Hossein Khandaghabadi

s

e

S

n

p

o

t

r

o

d

8

Y

d

4

8

3

4

:

f

1

t

r

s

c

u

a

3

 

0

7

a

c

u

a

8

e

 

A

8

7

3

7

t

i

6

t

e

1

M

u

y

t

 

  ·

دو دهه از فعالیت من در انتشارات حکمت، در کنار کارها و مجموعه‌های دیگر، صرف به سامان رساندن دو دائرةالمعارف مهم، در همراهی با دوستان عزیز امیر مازیار و محمدحسین غفاری شد. دو دائرةالمعارفی که از قضا هر دو همزمان با هم به پایان رسیدند. یکی «دائرةالمعارف تشیع» در شانزده جلد رحلی که حاصل چهل سال سرپرستی و ویراستاری استادان بهاءالدین خرمشاهی و کامران فانی و مرحوم احمد صدرحاج‌سیدجوادی بود. دیگری ترجمه فارسی «دائرةالمعارف قرآن» چاپ انتشارات بریل، که در کنار دوستان عزیز، امیر مازیار، مهرداد عباسی و مسعود صادقی کار سامان دادن به آن را در شش جلد به پایان رساندیم.

هیچ کدام از این دو مجموعه در مدت فعالیت خود، چنان‌که سزاوار بود، در محافل رسمی قدر ندیدند. اولی به این دلیل که حضور افرادی با گرایش‌های متفاوت سیاسی-عقیدتی را در آن برنمی‌تافتند. از این‌رو، نه‌تنها حمایت از آن را دریغ داشتند، بلکه سهل دانستند اموالی را که مرحوم تولیت وقف آنجا کرده بود به‌ستم بستانند. رویّه دست‌اندرکاران این دائرةالمعارف البته خویشتنداری و پایداری بود، که حاصل آن را نیز درویدند. دائرةالمعارف قرآن هم روی خوشی از سردمداران فرهنگ ندید. این یکی را به این دلیل بیگانه شمردند که آن را تحفه غرب دانستند. گو اینکه در زمانه ما دیگر دشوار بتوان پذیرفت که مخالفت‌ها با آنچه غرب می‌خوانند از سر پاسداری از آنچه دین درست می‌دانند، باشد (در این باره، پیشتر در شماره ۱۴۳ مجله بخارا نوشته بودم).

اما دائرةالمعارف تشیع راه خود را در فضای مجازی باز کرد. شماری از ویکی‌فلان‌ها مدخل‌هایش را با یا بی ذکر منبع وارد فضای خود کردند. زیرا دائرةالمعارف تشیع، به رغم همه خُفت و خیزهایش، به مقصود از انتشار دائرةالمعارف در این زمانه نزدیک‌ است؛ به اصطلاح امروزی، کاربردپسند است (در این باره بیشتر خواهم گفت). از سوی دیگر، ترجمه فارسی دائرةالمعارف قرآن پای خود را در تحقیقات دانشگاهی محکم کرد؛ در جاهایی گسترنده و در جاهایی دیگر پدیدآورندهٔ فضایی شد که در آن توجه به مطالعات نوین اسلامی و آشنایی با تحقیقات و یافته‌های جدید، نیازی ضروری تشخیص داده شد. یکی از آن جاها، مجموعه «مطالعات اسلامی» در انتشارات حکمت بود که تا کنون ۳۶ کتاب در این زمینه منتشر شده است.

دنیای فارسی‌زبان ما (و جهان تشیع به طور کلی)، اکنون برای نخستین بار یک دائرةالمعارف کامل درباره شیعه دارد که می‌تواند تجربه و پایه‌ای برای کارهای بهتر بعدی شود؛ و نیز یک دائرةالمعارف تحقیقی کامل درباره قرآن دارد که می‌تواند منبعی برای آشنایی با بسیاری از پژوهش‌ها و نظریه‌های نوین، که عرضه و انتشار آنها در روزگار ما شتابی فزاینده گرفته‌ است، باشد.

عکس مربوط به جلسه خودمانی اهدای این دو دائرةالمعارف به استاد خرمشاهی به همراه امیر مازیار و دیگران...