Khollan Vafa : اخوان صفا

۱۴۰۲ فروردین ۸, سه‌شنبه

زبان تیگرینیا یا تیگرایی (به تیگرینیا: Ge'ez ትግርኛ tigriññā) یکی از زبان‌های سامی رایج در کشور اریتره و منطقه تیگرای در شمال اتیوپی است. بیشتر سخنگویان این زبان از قوم تیگرینیا هستند و شمار آن‌ها به ۹ میلیون نفر می‌رسد.^[۳]

تاریخ[ویرایش]

کهن‌ترین نوشته به تیگرینیا متنی مربوط به قوانین محلی است که در منطقه لوگوساردا در منطقه جنوبی اریتره یافت شده و قدمت آن به قرن سیزدهم میلادی بازمی‌گردد. در زمان استعمار انگلیس در اریتره، وزارت اطلاعات یک روزنامه هفتگی به تیگرینیا منتشر می‌کرد که ۵ سنت قیمت داشت و هر هفته ۵۰۰۰ نسخه می‌فروخت. در آن زمان گزارش شده بود که آن نخستین روزنامه به تیگرینیا بوده‌است.^[۴]

تیگرینیا (همراه با عربی) یکی از زبان‌های رسمی اریتره در طول فدراسیون کوتاه مدت خود با اتیوپی بود. تیگرینیا در سال ۱۹۵۸ پیش از انضمام با زبان امهری جایگزین شد. با استقلال اریتره در سال ۱۹۹۱، تیگرینیا وضعیت زبان رسمی خود را در این کشور حفظ کرد و اریتره تا به امروز تنها کشوری در جهان است که تیگرینیا را در سطح ملی به رسمیت شناخته‌است.

گویشوران[ویرایش]

تیگرینیا پرسخنگوترین زبان اریتره و چهارمین زیان پرسخنگوی اتیوپی پس از اورومو، امهری و سومالیایی است. تیگرینیا همچنین توسط جوامع بزرگ مهاجر در سراسر جهان، از جمله استرالیا، سودان، عربستان سعودی، اسرائیل، آلمان، ایتالیا، سوئد، بریتانیا، کانادا و ایالات متحده آمریکا گویش می‌شود.^[۵]

گویش‌های تیگرینیا از نظر آوایی، واژگانی و دستوری متفاوت هستند.^[۶] به نظر نمی‌رسد هیچ گویشی به عنوان معیار پذیرفته شده باشد.

واج‌شناسی[ویرایش]

همخوان‌ها و واکه‌های تیگرینیا در زیر آورده شده‌اند:

همخوان‌ها
		دولبی/ لبی‌دندانی	دندانی	پسالثوی/ کامی	نرم‌کامی		گلویی	چاکنایی
		دولبی/ لبی‌دندانی	دندانی	پسالثوی/ کامی	باز	لبی‌شدگی	گلویی	چاکنایی
خیشومی		m	n	ñ [ɲ]
انسدادی	بی‌واک	p	t	č [tʃ]	c [k]	cw [kʷ]		’ [ʔ]
	واک‌دار	b	d	ǧ [dʒ]	g [ɡ]	gw [ɡʷ]
	پرانشی	p' [pʼ]	t' [tʼ]	č' [tʃʼ]	c' [kʼ]	cw' [kʷʼ]
سایشی	بی‌واک	f	s	š [ʃ]	(x)	(xw) [xʷ]	ḥ [ħ]	h
	واک‌دار	(v)	z	ž [ʒ]			‘ [ʕ]
	پرانشی		s' [sʼ]		(x') [xʼ]	(xw') [xʷʼ]
ناسوده			l	y [j]		w
ر-گونه			r

واکه‌ها
	پیشین	مرکزی	پسین
بسته	i	ə [ɨ]	u
میانه	e	ä [ɐ]	o
باز		a

نوشتار[ویرایش]

تابلویی به تیگرینیا و انگلیسی

تیگرینیا به الفبای گعز نوشته می‌شود. این الفبا یک آبوگیدا است: هر نماد نشان‌دهنده یک همخوان و یک واکه است و نمادها بر اساس همخوان و واکه در گروه‌هایی از نمادهای مشابه سازمان یافته‌اند. این سامانه نوشتاری در تضاد با الفباهای کامل است که در آن‌ها همخوان و واکه وضعیتی برابر دارند یا یک ابجد که در آن علامت واکه به صورت ناتمام یا اختیاری یا غایب است. نمادهای الفبای تیگرینیا عبارتند از:

