بابک زنجانی؛ میلیاردری جوان با پشتوانه «خداوند»
طلاسازی، خرید و فروش ارز، واردات آدامس و شامپو، چرم سالامبو، هتل‌داری، حفاری دریایی و شرکت‌های هواپیمایی و راه و ترابری، تا ساخت و ساز و بازسازی تهران قدیم در کیش، فقط بخشی از فعالیتهای بابک زنجانی بوده است که به گفته خودش تنها با پشتوانه «خداوند» تحقق پیدا کرده است. بابک زنجانی کیست؟
بابک مرتضی زنجانی که با نام بابک زنجانی شناخته می‌شود، یکی از جوان‌ترین بازرگان‌ها و میلیاردرهای ایرانی است. او با ثروتی که «افسانه‌ای» خوانده می‌شود، نامش به عنوان فردی که کوشید تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی ایران را دور بزند، مطرح شده و زمانی که ۳۹ سال داشت در دی ماه ۱۳۹۲ به اتهام «اختلاس و فساد مالی» بازداشت شد.
او «مالک و مدیر ۶۴ شرکت ایرانی و خارجی» بوده است که بیشتر آنها زیر مجموعه «هلدینگ سورینت» هستند. این شرکت‌ها از هتل‌های زنجیره‌ای گرفته تا حمل و نقل، سینما، ساخت و ساز، بانکداری، شرکت هواپیمایی، باشگاه فوتبال و حفاری دریایی را در برمی‌گرفت.
بر اساس اطلاعات موجود در وب‌سایت بابک زنجانی، او مالک این شرکت‌هاست: هتل مریم، شرکت هواپیمایی یورو جت، کترینگ هواپیمایی قشم ایر، پروژه بزرگ ایران زمین در شهرک غرب، ترمینال اتوبوسرانی اسیا اکسپرس تاجیکستان، آسیا اکسپرس تاکسی تاجیکستان، شرکت هواپیمایی قشم ایر، استودیو صدابرداری سورینت، فرست اسلامیک بانک مالزی، دکل حفاری دریایی، کنت بانک تاجیکستان، شرکت هواپیمایی اسیا اکسپرس، فروشگاه های محصولات کارخانه سورینت کیش، باشگاه ورزشی راه آهن، پروژه بزرگ تهران قدیم جزیره کیش، هتل سورینت تاپ رز کیش، هتل سورینت صدف، کشت هایدروپانیک میوه، هتل بین المللی سورینت قشم، شرکت هواپیمایی انور ایر ترکیه و شرکت سورینت فیلم.
شرکت سورینت فیلم، سرمایه‌گذار فیلم‌هایی چون «هیچ کجا هیچ کس» با کارگردانی ابراهیم شیبانی، «سیزده» با کارگردانی هومن سیدی و «نقش نگار» با کارگردانی علی عطشانی بود.
در بخش بیوگرافی بابک زنجانی در وب‌سایتش آمده که مجموعه شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ سورینت «در کشورهای ایران، امارات متحده عربی، ترکیه، تاجیکستان، مالزی، چین و انگلیس اداره می‌شوند».
وب‌سایت و حساب‌های کاربری بابک زنجانی در شبکه‌های اجتماعی مانند ایکس (توییتر سابق)، اینستاگرام و فیس‌بوک همچنان فعال است و به‌روز رسانی می‌شود، اما مشخص نیست که توسط چه کسی اداره می‌شوند. در این به روز رسانی ضمن «تمجید» از فعالیت‌ها و پروژه‌های بابک زنجانی، مطالبی نیز از مخالفان او در این رسانه‌ها بازنشر شده است.
برای مثال در تاریخ یکم اسفند ۱۴۰۲ و همزمان با اعلام خبر «انتقال اموال بابک زنجانی به ایران و تحویل به خزانه بانک مرکزی»، نه تنها این خبر به نقل از خبرگزاری میزان در وب‌سایت بابک زنجانی منتشر شده است، بلکه در حساب کاربری ایکس او مطالب برخی کاربران موسوم به «ارزشی» بازنشر شده است.
