اکبر گلپایگانی مشهور به گلپا (۱۰ بهمن ۱۳۱۲
– ۱۳ آبان ۱۴۰۲)[۱] خوانندهٔ ایرانی بود که در
سبک موسیقی اصیل ایرانی اجرا
می‌کرد.[۲][۳]
زندگی
اکبر گلپایگانی ۱۰ بهمن سال ۱۳۱۲ در تهران متولد شد.
گلپایگانی در پنج سالگی مادر خود را از دست داد و این حادثه در آن زمان تأثیر بدی
بر روحیه وی گذاشت. او یک برادر کوچکتر با نام محمد گلریز دارد
که خواننده سنتی در ایران بوده‌است.
در سال ۱۳۱۸، گلپا وارد دبستان فرهنگ شد و به عنوان قاری قرآن در کلاسش
برگزیده شد.[۴] پس از این فعالیت‌ها، وی با
آشنایی با تعزیه خوان محله شان و کار کردن زیر نظر او اصول اولیه آوازخوانی را
آموخت. در سال ۱۳۲۰ وی به‌طور جدی و منظم فراگیری موسیقی و دستگاه‌ها را نزد پدر
آغاز کرد. در سال ۱۳۲۶ نخستین تجربهٔ حضور در یک ارکستر و گروه کر را کسب کرد و در
سال ۱۳۲۷ در انجمن موسیقی مدرسه نظام عضو شد. او از سال ۱۳۲۸ به بعد با هنرمندان
سرشناسِ موسیقی آشنا شد و آموزش را زیر نظر آنان آغاز کرد.[۴]
از جمله استادان اکبر گلپایگانی می‌توان به هنرمندانی همچون حسن یکرنگی (از
شاگردان اقبال آذر)، نورعلی برومند، اسماعیل قهرمانی، ابوالحسن صبا، یوسف فروتن، محمد ایرانی مجرد، عبدالله دوامی، ادیب خوانساری، حسین طاهرزاده و سلیمان امیر قاسمی اشاره کرد.
گلپایگانی در جوانی
در سال ۱۳۳۵ سازمان یونسکو از اکبر
گلپایگانی، نورعلی برومند و علی‌اصغر بهاری برای
اجرای آواز و موسیقی ایرانی دعوت به عمل آورد. در سال ۱۳۳۷ وی از سوی داود پیرنیا (مبتکر برنامه گلها) به رادیو دعوت شد.
جلد صفحه گرامافون «دلم گرفته»
گلپا در ۱۳ آبان ۱۴۰۲ بر اثر بیماری درگذشت.[۱]
سال‌شمار زندگی
·
متولد ۱۰ بهمن ۱۳۱۲، در محله تکیه زرگرهای تهران.
·
خواندن اولین اذان برای سلامتی مادر در سال ۱۳۱۷، در همان سال مادر خود را از
دست داد.
·
ورود به دبستان فرهنگ در
محله تکیه زرگرها در سال ۱۳۱۸، که در همان سال قاری قرآن در کلاس درس بود.
·
آشنایی با محمود آقا خراز محل و قاری مساجد و ابراهیم گردن تعزیه خوان معروف و
آغاز فراگیری ابتدایی موسیقی نزد آن‌ها… در سال ۱۳۱۹.
·
آغاز فراگیری موسیقی نزد پدر، حسین گلپایگانی، به‌طور جدی و منظم در سال ۱۳۲۰.
·
نقل مکان از محله تکیه زرگرها به خیابان آبشار و ثبت نام در کلاس چهارم
ابتدایی در دبستان اقبال در خیابان آبشار و آشنایی با جهانگیر ملک (تنبک)،
در کلاس درس در سال ۱۳۲۱.
·
ثبت نام در دبیرستان بدر در
سرچشمه و عضویت در تیم فوتبال باشگاه تهران جوان در رده سنی نوجوانان به مربیگری
حسین فکری در سال ۱۳۲۴.
