راهکارهای مدیریت منابع آب- منطقه شمال؛
خطر تغییر اقلیم در کمین استان های پربارش/ الگوی کشاورزی تغییر کند
آب قطعا یکی از مهمترین نیازهای بشری و بدون جایگزین بوده که تأمین پایدار و مطمئن آن مهم مطالبه مردم و وظیفه و تکلیف برای مسئولان است.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: وقوع سیلاب‌های وقت و بی وقت همواره در کنار زلزله به گفته کارشناسان از بی سروصدا ترین بلایای طبیعی بوده که با خود خسارت‌های فراوانی در بخش‌های مختلف به دنبال داشته است اما شاید در سالهای اخیر خشکسالی را بتوان جایگزین سیلاب‌ها کرد. با توجه به اینکه آثار تخریبی خشکسالی نسبت به زلزله و سیل دیرتر نمایان می‌شود در حوزه تحقیقات و پژوهش و ارائه راهکار کمتر به آن توجه شده است.
آب یکی از ارکان اصلی حیات بشری است به طوری که حیات بدون آن برای موجودات زنده به هیچ وجه قابل تصور نیست. البته باید به این موضوع نیز اشاره شود که تنها ایران نیست که با چالش و بحران کم آبی مواجه است امروزه اکثر کشورها با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند و مهمترین اصل در این میان داشتن برنامه و مدیریت درست برای گذر از این بحران است.
در حال حاضر بیش از ۵۰۰ شهر در ایران با چالش و بحران کم آبی مواجه هستند به گفته کارشناسان طی سالهای اخیر با کاهش نزولات آسمانی شاهد کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، چاه‌ها، ذخیره پشت سدها رو به رو هستیم اما نکته قابل تأمل این است که اگر همین امروز به فکر راهکار و مدیریت درست موضوع نباشیم قطعاً در سالهای آینده شرایط سخت می‌شود.
در این گزارش تلاش شده به چالش و بحران در کم آبی در استان‌های شمالی کشور پرداخته و راهکارهای مناسبت با اقلیم، جغرافیای این منطقه ارائه دهیم. با توجه به اینکه بخش عمده مصرف آب در این استان در بخش کشاورزی بوده و معیشت جمعیت زیادی به کشاورزی گره خورده توجه به موضوع خشکسالی و چالش آب در این استان‌ها بسیار مهم و حائز اهمیت است.
البرز: آبخیزداری راه نجات البرز از دیو خشکسالی
اگرچه البرز را با منابع آبی فراوان از جمله رودخانه کرج می‌شناسند اما کم شدن بارش‌ها طی سالهای اخیر و برداشت بی‌رویه آب از منابع سطحی و زیرزمینی زنگ خشکسالی را در این استان به صدا درآورده و هر روز بر وسعت مناطق بیابانی کوچک‌ترین استان کشور می‌افزاید. خشکسالی در واقع بخشی لاینفک از تغییرات اقلیمی است که بسیاری از مناطق خشک و نیمه‌خشک دنیا از جمله ایران را چند سال یک بار درگیر می‌کند و البرز نیز این قاعده مستثنی نیست.
حامد فرضی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: خشکسالی یکی از پدیده‌های اقلیمی به شمار می‌رود که ضربه زیادی به زیست بوم منطقه درگیر وارد می‌کند، در این زمینه علاوه بر کاهش کمی منابع آب شاهد کاهش کیفی منابع آب نیز خواهیم بود.
وی بیان کرد: یکی از مهمترین راه‌های پیشگیری از خسارات ناشی از خشکسالی اجرای طرح‌های آبخیزداری به شمار می‌رود یکی از مهمترین راه‌های پیشگیری از خسارات ناشی از خشکسالی اجرای طرح‌های آبخیزداری به شمار می‌رودکه این امر در کاهش بلایای طبیعی همچون سیل و امنیت جوامع محلی محدوده حوضه‌های آبریز نیز بسیار تأثیرگذار است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز با بیان اینکه با استفاده از ذخایر آبی سازه‌های آبخیزداری می‌توان به مقابله خشکسالی رفت، تصریح کرد: طرح‌های آبخیزداری در این استان نیز عاملی برای تزریق ۷۲ میلیون مترمکعب آب سطحی و سیلاب‌ها به سفره‌های زیرزمینی شده است.