سامانه نوشتاری تیگرینیا
	ä	u	i	a	e	(ǝ)	o
h	ሀ	ሁ	ሂ	ሃ	ሄ	ህ	ሆ
l	ለ	ሉ	ሊ	ላ	ሌ	ል	ሎ
ḥ	ሐ	ሑ	ሒ	ሓ	ሔ	ሕ	ሖ
m	መ	ሙ	ሚ	ማ	ሜ	ም	ሞ
s	ሠ	ሡ	ሢ	ሣ	ሤ	ሥ	ሦ
r	ረ	ሩ	ሪ	ራ	ሬ	ር	ሮ
s	ሰ	ሱ	ሲ	ሳ	ሴ	ስ	ሶ
š	ሸ	ሹ	ሺ	ሻ	ሼ	ሽ	ሾ
k'	ቀ	ቁ	ቂ	ቃ	ቄ	ቅ	ቆ
kʷ'	ቈ		ቊ	ቋ	ቌ	ቍ
x'	ቐ	ቑ	ቒ	ቓ	ቔ	ቕ	ቖ
xʷ'	ቘ		ቚ	ቛ	ቜ	ቝ
b	በ	ቡ	ቢ	ባ	ቤ	ብ	ቦ
v	ቨ	ቩ	ቪ	ቫ	ቬ	ቭ	ቮ
t	ተ	ቱ	ቲ	ታ	ቴ	ት	ቶ
č	ቸ	ቹ	ቺ	ቻ	ቼ	ች	ቾ
h	ኀ	ኁ	ኂ	ኃ	ኄ	ኅ	ኆ
n	ነ	ኑ	ኒ	ና	ኔ	ን	ኖ
ñ	ኘ	ኙ	ኚ	ኛ	ኜ	ኝ	ኞ
’	አ	ኡ	ኢ	ኣ	ኤ	እ	ኦ
k	ከ	ኩ	ኪ	ካ	ኬ	ክ	ኮ
kʷ	ኰ		ኲ	ኳ	ኴ	ኵ
x	ኸ	ኹ	ኺ	ኻ	ኼ	ኽ	ኾ
xʷ	ዀ		ዂ	ዃ	ዄ	ዅ
w	ወ	ዉ	ዊ	ዋ	ዌ	ው	ዎ
‘	ዐ	ዑ	ዒ	ዓ	ዔ	ዕ	ዖ
z	ዘ	ዙ	ዚ	ዛ	ዜ	ዝ	ዞ
ž	ዠ	ዡ	ዢ	ዣ	ዤ	ዥ	ዦ
y	የ	ዩ	ዪ	ያ	ዬ	ይ	ዮ
d	ደ	ዱ	ዲ	ዳ	ዴ	ድ	ዶ
ǧ	ጀ	ጁ	ጂ	ጃ	ጄ	ጅ	ጆ
g	ገ	ጉ	ጊ	ጋ	ጌ	ግ	ጎ
gʷ	ጐ		ጒ	ጓ	ጔ	ጕ
t'	ጠ	ጡ	ጢ	ጣ	ጤ	ጥ	ጦ
č'	ጨ	ጩ	ጪ	ጫ	ጬ	ጭ	ጮ
p'	ጰ	ጱ	ጲ	ጳ	ጴ	ጵ	ጶ
s'	ጸ	ጹ	ጺ	ጻ	ጼ	ጽ	ጾ
s'	ፀ	ፁ	ፂ	ፃ	ፄ	ፅ	ፆ
f	ፈ	ፉ	ፊ	ፋ	ፌ	ፍ	ፎ
p	ፐ	ፑ	ፒ	ፓ	ፔ	ፕ	ፖ

جستارهای وابسته[ویرایش]

· قوم تیگرای-تیگرینیا

منابع[ویرایش]

1. ↑ تیگرینیا در اتنولوگ (ویرایش ۱۷ام، ۲۰۱۳)

2. ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Tigrinya". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)

3. ↑ "Tigrinya language". Encyclopaedia Britannica.

4. ↑ Ministry of Information (1944) The First to be Freed—The record of British military administration in Eritrea and Somalia, 1941-1943. London: His Majesty's Stationery Office.