مقام‌های قضایی ایران از انتقال اموال بابک زنجانی که «دارایی‌های ارزی ایران» خوانده‌اند خبر دادند، بدون ارائه جزئیاتی درباره کشوری که دارایی‌ها از آنجا منتقل شده است. همچنین مبلغ این دارایی‌ها هم مشخص نیست، اما محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه با اشاره به اموالی که قبلا از بابک زنجانی گرفته شده بود، گفت این محموله و «مسائل قبلی را هم اضافه کنند»، بیشتر از بدهی او هم خواهد بود.
سال گذشته سخنگوی قوه قضائیه ایران درباره این رقم، گفته بود که «حدود ۵۰۰ میلیون دلار» از اموال بابک زنجانی به وزارت نفت برگردانده شده و «مجموع رد مال متهم به شرکت نفت حدود یک میلیارد و ۹۶۶ میلیون یورو است.»
از فرش به عرش در دوران سربازی با پشتوانه «خداوند»
بابک زنجانی که می‌گوید در حوزه‌های مختلف اقتصادی فعالیت داشته از واردات آدامس و شامپو گرفته تا چرم سالامبور و فروش ارز، اما چگونه راهش را به این مسیرها پیدا کرد؟
اگرچه به قول اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری در دوران حسن روحانی، «هیچ‌کس نفهمید چه کسی پشت بابک زنجانی بود»، اما همچنان سوالات زیادی درباره این چهره میلیاردی وجود دارد که می‌گوید تنها پشتوانه‌اش «خداوند» بوده است.
آقای زنجانی خود را «کارآفرین» معرفی می‌کند و می‌گوید که برای «نجات» ایران از تحریم‌ها تلاش کرده است.
شهریور ماه ۱۳۹۲، بابک زنجانی در گفت‌وگویی مفصل با هفته‌نامه آسمان گفت که «نقطه صفر و آغاز» فعالیتهای اقتصادی‌اش از دوران تحصیل در مدرسه آغاز شده است. او که به گفته خودش در هنرستان رسالت مهندسی برق خوانده و ادعا کرد آن زمان هنرستان‌ها رشته‌ای به نام «برق و قدرت» داشته‌اند. او گفته سپس به دانشگاه «اگ» در ترکیه برای ادامه تحصیل رفته است.
زنجانی در مصاحبه با هفته‌نامه آسمان می‌گوید در دوران تحصیل کارگاه طلاسازی داشت و در کار طلا و جواهر فعال بوده است. او همچنین گفته متولد راه‌آهن در تهران است و پدرش نیز جرو بنیان‌گذاران شرکت تی‌بی‌تی (اتوبوسرانی) بود.
در این مصاحبه اگر چه تاریخ‌ها را دقیق به یاد ندارد و تناقض‌هایی در حرف‌هایش است که مصاحبه‌کننده بر آنها تاکید می‌کند، اما در نهایت می‌گوید که دوران سربازی را در سپاه ولی‌عصر تهران گذرانده تا اینکه اکبر هاشمی رفسنجانی در یکی از بازدیدهایش از قرارگاه درخواست تعدادی سرباز برای ریاست جمهوری و بانک مرکزی کرده بود، و از این طریق او به عنوان راننده محسن نوربخش، رئیس وقت بانک مرکزی در آمده است.
او می‌گوید در آن زمان به پیشنهاد رئیس بانک مرکزی، به عنوان عامل تزریق ارز به بازار برای کنترل قیمت‌ها عمل می‌کرده است. زنجانی ادعا می‌کند بدون اینکه کسی او را به رئیس بانک معرفی و سفارش کرده باشد، سقف اعتبار ۲۰ میلیون دلاری برای تزریق ارز در بازار داشت.
گفته می‌شود که فعالیتهای او در همین دوره باعث آشنایی او با فضای تجارت و اقتصاد و ورود او به دنیای تجارت شده است.
آقای زنجانی در همین مصاحبه گفته بعد از اینکه خدمت سربازی‌ایش به پایان رسید، رئیس وقت بانک مرکزی به او پیشنهاد داده که اگر بخواهد می‌تواند در بانک مرکزی بماند، اما زنجانی با این استدلال که «دوست دارد کاسبی کند» پیشنهاد او را نپذیرفته است.