فرضی با بیان اینکه باید اجرای طرح‌های آبخیزداری را به صورت ویژه در دستور کار قرار دهیم، گفت: همچنین با اجرای این طرح‌ها توانسته‌ایم به صورت سالانه ۳۸ میلیون مترمکعب آب در سطح حوضه‌های آبخیز جمع آوری و از هدر رفت و فرسایش ۶۵۲ هزار تن خاک جلوگیری کنیم.
وی اظهار کرد: منابع آبی در سازه‌های حوضه‌های آبخیز شهرستان طالقان، کرج و ساوجبلاغ وجود دارد اما اشتهارد در این زمینه وضعیت مطلوب نداشته و سازه‌ها تقریباً خالی هستند
الگوی کشاورزی تغییر کند
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز بیان کرد: در زمان خشکسالی باید الگوی کشاورزی را تغییر دهیم و این الگو باید متناسب با کم‌آبی باشد به طور مثال اگر با با ۲۰ درصد کاهش بارندگی مواجه شویم باید الگوی کشت به جو تغییر یابد.
وی تصریح کرد: در زمینه توسعه فضای سبز نیز باید از گیاهان کم‌آب‌بر بهره گرفت، چراکه چمن به عنوان گیاهی پرآب‌بر مناسب برای این دوره نیست.
فرضی با اشاره به لزوم آموزش برای کاهش مصرف آب خاطرنشان کرد: در کشاورزی اگر بهره‌وری آب داشتیم با ۵۰ درصد از منابع آبی موجود می‌توانیم تا تولید محصول را تا دو برابر کنیم.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز با بیان اینکه نباید خشکسالی را یک موضوع تک بعدی در نظر بگیریم، متذکر شد: برای مدیریت خشکسالی داشتن یک دید کامل و جامعی در تمامی ابعاد به امری لازم و ضروری است، چراکه خشکسالی پدیده‌ای استانی به شمار نمی‌رود بلکه باید به عنوان یک پدیده آبخیز محور به آن توجه کرد.
تهران: مشکل کم آبی در تهران جدی است
در حال حاضر پنج سد کرج، لار، لتیان، ماملو و طالقان و نیز منابع آب زیرزمینی تأمین آب استان تهران را بر عهده دارند و برخلاف دیگر مناطق کشور که بخش عمده آب مصرفی آن‌ها در حوزه کشاورزی است، در تهران کمتر از ۴۰ درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی استفاده می‌شود و مابقی برای مصارف خانوار مستقر در این استان است.
کم آبی در استان تهران از مرز هشدار گذشته است، تا جایی که طبق اعلام شرکت آب و فاضلاب استان تهران میزان مصرف آب در این استان ۷۶ درصد بیشتر از منابع آب تجدیدپذیر استان است و این یعنی منابع آبی استان تهران هر روز کمتر و کمتر می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن جدی خواندن مشکل آب در تهران افزود: ورودی سدهای پنجگانه تهران نسبت به سال گذشته بیش از ۳۰ درصد کاهش داشته است، که نشان می‌دهد، برای ورود به فصل گرم و کم بارش سال می‌بایست، آماده، هوشیار و با برنامه باشیم.
بهزاد پارسا بارش‌ها در بسیاری از ماه‌های سال آبی جاری را کمتر از نرمال خواند و گفت: در همین حال شاهد افزایش مصرف آب توسط تهرانی‌ها طی ماه‌ها و سالهای اخیر بودیم، تا جایی که هر تهرانی به طور متوسط ۲۴۰ لیتر آب در شبانه روز مصرف می‌کند، که این مقدار برای دیگر نقاط کشور ۲۰۰ لیتر است.