·
کسب عنوان قهرمانی تهران با تیم فوتبال نوجوانان باشگاه تهران جوان در سال
۱۳۲۵.
·
اولین تجربه شرکت در یک گروه ارکستر کر به رهبری ایرج گلسرخی در سال ۱۳۲۶.
·
اولین تجربه بازی در یک نمایش در «سالن شیر و خورشید» و ایفای نقش یک پسر شعر
خوان به پیشنهاد شاپور قریب کارگردان
سینما در سال ۱۳۲۶.
·
ورود به مدرسه نظام و
عضویت در انجمن موسیقی مدرسه نظام و آشنایی و دوستی با حسین خواجه امیری،
در سال ۱۳۲۷.
·
آشنایی با حسن یکرنگی از شاگردان اقبال السلطان و
فراگیری آواز نزد او در سال ۱۳۲۸.
·
آشنایی با نورعلی برومند به
کمک علی تجویدی و
آغاز فراگیری تحت نظر وی در سال ۱۳۳۰.
·
آشنایی با استادان موسیقی ایران و فراگیری آواز نزد ابوالحسن صبا،
طاهرزاده، اسماعیل ادیب خوانساری، عبدالله دوامی، محمد ایرانی مجرد و یوسف فروتن در سال ۱۳۳۱.
·
ورود به دانشکده افسری در
سال ۱۳۳۲.
·
خواندن اولین آواز با ساز نورعلی برومند و علی‌اصغر بهاری برای یونسکو (در بیات اصفهان و سه گاه)، در سال ۱۳۳۵ (۱۹۵۶) که به صورت
صفحه بزرگ ضبط شد؛ این اثر در بازار پخش نشد.
·
ورود به دانشکده نقشه‌برداری در
سال ۱۳۳۶.
·
دعوت به رادیو توسط داوود پیرنیا،
سرپرست و مبتکر برنامه گلها در
سال ۱۳۳۷.
·
استخدام در سازمان برنامه در
سال ۱۳۳۷.
·
خواندن اولین آواز بدون ساز، شعر حافظ، (در خرابات مغان نور خدا می‌بینم) در ۱
فروردین ۱۳۳۸ گلپا در این آواز به عنوان خواننده ناشناس و جوان معرفی شد.
·
پخش اولین آواز با ساز از رادیو در برنامه گلها تحت عنوان، «مست مستم ساقیا
دستم بگیر»، در مثنوی شور، با شعر بیژن ترقی و
آهنگ مرتضی محجوبی و پرویز یاحقی در ۳ فروردین ۱۳۳۸.
·
ضبط اولین صفحه توسط کمپانی ایران‌گرام در سال ۱۳۳۹.
·
ضبط چهار صفحه توسط کمپانی ایران‌گرام و سفر به آمریکا به همراه فرهنگ شریف (نوازنده
تار) و ویگن جهت اجرای کنسرت
برای ایرانیان مقیم آن آمریکا در سال ۱۳۴۰.
·
تدریس موسیقی ایرانی building music در دانشگاه USLE، به همراه فرهنگ شریف به
مدت سه ماه در سال ۱۳۴۰.
·
اجرای کنسرت در لندن و هلند در سال ۱۳۴۰ (۱۹۶۱).
·
ازدواج با گلرخ گلرایلی در سال ۱۳۴۶ در سن ۳۴ سالگی.
·
اجرای کنسرت در کویت همراه با فرهنگ شریف و امیرناصر افتتاح (نوازنده تنبک) در سال ۱۳۴۸
·
بازی در فیلم سینمایی مرد حنجره طلایی به
عنوان هنرپیشه نقش اول به کارگردانی مهدی میثاقیه در
سال ۱۳۴۸
·
تولد اولین فرزند بنام ساقی در یازدهم اردیبهشت ۱۳۴۹.