با این‌حال مهرماه سال ۱۳۹۲ رئیس دفتر محسن نوربخش اعلام کرد که او هیچ‌گاه راننده‌ای به نام بابک زنجانی نداشته است.
عکس هایی با یک دوست مسلح و لباس شخصی
اوایل دهه ۱۳۹۰ و همزمان با طرح نام بابک زنجانی در رسانه‌ها زمانی که او ثروتی افسانه‌ای بهم آورده بود، سایت بازتاب امروز تصاویری از او را منتشر کرد که او را مسلح به اسلحه کمری و در مکانی نامعلوم نشان می‌داد. آقای زنجانی این عکس‌ها را مربوط به ۱۵ سال پیش و در منطقه اربیل عراق دانست و گفت که برای حفاظت خود در سفرهای زمینی به عراق، مسلح بودن امری معمول بوده است.
بابک زنجانی به گفته خودش دوستی نزدیکی هم با حسن میرکاظمی، از نیروهای موسوم به لباس شخصی داشته است. تصاویری از آقای میرکاظمی در جریان برخورد با معترضان به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ منتشر شده بود که او را مسلح به اسلحه کمری در خیابان‌های تهران نشان می داد.
زنجانی در مصاحبه‌ای درباره حسن میرکاظمی به بی‌بی‌سی فارسی گفت که او «واقعا خطایی نداشته و کار حرفه‌ای اش را انجام داده است و در جریانات سال ۸۸ به دلیل مسئولیتی که داشته یک سلاح هم به کمرش بوده و اتفاق خاصی نیافتاده است.»
برخی از رسانه های ایران حسن میرکاظمی را از «شریکان اصلی» بابک زنجانی در فعالیتهای بزرگ اقتصادی معرفی کردند، اما بابک زنجانی در گفت‌وگو با سایت تابناک گفته بود «کاسبی خاصی هم با ایشان ندارم. فقط در گذشته یکی از هتل‌های او را در کیش خریداری کردم و از آنجا هم‌دیگر را شناختیم و چند مسافرت هم با هم رفتیم.»
روابط نزدیک با مسئولان دولتی و حکومتی
منتقدان بابک زنجانی او را «عامل فساد» خوانده‌اند و می‌گویند او در سال‌های ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد با سوء‌استفاده از روابطش با مقام‌های دولتی و بحران ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، ثروتی افسانه‌ای اندوخته است.
امیرعباس سلطانی، نماینده وقت مجلس و عضو کمیته پیگیری پرونده بابک زنجانی، مهرماه ۱۳۹۳ گفت بسیاری از مقام‌های بلندپایه دولت احمدی‌نژاد از جمله چند وزیر شامل وزیر دارایی، رئیس بانک مرکزی و وزیر نفت در تخلفات او سهیم بوده‌اند.
بابک زنجانی روابط نزدیکی هم با سعید مرتضوی داشت. زمانی که آقای مرتضوی مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی بود، تفاهم‌نامه‌ای با بابک زنجانی منعقد شد که معامله‌ای ۳.۵ میلیارد یورویی برای سازمان تأمین اجتماعی بود.
خبرگزاری فارس همان موقع گزارش داد که آقای مرتضوی بر اساس این تفاهم‌نامه چند فقره چک به مبلغ ۳.۵ میلیارد یورو به بابک زنجانی پرداخت کرده است. این تفاهم‌نامه اما نهایتا پس از تغییرات در سازمان تأمین اجتماعی لغو شد.
روابط بابک زنجانی با مدیران و مسئولان رده بالای حکومتی به قدری نزدیک بود که صادق زیباکلام گفته بود وقتی استفاده «یقه سفیدها» از آقای زنجانی تمام شد «او را مچاله کرده و دور انداختند.»
گفته می‌شود سال ۱۳۸۵ هواپیمایی قشم را با بدهی ۵ میلیارد تومانی خرید و با دو فروند هواپیما شروع به کار کرد. در سال ۱۳۸۹ با شرکت غدیر و سپس با یکی از زیرمجموعه‌های قرارگاه سازندگی خاتم‌النبیاء وارد همکاری جهت دادوستد برای خرید اجناس مورد تحریمی در ایران شد.