راهکار حل مشکل آب بیشتر اجتماعی است تا مهندسی
در اینکه با توجه به محدودیت‌های منابع آبی و کاهش بارش‌ها و نیز طبق فرهنگ و اصول اخلاقی و دینی می‌بایست، در مصرف آب صرفه‌جویی کنیم، شکی نیست، اما علاوه بر فرهنگ سازی و راهکارهای اینچنینی آیا راهکار مهندسی دیگری برای حل بحران آب در تهران وجود دارد، یا خیر، سوالی است، که یک کارشناس مهندسی و عمران آب پاسخ منفی به آن می‌دهد و در گفتگو با خبرنگار مهر در این خصوص می‌گوید: اینکه فکر کنیم، با بنا کردن سد، یا اصولاً راهکارهای صرف مهندسی و ساخت و یا برداشت سازه می‌توانیم، بحران موجود را رفع کنیم اشتباه محض است.
محسن ناصری افزود: مرحله اول در رفع بحران آب پذیرفتن مساله و مشکل در همه جامعه است، یعنی ابتدا باید همه بپذیریم، که مصرف بیش از منابع و ورودی‌ها است و پس از آن درها باز می‌شود و راهکارها خودنمایی می‌کنند، در حال حاضر باید تمرکزها بیش از مباحث مهندسی روی مسائل و مباحث اجتماعی و فرهنگی باشد.
عضو هیأت علمی دانشکده عمران دانشگاه تهران با بیان اینکه اجرای هر کار مهندسی نیاز به پیوست اجتماعی دارد، در خصوص انتقال آب بین حوضه‌ای گفت: انتقال آب برای شرب مردم نیاز و وظیفه دولت و امری حاکمیتی است انتقال آب برای شرب مردم نیاز و وظیفه دولت و امری حاکمیتی است، اما انتقال آب برای صنعت و کشاورزی ناصحیح بوده و با آن مخالفم.
وی با بیان اینکه سدسازی با رعایت موازین قابل قبول است، گفت: اگر آب‌های سطحی اضافی و مازاد از آبخوان‌ها را در سدها جمع کنیم، ایرادی ندارد، من مانند بسیاری از افراد مخالف مطلق سدسازی نیستم، اما اینکه آب طالقان، لار و دیگر مناطق اطراف تهران را با ساخت سد مسدود کرده و به تهران منتقل کنیم، راهکار صحیحی نیست، در نهایت می‌خواهیم چه کار کنیم، تا کی این آب‌ها پاسخگو است، این سدها منطقه را نابود کرده و به خشکی می‌کشانند.
این کارشناس ارشد گفت: این مشکل تنها برای خشکسالی نیست، شما به دو سال ترسالی اخیر هم نگاه کنید، سیلاب‌های مخرب نشان دهنده سدسازی غیر اصولی است، با هزینه‌های زیاد آب را از حوضه‌های آبخیز منتقل کردند و یکی از تأثیرات مخرب آن خشکسالی است، باید برای برون رفت از این بحران ابتدا سدهای غول پیکر و بدون مطالعه و برنامه‌ریزی را شکست و پس از آن وزارت نیرو با اجرای طرح‌های آبخیز داری، آبخوان داری و سدسازی‌های تلفیقی و همزمان، منابع آب تجدید پذیر استان تهران افزایش می‌یابد.
زنجان: به‌روز کردن شیوه‌های مدیریت منابع آب اصلی فراموش‌شده!
به‌روز کردن شیوه‌های آبیاری و مدیریت منابع آب اصل فراموش‌شده‌ای است که این روزها با توجه به وضعیت منابع آبی باید به آن توجه شود و اگر به سمت این اصل حرکت نشود کم‌آبی به‌عنوان یک چالش جدی برای آیندگان تداوم خواهد داشت و مانع از تحقق طرح‌های توسعه‌ای در بخش‌های مختلف خواهد شد.