·
اجرای کنسرت در لندن با حبیب‌الله بدیعی (نوازنده
ویلون) و همچنین بازی در نمایشنامه رادیویی آتشی بر دل، در سال ۱۳۵۰
·
تولد دومین فرزند بنام ساغر در ۳ فروردین ۱۳۵۰ که وی هم‌اکنون
دارای درجه دکترای بورس آمار و احتمالات می‌باشند.
·
اجرای برنامه در «رویال دایان لندن»، در سال ۱۳۵۲
·
اجرای کنسرت سراسری در آمریکا برای ایرانیان مقیم آن کشور با فریدون حافظی (نوازنده
تار)، در سال ۱۳۵۵
·
کنسرت در افغانستان و اجرای آواز دو صدایی با احمد ظاهر خواننده
معروف افغانستان و همچنین اجرای کنسرت در پاکستان و هندوستان در سال ۱۳۵۵ (۱۹۷۶)
·
ممنوعیت برای کار در رادیو و تلویزیون در سال ۱۳۵۸
·
اجرای کنسرت در آمریکا در سال ۱۳۷۳
·
اجرای کنسرت در رویال فستیوال‌هال لندن در سال ۱۳۷۸
·
آغاز به کار مجدد[نیازمند منبع] و ارائه دو کاست تحت عناوین مست عشق و عقیق[۵] به بازار و شکست رکورد فروش نوار
در بین خوانندگان در سال ۱۳۸۲[نیازمند منبع]
فعالیت‌ها
·
اجرای آواز در سازمان یونسکو در سال ۱۳۳۵، به
دعوت این سازمان
·
اجرای ترانه امشب دلم می‌خواد با حمیدرضا خاکباز و امیر محمد خاکباز
·
اجرای آواز در برنامه گلها.
(۲۹۸ آواز به صورت رسمی و بیش از ۷۰۰ آواز خصوصی و بزم)
·
تدریس موسیقی ایرانی و آواز بنا به دعوت «دانشکده میوزیک بیلدینگ دانشگاه
یو.سی.ال. آ کالیفرنیا» در سال ۱۳۴۰.
·
اجرای برنامه در رویال دایان لندن در سال ۱۳۵۲.
·
پیر پائولو پازولینی کارگردان ایتالیایی در فیلم مده‌آ قسمتی
از آواز اکبر گلپایگانی (با تار جلیل شهناز) را بدون اجازه از صاحبان اثر استفاده
کرده بود و گلپایگانی پس از ثبت شکایت و بعد از گذشت یک سال – به گفتهٔ خودش – یک
میلیون دلار غرامت از پازولینی دریافت کرد.[۶]
آلبوم‌ها
·
موی سپید
·
مست عشق
·
عقیق
·
دل ای دل
·
بزم عاشقان (مشترک با ایرج)
·
قدر محبت
جایزه‌ها و افتخارات
·
اجرای آواز در سازمان یونسکو در سال ۱۳۳۵، به دعوت این سازمان.[۷]
·
اجرای بیشترین آواز در برنامه گلها.[۵] همچنین ایشان تنها خواننده ای
است که در تمام سلسله برنامه گلها شرکت داشته‌است. (۲۹۸ آواز به صورت رسمی و بیش
از ۷۰۰ آواز خصوصی و رادیویی دیگر)[نیازمند منبع]
·
تدریس موسیقی ایرانی و آواز بنا به دعوت دانشکده میوزیک بیلدینگ دانشگاه
یو.سی.ال. آ کالیفرنیا در سال ۱۳۴۰.[۸]
·
اجرای برنامه در رویال دایان لندن در سال ۱۳۵۲.[۹]
·
دریافت دکترای افتخاری هنر
در رشته آواز از دانشگاه کلمبیای آمریکا در سال ۱۹۹۴.[۹]
·
دریافت دکترای افتخاری اقتصاد و هنر از سازمان یونسکو در سال ۱۳۸۱.[۹]
·
دریافت دکترای افتخاری و اسکار هنر موسیقی در سال ۱۳۸۴ از دانشگاه بوداپست
مجارستان.[۹]
·
دریافت دکترای افتخاری و مدال هنر در سال ۱۳۸۴ از سازمان ملل متحد و نماینده
این سازمان.[۸]
·
دریافت دکترای ادبیات فارسی از دانشگاه شیراز در خرداد سال ۱۳۸۴(اعطای دکترا
توسط پرفسور سیسختی و پرفسور ذوالقدر).[نیازمند منبع]
·
دریافت دکترای افتخاری از دانشگاه تهران در دی ماه سال ۱۳۸۴.[۱]
·
گنجاندن آوای آواز گلپایگانی در یک فیلم جهانی به نام " مده آ "،
ساخته کارگردان ایتالیایی پازولینی.[۱۰]
·
آلبوم مست عشق که به گفته خود گلپایگانی پرفروش‌ترین سی دی سال در سال ۱۳۸۲
شد.[۱۱]
منابع
1.
