آبرون کبیر
اشاره
در کتب مختلف فارسی و کتب طب سنتی با نامهای «آبرون»، «آبرون کبیر»، «حی العالم» (عربی)، «همیشه جوان»، «پیش بهار»، «میش بهار»، «میشا»، «اذن القاضی» و «اذن القسیس» آمده است. به فرانسویJoubarbe وGrande joubarbe وJoubarbe des toits وArtichaut sauvage وHerbe aux cors و به انگلیسیHouse leek وHen and chickens وSt Patrick's cabbage وSempervivum گفته می‌شود. گیاهی است از خانوادهCrassulaceae نام علمی آنSempervivum tectorum L . می‌باشد.
مشخصات
گیاهی است علفی یا نیمه‌علفی و چندساله. ساقه گل‌دهنده آن به ضخامت یک انگشت است و رطوبتی دارد که به دست می‌چسبد. برگها گوشتی، سبزرنگ یا کمی مایل به قرمز و بیضی‌شکل که در قاعده پهن و نوک آن تیز که به شکل رزت است، در قاعده ساقه گیاه می‌رویند. گلهای آن کوچک سفید مایل به زرد یا ارغوانی به شکل گروهی مانند یک دسته گل در انتهای ساقه گل‌دهنده به بلندی 30- 20 سانتی‌متر ظاهر می‌شود. تمام طول بدنه ساقه گل‌دهنده از برگهای کوچک گوشتی بدون دمبرگ ارغوانی پوشیده شده است. این گیاه را سابقا روی بامها می‌کاشتند که سالها دوام داشته است، زیرا به نور کامل آفتاب احتیاج دارد. معمولا روی دیوارها و در گل‌کاری‌ها
معارف گیاهی، ج5، ص: 243
برای پوشیدن سنگچینهای زینتی باغچه کاشته می‌شود.
تکثیر آبرون از طریق کاشت بذر امکان دارد ولی معمولا از طریق کاشت پاجوشهای آن و یا تقسیم گیاه یعنی کندن یک دسته رزت از برگها با ریشه و کاشت آن در محل اصلی صورت می‌گیرد. این گیاه بومی دامنه‌های آلپ و پیرنه در اروپا می‌باشد و به سایر مناطق عالم وارد شده و پرورش داده می‌شود. در ایران در مناطق کوهستانی شمال ایران در کوه جلفک به‌طور خودرو می‌روید و انواعی از آن در گل‌کاری و باغبانی کاشته می‌شود.
ترکیبات شیمیایی
در گیاه آبرون وجود مالیک اسید و فورمیک اسید[336] به مقدار قابل ملاحظه‌ای تأیید شده و به علاوه گیاه دارای لعاب و کمی تانن است.
خواص- کاربرد
آبرون کبیر از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی گرم و خشک است و عده‌ای از حکماء و از جمله حکیم محمد مؤمن آن را سرد و خشک می‌دانند. از نظر خواص معتقدند که بازکننده گرفتگی‌ها و انسداد مجاری کبد و طحال است. برای سردرد و چشم‌درد و ورم گوش و گوش‌درد و سرفه و تقویت معده و کشتن کرم معده و روده و جلوگیری از خونریزی و خشک کردن رطوبتهای رحم و رفع باد سرخ و نقرس و دردهای مفاصل و التیام زخمها و جراحتها نافع است. اگر شیره تازه برگهای گیاه را با کمی آب قند مخلوط و به اندازه نصف قاشق قهوه‌خوری 4- 3 بار در روز بخورند برای رفع اختلالات عصبی رحم نافع است. برای تسکین تب‌های صفراوی و التیام زخم معده و رفع اسهال خونی و داء الرقص، سنگ مثانه و صرع مفید است. در مورد عادت ماهیانه دردناک زنان جوان اثر مسکّن دارد و در موارد سرطان رحم نیز توصیه می‌شود. اگر 20 گرم از آب گیاه خورده شود و یا مالیدن عصاره گیاه مخلوط با سرکه برای سردرد گرم نافع است. ضماد آن با آرد جو برای ورم چشم و اکتحال عصاره آن برای رفع درد چشم مفید است. اگر عصاره برگ آن را مخلوط با روغن زیتون جوشانده و چند قطره در گوش بچکانند درد گرم گوش را تسکین می‌دهد.
معارف گیاهی، ج5، ص: 244
خوردن 80 گرم از آب آن انسداد مجاری کبد را باز می‌کند و مسهل صفرا می‌باشد.
خوردن برگ کوبیده خشک آن برای قطع اسهال مزمن تجویز می‌شود. ضماد آن با آرد جو برای التیام زخمها، جراحتهای بد، زخمهای کهنه، ورمهای گرم و درد مفاصل، نقرس، سوختگی آتش و رفع باد سرخ توصیه می‌شود و مخلوط با حنا برای رفع خارش بدن مفید است. شیاف له‌شده برگ آن در مهبل برای قطع سیلان رحم نافع است. مقدار خوراک از عصاره آب گیاه 35- 16 گرم و از برگ خشک ساییده آن تا 25 گرم است. مضر طحال است از این جهت باید با گل ارمنی خورده شود.
خوردن 20 گرم از آب برگهای آن مخلوط با سکنجبین را عده‌ای از حکما برای تسکین حدت خون و صفرا و تقویت بدن مفید می‌دانند.