یک استاد دانشگاه زنجان با بیان اینکه بحث آب و کمبود آن در حدود دو دهه است که بیش از هر زمان دیگری در خاورمیانه با مرکزیت ایران مطرح بوده و این منطقه با مشکل و بحران کم‌آبی و بارش کم روبه‌رو است، می‌گوید: متأسفانه اقدامات زیادی در خصوص مدیریت منابع آبی انجام‌نشده است و این موضوع می‌تواند خطر بحران کم‌آبی را تشدید کند.
عبدالحسین پری‌زنگنه با اشاره به اینکه مسیرهایی که تا به امروز برای مدیریت آب طی شده، تا حدود زیادی غلط و اشتباه بوده است، تصریح می‌کند: ما تجربه‌های چند هزارساله کشور را زیر پا گذاشته و به آن توجه نکردیم و به سراغ تکنولوژی‌های جدید رفته و درگیر این موارد شدیم، درحالی‌که بیشتر این تکنولوژی‌ها و روش‌ها با شرایط محیط‌زیست ایران سازگار نیست.
استاد گروه علوم محیط‌زیست دانشکده علوم پایه دانشگاه زنجان با یادآوری اینکه آنچه ما از گذشتگان خود به ارث بردیم و با آن آشنا هستیم، انتقال آب‌های سطحی به سفره آب‌های زیرزمینی است، ادامه می‌دهد: متأسفانه امروز در این خصوص روند غلطی را دنبال کرده و روش معمول گذشتگان را انجام نمی‌دهیم.
وی می‌گوید: این در حالی است که در حوزه سدسازی فعالیت کرده و منابع آبی خود را بر روی سطح زمین نگه داشتیم که قسمت عمده این نوع نگه‌داری آب تبخیر شده و علاوه بر این، آلودگی‌های زیادی نیز وارد آب می‌شود و به همین دلیل مشکلات زیادی در زمینه کیفیت آب مخازن سدها داریم.
پری‌زنگنه با یادآوری اینکه در چنین شرایطی باید مدیریت و آموزش مصرف آب را به حداکثر برسانیم، بیان می‌کند: این در حالی است که از این حیث نیز هیچ‌گونه فرهنگ‌سازی صورت نگرفته است. باوجوداینکه کشوری کم‌آب هستیم، سرانه مصرف آب در ایران بسیار بالا بوده و این نیز معضل بسیار بزرگی است که می‌توانستیم آن را به سهولت مدیریت کنیم.
وی با اشاره به اینکه ۸۰ درصد منابع آبی در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود، خاطرنشان می‌کند: به همین خاطر باید موضوع مدیریت مصرف منابع آب بیش از هر حوزه‌ای در بخش کشاورزی دیده‌شده و مدنظر قرار گیرد. در این خصوص بخش کشاورزی برای مدیریت مصرف آب نیاز به تکنولوژی دارد که متأسفانه در این زمینه نیز کوتاهی شده و ما از تکنولوژی‌های آبیاری قطره‌ای در کشور کم‌بهره هستیم.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه زنجان با بیان اینکه اگر میزان آبی که در منازل که معادل ۶ درصد مصرف کل آب است، درست مصرف شود، قادر خواهیم بود ذخیره آبی خوبی داشته و در حل این معضل نیز بسیار کمک‌حال باشیم، می‌گوید: معتقدیم این مسئله را نیز باید جدی گرفت و آموزش‌های لازم را در این زمینه ارائه داد و به مردم توصیه کرد که در این خصوص مصرف بهینه داشته باشند.
این استاد دانشگاه، تفکیک آب شرب از آبی که برای سایر موارد استفاده می‌شود را یکی دیگر از راهکارهای مدیریت منابع آبی استان دانسته و تصریح می‌کند: یکی از موارد مدیریت نیز همین روش است که البته این به شرایط محیطی نیز بستگی دارد، به همین خاطر باید این مورد را در هر محیطی به‌صورت جداگانه موردسنجش قرار داد. به‌عنوان‌مثال در شمال کشور موضوع تصفیه آب امری حیاتی و مهم است، این در حالی است که می‌توان در حجم کمتری این تصفیه را با کیفیت بالا و فقط برای مصارف شرب انجام داد.
