محمد سلحشور • رضا شعبانی • محمود گلابچی • عبادالله محمودیان • محمدمهدی علیشاهی • جعفر مهراد • محمدمنصور فلامکی • محمد دبیرمقدم • علیرضا افتخاری • محمد لگنهاوزن • محمدعلی مولوی • عباس اخوین
رده‌ها: استادان دانشگاه اهل ایران
اهالی آمل
اهالی تهران
ایران‌شناسان اهل ایران
برگزیدگان همایش چهره‌های ماندگار در ادب و فرهنگ
تاریخ‌نگاران اهل ایران
خاک‌سپاری‌ها در قطعه هنرمندان بهشت زهرا
درگذشتگان ۱۳۸۳
زادگان ۱۳۰۲
مصححان اهل ایران
این صفحه آخرین‌بار در ۱۷ اوت ۲۰۲۱ ساعت ۲۳:۳۰ ویرایش شده‌است.