↑ پرش به بالا به:۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ «اکبر گلپا درگذشت». ایرنا. ۱۳
آبان ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۴ آبان ۱۴۰۲.
2.
↑ «جشن تولد ۸۰
سالگی استاد «گلپا» برگزار شد». موسیقی
ما. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۱۲.
3.
↑ «مردم هنوز تشنه «گلها» هستند». روزنامه شرق. ۲۷ شهریور ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده
در ۲۰۱۸-۱۲-۱۲.
4.
↑ پرش به بالا به:۴٫۰ ۴٫۱ «گلپا: منتظر مرگ هستم». ایسنا. ۲۰۱۷-۰۸-۱۷.
دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۱۲.
5.
↑ پرش به بالا به:۵٫۰ ۵٫۱ «اکبر گلپایگانی، خواننده سرشناس ایرانی درگذشت». صدای آمریکا. ۲۰۲۳-۱۱-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۰۴.
6.
↑ «کپی رایت خوب است اما برای همسایه/ نگاهی به شکایت اکبر گلپایگانی از
پازولینی». پایگاه خبری، تحلیلی سینما
سینما. ۳ اسفند ۱۳۹۷.
7.
↑ «اکبر گلپایگانی خواننده صاحب سبک ایرانی درگذشت». euronews. ۲۰۲۳-۱۱-۰۴.
دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۰۴.
8.
↑ پرش به بالا به:۸٫۰ ۸٫۱ "Dr. Akbar Gulpyegani". THE WORLD ACADEMY OF ARTS, LITERATURE, AND MEDIA -
WAALM® (به انگلیسی). Retrieved 2023-11-04.
9.
↑ پرش به بالا به:۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ «گلپا: گفتند نخوانید، ما هم نخواندیم!». ایسنا. ۲۰۱۳-۰۹-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۰۵.
10. ↑ «کپی رایت خوب است اما برای همسایه/ نگاهی به شکایت اکبر گلپایگانی از
پازولینی | پایگاه خبری تحلیلی سینما سینما». cinemacinema.ir. دریافت‌شده
در ۲۰۲۳-۱۱-۰۴.
11. ↑ «کاش زودتر می‌مُردم و اینقدر دروغ نمی‌شنیدم/ دنبال مسببان ممنوع‌الفعالیتی‌ام
می‌گردم/آدم سیاست نیستم». خبرگزاری
ایلنا. ۲۰۲۳-۱۱-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۰۴.
پیوند به بیرون
|
|
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به اکبر گلپا در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
·
چه کنم عاشق ایرانم بایگانی‌شده در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۹
توسط Wayback
Machine
|
گسترش |
|
گسترش |
- این صفحه آخرین‌بار در ۵
نوامبر ۲۰۲۳ ساعت ۰۰:۳۳
ویرایش شده‌است.