قزوین: کمبود آب و فرونشست زمین دو چالش اصلی قزوین
بی آبی یکی از دغدغه‌های جدی سالهای اخیر مردم قزوین است. دغدغه‌ای که روز به روز بر آن افزوده می‌شود و گویای این است که شرایط روند خوبی را طی نمی‌کند. این در حالی است که خروج از این بحران نیازمند ابتدا درک خطر توسط مردم و سپس برنامه‌ریزی برای این بحران خطرناک است. اما خطر این بحران در حالی این روزها جدی تر شده که آمارها گویای کاهش جدی بارندگی و نزولات آسمانی و همچنین کاهش ذخیره آبی در استان قزوین است.
یدالله ملکی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت سد طالقان اظهار کرد: با توجه به کاهش بارندگی‌ها در سال جاری با خشکسالی روبه‌رو هستیم که میزان سطح آب سدها نیز به واسطه این امر کاهش داشته است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین اذعان کرد: حجم کلی آب سد طالقان ۲۲۱ میلیون متر مکعب است که ۱۲۱ میلیون متر مکعب آن حجم مفید آب و الباقی حجم مُرده است.
وی افزود: سال گذشته ۳۲۳ میلیون متر مکعب حجم آب سد طالقان بود که ۲۲۳ میلیون متر مکعب حجم مفید داشت و در قیاس با سال گذشته متوجه می‌شویم که حجم آب سد طالقان بیش از ۱۰۰ میلیون متر مکعب کاهش داشته است و این آمار نسبت به دو سال قبل با ۲۰۰ میلیون متر مکعب کاهش حجم آب همراه است.
این مسئول ابراز کرد: با توجه به کاهش بارندگی سهم ما از آب طالقان نیز کاهش داشته است به طوری که سهم ما از سد طالقان تا آخرین آمار در ۳۱ فروردین ماه ۷۵ میلیون متر مکعب یعنی حدود یک سوم سال گذشته است که در صورت افزایش میزان بارندگی امکان افزایش سهمیه به میزان کم وجود دارد.
داراب بیرنوندی مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان قزوین نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به رعایت الگوی مصرف در قزوین عنوان کرد تنها ۵۲ درصد مردم قزوین الگوی مصرف آب را رعایت می‌کنند.
وی تاکید کرد: مدیریت مصرف آب به عنوان راهکار نهایی، امکان برخورداری همگان از نعمت آب را فراهم کرده و حیات فرزندانمان را نیز تضمین می‌کند.
قم: پیگیری طرح انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان و یا از دریای خزر به استان قم
در سالهای اخیر سرانه مصرف آب شرب در استان قم تا ۱۲ درصد نیز افزایش یافته و در حال حاضر ۸۰ درصد آب استان از منابع سطحی شامل سدهای کوچری و ۱۵ خرداد تأمین می‌شود و شرایط اقلیمی و کاهش بارندگی در حوزه آبریز مربوط به این دو سد، افت شدید حجم ذخیره مخزن آن‌ها را به دنبال داشته است.
در اکثر سفره‌های آب زیرزمینی موجود در استان قم، افت سطح آب و کاهش کیفیت آب به یک پدیده دائمی و مستمر تبدیل شده، به گونه‌ای که میانگین افت سطح ایستایی در استان حدود ۱ متر و در بعضی نقاط به ۲ متر در سال نیز می‌رسد.