فروش نفت خام ایران و تحریم
بابک زنجانی در فروش نفت ایران و انتقال پول آن به داخل کشور فعال بوده است.
اتحادیه اروپا به دلیل آنچه «کمک به دور زدن تحریم‌ها از طریق داشتن نقش کلیدی در تجارت نفت ایران و انتقال پول مربوط به فروش آن به دولت ایران» خوانده شد، اواخر سال ۲۰۱۲ میلادی (دی ماه ۱۳۹۱) نام زنجانی را در فهرست تحریم ها قرار داد. چند ماه بعد آمریکا هم نام او را به فهرست سیاه افراد ناقض تحریم‌های ایران افزود.
بابک زنجانی گفته بود که کاری خلاف قواعد اتحادیه اروپا نکرده و نفت ایران را در کشورهای معاف از تحریم و طبق قوانین بین‌المللی فروخته است.
در نخستین هفته‌های دولت حسن روحانی، بیژن زنگنه، وزیر وقت نفت ایران، گفت که آقای زنجانی دو میلیارد دلار از پول فروش نفت را به خزانه واریز نکرده است، اما بابک زنجانی در ویدئویی که منتشر کرد پاسخ داد که عدم انتقال این پول به وزارت نفت، ربطی به او ندارد. زنجانی در این ویدئو گفت که نقش او در این ماجرا صرفا کمک به افتتاح حساب برای یکی از شرکت‌های وزارت نفت در بانکی بوده که او در تاسیس آن نقش داشته است.
به گفته آقای زنجانی مانع اصلی انتقال این پول به ایران، اقدام وزارت نفت بود که می‌خواست موجودی این حساب به حساب‌های وزارتخانه و یا بانک مرکزی واریز شود که به دلیل تحریم‌های بین‌المللی انتقال این مبلغ به آن حساب‌ها امکان‌پذیر نبود.
او گفته بود به محض اینکه شرکت هنگ‌کنگی وابسته به وزارت نفت حسابی را معرفی کند که برای انتقال مشکلی نداشته باشد، بلافاصله این پول را به حساب منتقل خواهد کرد.
اتفاقی که قوه قضاییه ایران می‌گوید با وجود مهلت‌هایی که به وکلای زنجانی داده، در آن زمان هرگز اتفاق نیفتاد.
انتقال غیرقانونی طلا و اتهام فساد مالی در ترکیه
در جریان جنجال‌های مربوط به بحران فساد مالی ترکیه، که شماری از فرزندان مقام‌های دولتی درگیر آن بودند، نام بابک زنجانی هم در ارتباط با اتهام «انتقال غیرقانونی طلا» مطرح شد.
رضا ضراب، تاجر ایرانی‌الاصل تبعه ترکیه در این پرونده به پرداخت رشوه و جابه‌جایی غیرقانونی ارز و طلا متهم شد و بعضی رسانه‌ها نوشتند که شریک او در ایران بابک زنجانی بوده است.
اما آقای زنجانی گفت که رضا ضراب را تنها به مدت چند دقیقه دیده و هیچ معامله یا همکاری با او نداشته است.
اما ابوالقاسم صلواتی، قاضی دادگاه بابک زنجانی، در چهاردهمین جلسه دادگاه، او را متهم کرد که ۴۴۵ میلیون یورو را از طریق بانک‌های سرمایه و پارسیان به حساب رضا ضراب در ترکیه واریز کرده و به او ۱۲ میلیون یورو «کارمزد» داده است.
رسانه‌های ترکیه سال ۹۱ خبر دادند که یک هواپیمای باری با یک و نیم تن طلا در فرودگاه استانبول ترکیه توقیف شده است. به گفته این رسانه‌ها هواپیما از غنا عازم ایران بوده است. در این ماجرا رضا ضراب به انتقال محموله طلا به شرکت سورینت، که متعلق به بابک زنجانی بود، متهم شد.
