این روزهای بحث های زیادی توسط عده ای فرصت طلب درباره بخش هایی  جدایی ناپذیر از ایران به راه افتاده است. در این یادداشت فقط قصد دارم چکیده ای از اسناد تاریخی و همچنین یک سند مهم و کمیاب مربوط به قرن 10 میلادی که توسط ابن حوقل بغدادی ، جغرافیدان عرب ترسیم شده است را بیاورم.
همچنین در این پیوند که مالکیت تاریخی ایران را بر اران و شیروان نشان می دهد جای این سند که در پایین می آید خالی است.
نقشه ترسیم شده توسط ابن حوقل مربوط به قرن 10 میلادی
مهمترین نکته دراین نقشه برای کسانی که چشم را بر حقایق بسته اند املای کلمه آذربایجان است. این روزها پانترک سعی می کنند با نوشتن کلمه آز- ربایجان (کپی رایت)به تحریف تاریخ بپردازند.
همانطور که در ابتدای یادداشت نیز گفتم قصد بر نوشتن مطلب جدید نیست ، بنابراین مطالب زیر را با لینک به منبع اصلی می آورم:
در زمان جنگ‌های ایرانیان و تازیان ویژه جنگ‌ قادسیه، رستم فرخ زاد سپهسالار ایران و برادرش اسفندیار فرخ زاد سپهبد آتورپاتگان بود. پس از آن که رستم در جنگ با اعراب شکست خورد، سپاه تازیان به فرماندهی حذیفة بن یمان به آتورپاتگان حمله کرد. اسفندیار در این زمان ساکن اردبیل پایتخت آتورپاتگان بود. ارّان نیز زیر فرمان اسفندیار بود. حذیفه فرمان ولایت آتورپاتگان را از مغیرة بن شعبه والی کوفه دریافت کرده بود که او نیز گمارده‌ی عمر بن خطّاب بود. اسفندیار با جنگجویان از شهرهای مختلف آتورپاتگان، به جنگ تازیان آمد. بزودی جنگ چند روزه و سختی رخ داد. سپس مرزبان از جانب همه اهل آتورپاتگان (که اینک آذربایجان نامیده می‌شد) با حذیفه صلح کرد.
ابوالقاسم محمد بن حوقل نصیبی بغدادی یکی از جغرافی دانانی است که خود به ارّان مسافرت کرده است. ابن حوقل در کتاب صورة الارض که در سال 367 (هجری)نوشته شد، ارّان را بسیار گسترده‌تر ذکر می‌کند:
«این گیاه [روناس] در همه‌ی سرزمین ارّان از مرز باب الابواب تا تفلیس و نزدیک رود ارس تا نواحی خزران که در دست حکم ران آذربایجان است در کوه‌هایی که به جبال طرم پیوسته است یافت می‌شود.»
او در آغاز فصل «ارمنیه و آذربایجان و الران (اران)» می‌نویسد:
«من این‌ها را یک اقلیم بر شمردم زیرا تا آن جا که من دیده‌ام در تحت حکومت یک تن بوده‌اند.»
در کتاب حدودالعالم من المشرق الی المغرب که در 372ق تألیف شده، آمده است:
«سخن اندر ناحیت آذربادگان و ناحیت ارمینیه و ارّان و شهرهای ایشان. سه ناحیتست بیکدیگر پیوسته و سوادهای ایشان بیکدیگر اندر شده»
در جای دیگر مطلبی از چگونگی جدایی این بخش از ایران در تاریخ معاصر معاصر می خوانیم:
اران نام تاریخی بخشی از منطقه جنوب قفقاز مابین ساحل شمالی رود ارس و رود کورا شاملقره‌باغ‌علیا در جمهوری آذربایجان فعلی است.این بخش از خاک کشور ایران در زمان فتحعلی شاه قاجار با حمله روسها و پس از دو پیمان گلستان و ترکمان چای از ایران گرفته شد و به روسیه تزاریپیوست.
با سرنگونی تزارها و قبل از آغاز فرمانروایی شوراها بر شوروی این بخش به همراه شروان و تالشحاکمیت نوی تحت نام جمهوری دمکراتیک آذربایجان یافتند و بعد از دو سال این واحد سیاسی به هم خورده و جزئی از تقسیم بندی سیاسی جمهوری آذربایجان شوروی سوسیالیستی شدند. تا در حین فروپاشی شوروی این جمهوری با نام جمهوری آذربایجان در سال ۱۹۹۱ مستقل شد.
پ.ن: من فکر می کنم نامهایی که نقشه بالا آمده است برای اصلاح فرضیات تاریخی بسیار مفید باشند چون اشتباهاتی نیز از سوی تاریخ نویسان ایرانی دیدم که شاید با دیدن این نقشه متوجه اشتباه خود بشوند.
پ.ن 2: همین عکس با کیفیتی دیگر از روی کتاب رو میتونین در این پیوند که توسط یکی از کاربران بالاترین معرفی شده ، ببینید.