استان قم بیش از ۱۰۵ هزار هکتار زمین کشاورزی قابل‌کشت دارد و هم اکنون بخش کشاورزی استان قم با مصرف ۸۰ درصدی، بیشترین سهم در استحصال آب‌های زیر زمینی دارد که عدم تناسب برداشت آب زیرزمینی با بهره‌وری حاصل از آن؛ نیاز استان را به داشتن برنامه کارآمد در زمینه تغییر و اصلاح الگوی کشت و استفاده از تکنولوژی‌ها و سامانه‌های نوین آبیاری که امکان به‌کارگیری حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد مساحت زیر کشت قم فراهم است و نیز کاهش کشت محصولات پر آب بر را بیش از پیش ضروری می‌سازد.
یکی از راهکارهای مؤثر جهت جلوگیری و کنترل تنش آبی در استان قم ارتقای فرهنگ عمومی در مصرف بهینه و صرفه جویی همگانی در استفاده از این مایه حیات است تا مردم با درک کمبود آب و آگاهی از تبعات فقدان آن؛ مصرف بی رویه خود را متوقف کنند.
اجرای برنامه‌های ترویجی و آموزشی در مدارس استان قم از سوی آبفای قم و با همکاری آموزش و پرورش استان در ترویج استفاده صحیح آب از جمله برنامه‌های اجرا شده در سالهای اخیر بوده که به نظر می‌رسد باید برگزاری برنامه‌هایی این چنین؛ جشنواره‌ها، پویش‌ها و کمپین‌ها در هشدار کمبود آب در طول سال استمرار داشته باشد تا در نبود هشدارهای لازم شهروندان تصور نکنند که مشکل آب در استان وجود ندارد.
در این زمینه ضرورت دارد مزایای استفاده از قطعات کم مصرف آب برای مردم تبیین شود که به عنوان نمونه از ساده‌ترین و اثربخش‌ترین و همچنین کم هزینه‌ترین کار در راستای کاهش مصرف آب را می‌توان تعویض سرشیرها و مجهز کردن شیرآلات به درفشان‌های کاهنده مصرف برشمرد.
سیاست استان توسعه صنایع کم آب‌بر است
استاندار قم در این خصوص اظهار داشت: سیاست استان توسعه صنایع کم آب‌بر است، از این رو باید چنین صنایعی مشخص و بر اساس توانمندی‌های موجود به صنایع جدید مجوز اعطا شود.
سید محمد تقی شاهچراغی با اشاره به سرانه بالای مصرف آب شهری برای آبیاری فضاهای سبز در قم، تعیین مهلت مشخصی برای تغییر در چنین سیاستی را ضروری دانست و افزود: آبیاری فضای سبز شهرداری، اداره‌های دولتی و دانشگاه‌ها باید منوط به تصفیه پساب باشد.
استاندار قم گفت: برای استفاده از پساب موجود و احداث تصفیه‌خانه فاضلاب در مجموعه‌هایی که مصرف آب بالایی برای آبیاری فضای سبز دارند، باید برنامه‌ریزی لازم صورت گیرد.
وی تاکید کرد: طرح انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان و یا از دریای خزر به استان قم باید با جدیت بیشتر پیگیری شود و اعلام آمادگی تمام مجموعه استانداری را در مطالعه و پیشبرد این هدف اعلام نمود.
شاهچراغی افزود: در حوزه مصرف نیاز به کار فرهنگی و توجه بیشتر به موضوع صرفه جویی در مصارف خانگی، صنعتی و کشاورزی داریم تا در سالهای پیش رو دچار بحران کمبود آب نباشیم.
گیلان: ضرورت پیش بینی تمهیدات کاربردی برای حل بحران کم آبی
گذر از بحران کم آبی و کاهش خسارت‌ها مستلزم اندیشیدن تمهیدات ویژه است. «محمود هوشیار فرد» پژوهشگر و محقق حوزه کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه بسیاری از زیرساخت‌های سنتی مانند آب بندان ها از بین رفته‌اند و لایروبی انهار و کانال‌ها خصوصاً کانالهای درجه ۳ تا نهر مزرعه یا خود زمین بخوبی انجام نشده است، اظهار کرد: لایروبی انهار و کانالهای انتقال و توزیع آب به منظور افزایش سرعت انتقال آب و فراهم کردن امکان مدیریت توزیع آن در زمان کوتاه‌تر و جلوگیری از هدر رفت آب ضروری است.
وی ادامه داد: تسطیح، نوسازی و یکپارچه سازی اراضی شالیزاری و استفاده مطلوب از آب‌های سطحی و زیرزمینی، ساماندهی چاه‌های آب کشاورزی به منظور استفاده حداکثری از ظرفیت چاه‌های آب کشاورزی و کاشت ارقام کیفی کم آب بر با دوره رشد کوتاه‌تر برنج می‌تواند بر مشکلات کم آبی و کاهش میزان تولید این محصول راهبردی تا اندازه‌ای غلبه کرد. به طوری که در صورت تسطیح و یکپارچه سازی شالیزارها میزان مصرف آب در واحد سطح به نصف تقلیل پیدا می‌کند.
این پژوهشگر با تأکید بر اینکه آبیاری در هر زراعت و تولیدی از مهمترین عملیات‌هایی است که باید آن را به ویژه در زراعت برنج مد نظر داد، ادامه داد: مقدار آب مورد نیاز برای برنج بستگی به روش کاشت، تراکم بوته‌ها، مقدار مصرف مواد تقویت کننده، نوع بافت خاک، شرایط اقلیمی و رقم مورد کاشت داشته و به طور کلی در ارقام زودرس نیاز آبی کمتر و در ارقام دیررس نیاز آبی بیشتر است.
وی اضافه کرد: تغییر تاریخ کاشت و استفاده مؤثر از آب باران، استفاده از آبیاری قطره‌ای، آبیاری تناوبی و سامانه تیپ در شالیزارها می‌تواند علاوه بر افزایش میزان جذب عناصر غذایی ماکرو و میکرو باعث کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی مصرف آب برای تولید برنج شود.
اهمیت آگاهی از زمان بندی ره‌ای سازی آب سد سفید رود
هوشیار فرد با تاکید بر اهمیت آگاهی هر ساله کشاورزان از زمان بندی رها سازی آب سد سفیدرود، گفت: شالیکاران باید از این موضوع مطلع باشند تا برنامه کشت و کار خود از جمله زمان خزانه گیری را بر آن اساس تطبیق دهند و بدین ترتیب از بیشترین آب ممکن استفاده کنند.
وی با بیان اینکه همکاری و هماهنگی کشاورزان موجب افزایش راندمان و کاهش تلفات آب می‌شود، ادامه داد: نشاء ها حدود ۱۵ تا ۲۰ روز بعد از خزانه گرفتن آماده کشت می‌شوند و حدود سه هفته هم شالیزار به منظور جلوگیری از رشد علف‌های هرز و مقابله با تغییرات دما نباید بی آب بماند.
این پژوهشگر حوزه کشاورزی با اشاره به اینکه البته پس از وجین اول و دست وجین که گاز زمین خارج می‌شود، رشد نشاء ها سرعت می‌گیرد، تصریح کرد: بعد از این مرحله زمین هر ۱۵ تا ۲۰ روز نیاز به آب دارد، بنابراین رعایت عمق مناسب غرقابی برای هر دوره رشد (آبیاری تناوبی) منجر به مصرف آب کمتر و نیز عملکرد مطلوب می‌شود.
نقش تشکل‌های صنفی و ضرورت وجود یک نگاه ملی
هوشیارفرد همچنین با بیان اینکه در بسیاری از مناطق کشور مدیریت آب کشاورزی به تشکل‌های صنفی این بخش واگذار شده و توسط دولت فقط نظارت می‌شود، اظهار کرد: اگر این واگذاری در استان هم انجام شود، وضعیت کمبودها و نگرانی‌ها تا حدود زیادی حل می‌شوند.
وی گفت: جنبه استانی دادن به موضوع بحران آبی در حوزه آبی سد سفیدرود و تأمین آب موردنیاز شالیزارهای استان غیرمنطقی است زیرا به نظر می‌رسد حل آن در حد امکانات استانی نیست و باید به این موضوع با نگاه ملی برخورد شود.
مازندران: اصلاح شبکه‌های فرسوده برای مهار هدر رفت آب
حکایت استان پرآب و تشنه، قصه نیست، روایت آنانی است که روی معدن‌هایی از طلا روزگار می‌گذرانند و دستشان خالی و سفره‌هایشان تهی است. تصور پرآبی مازندران و داشتن سفره‌های زیرزمینی غنی و چشمه سارها و آب بندان رویایی دیگر به سراب مبدل شده است زیرا سایه سنگین خشکسالی را با گذر و سفر به گوشه و کنار استان می‌توان به نظاره نشست.
به تاکید کارشناسان و متولیان امر، پرهیز از کشت محصولات پرآب، جلوگیری از فعالیت چاه‌های غیرمجاز، اصلاح شبکه‌های فرسوده آب، تکمیل پروژه‌های سدسازی، بهسازی و لایروبی آب بندان ها و سردهنه های کشاورزی نسخه‌هایی برای رهایی مازندران از خشکسالی است.
محمد احمدی، استاد دانشگاه کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر فرسودگی شبکه‌های آبرسانی و تأسیسات را از مشکلات بیان کرد و گفت: بخش قابل توجهی از منابع آبی از طریق تأسیسات و شبکه‌های فرسوده آبرسانی هدر می‌رود که نوسازی و اصلاح این شبکه‌ها امری ضروری به نظر می‌رسد.
احمدی مصرف صحیح آب، کاهش کشت محصولات پرآب طلب و ممنوعیت کشت، تکمیل طرح‌های مهار آب، لایروبی و بهسازی آب بندان ها، اصلاح شبکه‌ها و تأسیسات را از جمله راهکارهای مدیریت منابع آبی در استان بیان کرد.
حال روز شهرهای مازندران بدتر از روستاها شده و ناقوس خشکی در اکثر شهرهای استان به صدا درآمده است و این وضعیت یعنی آنکه تشنگی به درون خانه‌ها رسیده است و هشدار کم آبی در ۴۷ شهر مازندران نواخته شد و برخی روزهای سال آبرسانی با تانکر و سیار به مناطق شهری انجام می‌شود.
تزریق منابع برای رفع مشکل تنش آبی شهرها
بهزاد برارزاده مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مازندران در گفتگو با خبرنگار مهر نسبت به افزایش تنش آبی و کم آبی در ۴۷ شهر این استان هشدار داد و گفت: حجم آورده‌های آبی نزولات جوی در سالهای اخیر کاهش داشته و این وضعیت باعث کاهش منابع سفره‌های زیرزمینی آب در سطح استان شده است.
وی، افزایش ساخت وسازهای مسکونی و تقاضای برای منابع آبی جدید باعث افزایش حجم فشار به منابع موجود مخازن فعلی آب در سطح مازندران شده است، افزود: برای سال ۱۴۰۱ و از محل اعتبارهای ملی و رفع مشکل تنش آبی در شهرهای مازندران حدود ۵۶ میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته است
استفاده از ارقام محلی و کم آب راهکار دیگر مقابله با بحران خشکسالی است
جواد طوسی، مدیر تأسیسات آبی و برقی آب منطقه‌ای مازندران در گفتگو با خبرنگار مهر وضعیت سد بزرگ شهید رجایی را نامناسب ذکر کرد و گفت: فقط ۶۹ درصد از مخزن سد آب ذخیره شده و این به آن معنا است که برای تأمین آب کشاورزی در پایین دست با کمبود مواجه خواهیم بود.
وی استفاده از ارقام محلی، کم آب بر و زودبازده را راهکار فرار از تنش آبی معرفی کرد و از کشاورزان خواست از کشت شالی بعد از برداشت گندم و کلزا در فصل زراعی جای خودداری کنند.
